چند هفته‌ای است که بانک مرکزی به منظور ساماندهی معاملات بازار ارز، فروش ارز در قالب بازار متشکل ارزی را در دستور کار قرار داده که بر اساس آنچه که به عنوان گزارش عملکرد آن منتشر شده، در بسیاری از روزها، ارز عرضه شده از سوی بانک مرکزی، از سوی صرافی‌ها خریدار نداشته است.
بانک مرکزی این موضوع را عاملی برای عدم وجود تقاضای مؤثر در بازار ارز می‌داند و بر این اساس معتقد است که سطح عرضه بالاتر از تقاضا است و همین امر می‌تواند بازار ارز و نرخ‌های آن را مدیریت نماید. در عین حال صرافی‌ها هم معتقدند که بانک مرکزی برخی ضوابط سخت‌گیرانه را به عنوان الزام خرید از این بازار تعیین می‌کند که به نوعی کار را برای خرید سخت می‌کند که از جمله آن، عدم فروش ارز خریداری شده به صرافی دیگری است که البته بانک مرکزی، دلیل اصلی آن را عدم شکل‌گیری عملیات سفته‌بازی در این مسیر می‌داند.
بر این اساس، بانک مرکزی ضوابط جدیدی را برای معاملات بازار متشکل ارزی اعلام کرده که بر اساس آن، حاشیه سود یک درصدی فروش ارز خریداری شده از بازار متشکل ارز ایران تعیین شده و از سوی دیگر، اعلام شده که وضعیت باز ارزی کارگزاران توسط سامانه معاملاتی و سامانه سنا کنترل می‌شود.
آنگونه که در دستورالعمل جدید بازار متشکل ارزی آمده است، در خصوص کنترل حاشیه سود یک درصد، موضوع تبصره ماده ۷ «دستورالعمل نحوه انجام معاملات در بازار متشکل ارز ایران»، قیمت پایانی نمادهای معاملاتی بازار متشکل ارز ایران در بازه‌های زمانی ۱۵ دقیقه‌ای از ساعت ۱۰ صبح، در سامانه معاملاتی بازار با عنوان «قیمت پایانی سنا» نمایش داده می‌شود.
همچنین بر اساس این دستورالعمل که نسخه‌ای از آن در اختیار قرار گرفته، سقف مجاز قیمت فروش ارز خریداری شده از بازار متشکل ارز ایران بر اساس ۱ درصد بالاتر از «قیمت پایانی»، محاسبه و در سامانه سنا اعمال می‌گردد؛ به نحوی که امکان ثبت معامله فروش (با منبع خرید از محل بازار متشکل ارز) با قیمتی بالاتر از سقف مجاز امکان پذیر نخواهد بود.
مطابق با ضوابط تعیین شده از سوی بانک مرکزی، رأس ساعت ۱۰:۱۵ دقیقه، قیمت پایانی بر اساس معاملات انجام شده اعلام و تا پانزده دقیقه معتبر است؛ ضمن اینکه در خصوص کنترل خودکار وضعیت باز ارزی کارگزار، مطابق ماده ۹ «دستورالعمل نحوه انجام معاملات در بازار متشکل ارز ایران» به شرح زیر، اقدام می‌شود:
آنگونه که در این دستورالعمل ذکر شده، وضعیت باز ارزی کارگزار در هر لحظه نمی‌تواند مجموعاً بیش از معادل پانصد هزار (۵۰۰،۰۰۰) یورو از ارزهای مختلف باشد؛ اما باید توجه داشت که در محاسبه لحظه‌ای وضعیت باز ارزی کارگزار، تفاضل خرید و فروش‌های کارگزار صرفاً در بازار متشکل ارز ایران در روز جاری، با وضعیت باز ارزی روز قبل کارگزار جمع می‌گردد که این بدان معنا است که عملکرد روز جاری کارگزار در سامانه سنا، در محاسبه وضعیت باز ارزی لحظه‌ای کارگزار لحاظ نمی‌گردد.
از سوی دیگر، وضعیت باز ارزی کارگزار در هر روز به روش زیر محاسبه می‌شود: مجموع فروش‌های کارگزار در بازار متشکل ارز ایران (در روز مورد نظر) و فروش‌های ثبت شده کارگزار از منبع خرید از بازار متشکل ارز ایران در سامانه سنا (در روز مورد نظر) از مجموع خریدهای کارگزار در بازار متشکل ارز ایران (در روز مورد نظر) کسر می‌گردد.
بانک مرکزی معتقد است که نتیجه این محاسبه، با وضعیت باز ارزی روز قبل کارگزار از این محل که با همین روش محاسبه شده است، جمع می‌گردد. چنانچه وضعیت باز ارزی محاسبه شده منفی شود، وضعیت باز ارزی کارگزار در روز مورد محاسبه صفر در نظر گرفته می‌شود؛ ضمن اینکه این بانک بار دیگر تاکید کرده که کنترل‌های مذکور رافع مسئولیت کارگزاران بازار در خصوص به‌کارگیری سازوکارهای کنترلی لازم جهت رعایت مقررات بازار متشکل ارز ایران نیست.
مهر