آغاز فصل زمستان و انتظار برای افزایش حجم معاملات در کنار تکانه‌های قیمت‌های جهانی و شارژ سهمیه‌ها از مواردی است که پتانسیل بهبود بازار را در‌بر دارد ولی این امیدواری‌ها با سیگنال‌های مختلف و چندگانه‌ای محدود شده اگرچه می‌توان به استمرار بهبود بازار خوش‌بین بود. قیمت‌های پایه اعلام‌شده برای هفته پیش‌رو به نسبت افزایشی است و این رشد نرخ در نهایت محرک مضاعفی برای افزایش انتظاری حجم معالات خواهد بود. رشد قیمت‌های جهانی موجب‌شده تا قیمت‌های پایه در بازار پلیمرها افزایش یابد اگرچه این رشد نرخ چندان برجسته نیست و فضا برای حضور خریداران را ایجاد خواهد کرد.
البته بازار محصولات پتروشیمیایی این روزها با تردیدهای بسیاری همراه شده است. عدم‌قطعیت‌های مربوط به نوسان قیمتی که گاه و بی‌گاه از سوی یکی از اهرم‌های تعیین‌کننده بهای پایه محصولات پتروشیمیایی در بورس‌کالا پدیدار می‌شود، در کنار شرایط رکود‌تورمی که چندی است بازار را در هاله‌ای از ابهام فرو برده است، با طرحی جدید برای پالایش تقاضا تلاقی پیدا کرده است. از این‌رو نگرانی‌های بیشتری را به دادوستدهای این بازار تزریق می‌کند. طبق این طرح، سهمیه‌های بهین‌یاب متقاضیان محصولات پتروشیمیایی از امروز مشمول طرحی می‌شود که از این به بعد به‌صورت خودکار مورد‌محاسبه قرار می‌گیرند؛ به‌عبارت دقیق‌تر برای محاسبه خودکار سهمیه در طرح افق به‌صورت فصلی اطلاعات فروش واحدهای تولیدکننده از بورس‌کالا و سامانه ثبت برخط معاملات، توسط بهین‌یاب استعلام می‌شود.
دلیل اصلی این طرح افزایش شفافیت در بین فعالان این بازار است تا به ساماندهی بازاری که از مدت‌ها قبل به فرهنگ عدم‌شفافیت عادت کرده بودند، پرداخته شود. اما نگرانی اهالی بازار از چگونگی اجرایی شدن این طرح است که نیازمند توضیح بیشتر از سوی متولیان آن است. تصمیم‌گیران اصلی بازار چه در صنایع بالادستی و چه در صنایع پایین‌دستی لازم است که برای مدیریت صحیح این بازار در گام اول به ساماندهی متغیرهایی بپردازند که نوسان آنها به‌طور مستقیم در این بازار منعکس می‌شود. این بازار در روزهایی به‌سر می‌برد که حجم دادوستد پلیمرها پس از افت بی‌سابقه ۳۵ هزار تنی در فاز جبرانی قرار گرفته اما پس از چند هفته رشد متوالی و پیش از آنکه بتواند به‌طور کامل این افت شدید را جبران کند، در هفته گذشته متوقف شد؛ آن‌هم در شرایطی که امید به بازگشت رونق به این بازار قوت گرفته بود.
همچنین حجم تقاضا برای خرید مواد اولیه نیز روند کاهشی به خود گرفت. از این‌رو هنوز نمی‌توان با قطعیت صحبت از خروج کامل از شرایط رکود‌تورمی به میان آورد. همه این عوامل را باید در کنار تحرکات بازار جهانی درنظر گرفت که سکاندار رشد قیمت‌های پایه به‌شمار می‌رود. بررسی قیمت‌های پایه هفته جاری که در روز گذشته اعلام شد نشان می‌دهد که تا حد زیادی آهنگ رشد این نرخ محدود شده است که این امر به هر دلیلی که باشد، شاید بتواند محرک تقاضا برای هفته‌جاری تلقی شود آن هم در شرایطی که در هفته‌جاری سهمیه‌های جدید بهین‌یاب برای برخی از گریدها تخصیص می‌یابد و از این مسیر انتظار رشد تقاضا وجود دارد. برای بررسی بیشتر شرایط این بازار به گفت‌وگو با احمد بیات، کارشناس بازار محصولات پتروشیمیایی پرداخته شده است. بیات در ابتدای صحبت خود به توقف رشد حجم معاملات محصولات پلیمری اشاره کرد و گفت با توجه به آنکه پس از افت بی‌سابقه حجم دادوستد پلیمرها، چند هفته متوالی شاهد افزایش حجم معاملات بودیم اما هفته گذشته رشد این داده اثرگذار در بازار کالایی‌ها، متوقف شد و حتی به میزان محدودی کاهش را تجربه کرد.
استمرار رشد قیمت کالایی‌ها در بازارهای جهانی
وی در ادامه عنوان کرد: بخشی از این رخداد مربوط به نوسان قیمتی بازارهای جهانی است که مدتی است مرتبا بهای مواداولیه پتروشیمیایی در بازارهای جهانی افزایشی شده است. البته این نوسانات مثبت قیمتی تقریبا در عموم کالاها اتفاق افتاده است و زمینه‌ساز آن نیز خبرهای امیدوارکننده تست مثبت واکسن‌کرونا و آماده‌سازی برخی کشورها برای واکسینه کردن مردم خود بوده است. از این‌رو این قبیل اخبار نیرو‌محرکه تحرکات قیمتی در بازارهای مختلف جهانی در عموم اقتصادهای دنیا را سبب شد چراکه شیوع ویروس‌کرونا عامل اصلی تضعیف اقتصاد جهانی به‌شمار می‌رود. شرایط قرنطینه‌ای که به‌دنبال همه‌گیری این ویروس بر دنیا حاکم شد، به میزان گسترده‌ای فعالیت‌های اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار داد اما به‌نظر می‌رسد که با کشف واکسن‌کرونا تغییر فاز در بازارهای کالایی آغاز شده و تکانه‌های مثبت قیمتی تاییدکننده این موضوع هستند.
اما و اگرهای تقاضا
احمد بیات در ادامه گفت: در بازار داخلی محصولات پتروشیمیایی نیز، مبنای قیمت‌گذاری این محصولات دو متغیر اثرگذار نرخ جهانی و میانگین ماهانه نیمایی دلار به‌شمار می‌روند. به‌رغم روزهای پرنوسان بهای ارز، اخیرا این تکانه‌های شدید قیمتی ارز محدود شده و تا حدی به آرامش نسبی رسیده است. چندی است که از این کانال قیمت‌های پایه مواداولیه پتروشیمی در بورس‌کالا چندان تحت‌الشعاع قرار نمی‌گیرند. اما جریان مثبت قیمت‌های جهانی بر قیمت پایه اثر خود را منعکس کرد به‌طوری که این روزها قیمت پایه محصولات این بازار با اهرم رشد قیمت‌های جهانی روند صعودی به خود گرفته‌اند. افزایش قیمت‌های مواداولیه تاثیر مستقیمی بر هزینه تولید واحدهای تولیدکننده دارد. از این‌رو قیمت تمام‌شده محصولات نهایی را بالا می‌برد. در حالی‌که روند مستمر رشد قیمت مواد اولیه از ابتدای سال به‌تدریج بر قیمت محصولات نهایی اثرگذار بوده، اکنون که سومین فصل سال نیز به پایان رسید، این رشد قیمت‌ها در نقطه‌ای قرار گرفته که بازار بسیاری از محصولات تولیدی کشش افزایش بیشتر قیمت را ندارند، بنابراین حجم تقاضا از این محل به‌شدت محدود شده است.
عامل دیگری که حجم تقاضا را محدود کرد، به پایان رسیدن سهمیه‌های بهین‌یاب ماهانه واحدهای تولیدی است که طی هفته گذشته به‌عنوان آخرین هفته آذرماه کالاهایی که سهمیه‌های یک و سه ماهه داشتند، به روزهای پایانی سهمیه‌های خود رسیده بودند و سهمیه اغلب این کالاها به پایان رسیده بود. براین اساس فرصت خرید برای خیلی از محصولات وجود نداشت. این انتظار وجود دارد که هفته‌جاری با تخصیص سهمیه‌های دی‌ماه، کاهش تقاضا تا حدی جبران شود. البته نمی‌توان رشد قیمت‌های جهانی را نادیده گرفت، زیرا تلاطم نرخ جهانی می‌تواند به‌طور مستقیم بر نرخ پایه مواد اولیه بورس‌کالا اثر خود را منعکس کند و مجددا قیمت‌ها روند صعودی به خود بگیرند. وی در ادامه عنوان کرد: در کنار نوسان عوامل قیمتی که به شکل مستقیم بر نیروهای بازاری یعنی عرضه و تقاضا اثرگذار می‌شوند، افزایش نظارت بر بازار آزاد محصولات پتروشیمیایی طی هفته گذشته رقم خورد. در پی این کار اخبار زیادی مبنی بر پلمب برخی از انبارها که به خرید و فروش مواد اولیه این بازار در مسیری خارج از مسیرهای رسمی و قانونی اقدام کرده بودند، بر سر زبان‌ها می‌چرخید. بر این اساس فعالیت واسطه‌گران این بازار تا حد زیادی محدود شد، از این‌رو حجم عمده تقاضای بازار این محصولات از سوی واحدهای تولیدکننده بود و خرید واسطه‌گران کاهش یافت چراکه به‌دنبال نظارت‌های اخیر حتی امکان فروش خریدهای سابق این افراد به‌سختی انجام می‌شود؛ بنابراین خرید محصولات جدید تنها ریسک معاملاتی آنها را افزایش می‌دهد. در نهایت همه این عوامل دست در دست هم داده و به کاهش تقاضای محصولات پتروشیمیایی در بورس‌کالا و حتی در بازار آزاد انجامید.
بازار داخلی متاثر از نوسان قیمت جهانی
بیات به پیش‌بینی ناپذیری شرایط این بازار اشاره کرد و گفت: این روزها متغیرهای اثرگذار بر این بازار بسیار زیاد شده‌اند و به‌خصوص در بلندمدت امکان پیش‌بینی پذیری وضعیت بازار را کاهش داده است. اما شواهد فعلی حاکی از آن است که حداقل در کوتاه‌مدت، کاهش قیمت چندانی را در بین محصولات پتروشیمیایی متصور نیستیم، آن‌هم به‌دلیل آنکه قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی روند صعودی به خود گرفته‌اند و در برخی از محصولات پرتقاضا این افزایش بسیار زیاد است، از این‌رو به‌نظر می‌رسد که فرضیه تداوم روند مثبت قیمت‌های جهانی از مسیر رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی که به مرز ۵۱ دلار رسیده است، تقویت می‌شود. بنابراین در کوتاه‌مدت نمی‌توان امیدی به افت نرخ‌های جهانی داشت اما اینکه رشد قیمت‌های پایه با این اهرم اثرگذار، به چه میزانی خواهد بود تابع افزایش قیمت‌های جهانی و بهای ارز و مدیریت بازار است.
دنیای اقتصاد