حسن منتظرتربتی امروز (چهارشنبه، هشتم بهمن‌ماه) در نشست تخصصی «افق‌های پیش روی تجارت، ارزش‌آفرینی و مصرف گاز» که در دومین روز ششمین کنگره راهبردی و نمایشگاه نفت و نیرو برگزار شد، گفت: تولید سالانه گاز کشور به حدود ۲۸۰ تا ۲۹۰ میلیارد متر مکعب می‌رسد و مقدار تولید روزانه گاز نیز حدود ۹۰۰ میلیون متر مکعب است که معادل حدود ۶ میلیون بشکه نفت خام است.
وی افزود: در بخش تامین گاز نیروگاه‌ها مطابق روندی که در سال‌های گذشته تاکنون داشتیم با شتاب بسیار زیادی به حدود ۲۲۵ میلیارد متر مکعب در سال ۱۴۲۰ می‌رسد. در بخش خانگی و تجاری هم همین رشد را خواهیم داشت و با اینکه فکر می‌کنیم گازرسانی خانگی تکمیل شده است اما به دلیل رشد جمعیت، پیش‌بینی می‌شود در این بخش هم مصارف ما همچنان افزایش یابد و به حدود سالانه ۱۷۰ تا ۱۸۰ میلیارد متر مکعب برسد.
معاون وزیر نفت در امور گاز تصریح کرد: با این حساب تولید ما از امسال که حدود ۲۹۰ میلیارد متر مکعب است، به حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلیارد متر مکعب در سال ۱۴۲۰ می‌رسد و از سال آینده اگر برنامه جایگزینی مخازنی نباشد با مخازن موجود شاهد کاهش تولید هم خواهیم بود.
تربتی با بیان اینکه در بخش پتروشیمی و مصرف صنایع عمده حدود ۸۰ تا ۹۰ میلیارد متر مکعب ثابت می ماند، اظهار کرد: البته در جهش سوم پتروشیمی است پیش‌بینی می‌کنیم از ۲۰ میلیارد متر مکعب کنونی به حدود ۵۰ میلیارد متر مکعب برسد. البته با این برنامه‌ای که داریم قرار است بخش خانگی و صنایع از مصرف سالانه ۹۰ میلیاردمترمکعب به ۱۷۵ میلیارد مترمکعب برسد و نیروگاه‌ها نیز از ۸۵ میلیارد مترمکعب کنونی به ۲۰۵ میلیارد مترمکعب برسند که این نشان می‌دهد ما حدود ۳۸۰ میلیارد مترمکعب از تولیداتمان را فقط باید در بخش خانگی و نیروگاهی (بخش کم بازده و کم ارزش و بخش گرمایی) مصرف کنیم و بقیه این گاز برای مصارف صنعتی، صادرات و مواردی که ما آن را به ارزش افزوده بیشتر تبدیل کنیم، باقی می‌ماند.
ضرورت استفاده از انرژی آب، باد و خورشید
به گفته وی، پیش‌بینی شده است که در سال ۱۴۲۰ با اقدام‌هایی که باید از اکنون آغاز شود (بهینه‌سازی، افزایش کارکرد و ...) مصارف در بخش خانگی به جای ۱۷۵ میلیارد مترمکعب به ۱۰۵ میلیاردمترمکعب برسد و در نیروگاه‌ها هم به جای سالانه ۲۰۵ میلیارد مترمکعب، حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب در سال مصرف شود بنابراین باید اتفاق‌های زیادی بیفتد و ما باید برق‌هایی مانند برق خورشیدی یا انرژی آب و باد و مواردی از این قبیل را به کار گیریم.
مدیرعامل شرکت ملی گاز با بیان اینکه قرار است سالانه ۲۰۵ میلیارد متر مکعب روی بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری مصرف سوخت در بخش خانگی و بخش نیروگاهی برای ۲۰ سال آینده فکر شود، گفت: همین امروز تولید در پارس جنوبی سالانه ۲۰۰ میلیارد متر مکعب است (این عدد برای سال گذشته است)، یعنی ما تقریبا روی یک عسلویه و یک پارس جنوبی حساب کردیم و اکنون همه تلاشمان این است که در ۲۰ سال آینده به اندازه تولید پارس جنوبی روی موضوع بهینه‌سازی کار کنیم.
ارزش اقتصادی ۳۵۰ میلیارد دلاری بهینه‌سازی ۲۰ ساله در حوزه گاز
تربتی اظهار کرد: اگر بخواهیم ارزش آن را با قیمتی که در اقتصاد استفاده می‌شود حساب کنیم و ما گاز را هر مترمکعبی ۲۰ سنت در نظر گیریم، ارزش اقتصادی این بهینه‌سازی حدود ۳۵۰ میلیارد دلار در طول ۲۰ سال است بدان معنا که اگر آنچه از بهینه‌سازی حاصل می‌شود را به پول تبدیل کنیم ۳۵۰ میلیارد دلار است که برای کشور خلق ثروت می‌شود.
وی با تاکید بر اینکه قرار است تولید گاز کشور در افق ۱۴۲۰ دو برابر شود، ادامه داد: این کار هزینه و سرمایه زیادی می‌خواهد و در مقابل روی مصارفی مانند پتروشیمی‌ها و جهش سوم این تولیدات حساب کردند بنابراین برداشت من این است که با این رویه نه به اهداف تولید و نه به اهداف تعیین شده در بهینه‌سازی مصرف می‌رسیم.
معاون وزیر نفت در امور گاز تصریح کرد: عمده کاری که در کشورهای دیگر مشابه ایران انجام شده است در ۲ محور بوده است؛ آنها بیشتر به سمت ایجاد نهادهای تنظیم‌گر و قوانینی که از کسب و کار حمایت کند و دولت کمتر درگیر مسائل شود، رفته‌اند. من پارسال هم روی بحث نهادهای داخلی بسیار وقت گذاشتم و اکنون هم اساس‌نامه‌های آن آماده است.
تربتی گفت: برای اینکه الگو انتخاب کنیم، ۲۲ کشوری که تولید گازشان بیشتر از ۵۰ میلیارد متر مکعب بود را بررسی کردیم و چند شاخص را برای انتخاب خود به عنوان الگو قرار دادیم؛ اینکه تجربه موفق استقرار این الگو را داشته باشند، امکان الگوپذیری برای ما باشد، گاز آنها مانند ما یارانه‌ای باشد و گازشان در سبد انرژی سهم قابل توجهی داشته باشد، مانند کشور ما دارای نظام متمرکز اجرایی باشند و در اصلاحات ساختاری هم به موفقیتی رسیده باشند.
وی افزود: پس از بررسی ما چهار کشور را انتخاب کردیم که تا حدودی شباهت‌هایی از طریق این شاخص‌ها به کارکرد ما دارند این کشورها شامل ترکیه، روسیه، انگلستان و مالزی هستند. این چهار کشور با این شاخص‌ها میانه خوبی با کاری که ما می خواهیم انجام دهیم دارند و ما عملکرد و کارکرد این کشورها را روی این سه موضوعی که بحث امروزمان است (بحث تجارت، ارزش‌آفرینی و بهینه‌سازی مصرف گاز) بررسی کردیم.
مدیرعامل شرکت ملی گاز یادآور شد: به عنوان رویکرد نخست، ترکیه را نگاه کردیم، ترکیه بیشتر روی موضوع تجارت گاز کار کرده است و شعارش هم همین بوده که در تجارت گاز تمرکز زدایی انجام دهد و کار را به بخش خصوصی واگذار کند؛ ترکیه برای آن سه کار را انجام داده است: ۱. تنظیم مقررات و سیاست‌گذاری واردات، ۲. مقررات انتقال و توزیع. ۳. مقررات حقوقی تجارت و ترانزیت گاز.
تربتی تاکید کرد: این کشور در بحث مقررات سیاست‌گذاری به مرور قراردادهایش را رها کرده و به بخش خصوصی گفته است که آنها واردکننده گاز باشند و پس از آن مقررات استفاده از شبکه را هم تدوین کرده است به آن معنا که گفته است من یک شبکه دارم و هر شرکتی که می‌خواهد از شبکه من استفاده کند طبق این مقررات می تواند گاز خود را وارد شبکه من و به این شکل توزیع کند.
اجرای اهداف بهینه‌سازی؛ راه‌حلی برای آینده تجارت گاز
وی ادامه داد: در مجموع بر این باوریم که اگر بخواهیم از فضای آینده ترسیم درستی داشته باشیم که هم در تجارت گاز موفق باشیم و هم از گاز به عنوان کالایی ارزشمند استفاده کنیم باید بتوانیم در بحث مصرف، اهداف بهینه‌سازی را اجرایی کنیم؛ باید چند نهاد تنظیم‌گر ایجاد شوند که مقررات را بنویسند. برای نمونه ما ماده ۱۲ و قانون بند ق را زیاد شنیدیم اما شاید هیچ مجموعه‌ای بیشتر از شرکت ملی گاز در سال‌های گذشته از این قانون برای توسعه گازرسانی استفاده نکرده باشد.
معاون وزیر نفت در امور گاز تاکید کرد: بهینه‌سازی موضوعی فرابخشی است و در یک بخش جمع نمی‌شود، درباره گاز همه درآمد و محصول در وزارت نفت و مدیریت ثابت بود اما بحث بهینه‌سازی مربوط به یک وزارتخانه نیست و نیاز است نهادهای تنظیم‌گری از بیرون و در کلان کشور قوانین و مقررات آن را بنویسند و من فکر می‌کنم می توان ۳۵۰ میلیارد دلار در ۲۰ سال آینده از محل بهینه‌سازی و کاهش مصارف صرفه‌جویی ایجاد کنیم.
باید امکان فروش انرژی فراهم شود
محمد مصطفوی، عضو هیئت مدیره شرکت گسترش و نوسازی صنایع نفت پارسیان نیز در سخنانی در این نشست اظهار کرد: سالانه ۱۲۰ میلیارد دلار گاز تولید می‌شود اما مردم این هزینه را احساس نمی‌کنند زیرا درآمدی از آن کسب نمی‌شود؛ به تعبیری می‌توان گفت که هر روز معادل ۶ میلیون بشکه نفت خام مصرف می‌شود اما باید دید چه درآمدی برای مردم و کشور دارد.
وی ادامه داد: اعلام شده که مصرف روزانه گاز بخش خانگی اکنون حدود ۵۵۰ میلیون مترمکعب است یعنی هر خانوار به‌طور میانگین در زمستان ۳۰۰ دلار سوخت در خانه مصرف می‌کند که هر ماه حدود ۱۰۰ دلار می‌شود که تناسبی با درآمد خانوارها ندارد اما آنها متوجه این هزینه‌کرد نیستند زیرا خودشان پرداخت نمی‌کنند.
عضو هیئت مدیره شرکت گسترش و نوسازی صنایع نفت پارسیان تصریح کرد: اگر بنا باشد این هزینه ازسوی خانوارها پرداخت شود آنها هم بی‌شک مراقب مقدار مصرف‌شان خواهند بود؛ اگر از خانوارها پرسیده شود هم می‌گویند که این رفاه را با این هزینه واقعی نمی‌خواهند و می‌توانند ۴ یا ۵ درجه گرمایش کمتری هم داشته باشند.
به گفته مصطفوی، مردم در حالی روی تولید و مصرف گاز حساس می‌شوند که بنا باشد خودشان این هزینه را پرداخت کنند و حتی بتوانند گاز مصرفی‌شان را خرید و فروش کنند بنابراین باید اجازه داد بخش خصوصی وارد تجارت گاز شود و امکان فروش انرژی مصرفی برای خانوارها فراهم شود؛ اینگونه می‌توان شاهد ایجاد اشتغال و بهینه‌سازی مصرف هم بود.
هر خانواری بهینه مصرف نکند، هزینه آن را بپردازد
داود فرخزاد، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران هم با بیان اینکه بهینه‌سازی یک مسئله اقتصادی است، افزود: این کار باید طوری انجام شود که اقتصادی باشد، از سویی بهینه‌سازی هم در هر بخش راهکار خود را دارد و در هر بخش خانگی، نیروگاهی و صنایع باید دید راهکار اقتصادی چیست؛ شاید اینطور تصور شود که بهینه‌سازی در بخش نیروگاهی یعنی باید کمتر سوخت مصرف شود اما آیا این راه منحصر به فرد است یا گزینه‌های متعدد دیگری داریم؟
وی تاکید کرد: زمانی که می‌گوییم تولید بهینه‌سازی شود منظور چیست؟ آیا تنها راه افزایش کارکرد است؟ اگر نیروگاه را با کارکرد ۶۰ درصد توسعه دهیم مجبوریم فقط گاز مصرف کنیم بنابراین فشار بر گاز می‌آید بنابراین بهتر نیست به جای اینکه فقط به افزایش کارکرد فکر کنیم، به تنوع در سبد منابع اولیه تولید برق هم توجه کنیم و این موضوع را با افزایش کارکرد جلو ببریم.
مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران تصریح کرد: پرسش دیگر این است که آیا فقط دولت‌ها باید درباره بهینه‌سازی فکر کنند یا معیارها کار خود را بکنند و خانوارها هم سهمی در این موضوع داشته باشند تا راه بهینه به آنها نشان داده شود، بنابراین اگر خواستند می‌توانند بهینه مصرف نکنند اما باید هزینه آن را بپردازند.
بازآرایی مصرف انرژی با اصلاح قیمت‌ها
محمد مروتی، مدیرعامل موسسه پژوهش‌های پیشرفته تهران هم با تاکید بر اصلاح نظام قیمت‌ها، گفت: این موضوع هم فقط درباره اصلاح قیمت گاز نیست و در همه حامل‌های انرژی معضل وجود دارد زیرا مردم یا این قیمت‌ها متوجه نیستند که انرژی چگونه هدر می‌رود.
وی ادامه داد: مصرف انرژی اگر سبب رفاه شود خوب است اما واقعیت موضوع دیگری است و بخش زیادی از آن هدر می‌رود زیرا مردم طبق داشته‌های خود تصمیم‌گیری می‌کنند و اگر گاز مجانی باشد، هزینه خود را برای دیگر اقلام زندگی اختصاص می‌دهند اما اگر قیمت‌ها اصلاح شود و منافع آن هم به خانوراها بازگردد و این موضوع به جامعه القا شود، مصرف هم بازآرایی می‌شود.
مدیرعامل موسسه پژوهش‌های پیشرفته تهران با بیان اینکه هر اصلاح و تغییر برنده و بازنده‌ای خواهد داشت، تصریح کرد: اگر گاز گران شود مردم در کوتاه مدت ناخشنود می‌شوند اما باید این اطمینان به آنها داده شود که از جای دیگر این هزینه جبران خواهد شد؛ دادن این آگاهی اهمیت زیادی دارد.
شانا