تحریم‌ها، صنعت فولاد کشور را در دو بعد تولید و صادرات با چالش مواجه ساخته است که مشکلات این دو بعد در هم تنیده شده است و حل معضلات هر بخش می‌تواند راهگشای بخش دیگر باشد و بالعکس ایجاد موانع بر یک بخش به طور قطع بخش دیگر را متضرر کند. ایران از سال ۲۰۱۵ برنامه توسعه صنعت فولاد را پیش برده که دو برابر کردن ظرفیت تولید سالانه از ۳۲ میلیون تن به ۵۵ میلیون تن تا سال ۱۴۰۴ را در قالب طرح‌های فولادی هدف گرفته است و در این مسیر مشارکت و همراهی شرکت‌های اروپایی شامل شرکت SMS، دانیلی، سارائه، اوتوتک نیز خوش‌بین بوده است. درحالی‌که بازگشت تحریم‌های آمریکا حضور جدی این شرکت‌های معتبر را با چالش مواجه کرد اما باتوجه به آنکه اکثر طرح‌های فولادی در مراحل پایانی خود به سر می‌برند، بنابراین جذب سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای تکمیل این طرح‌های فولادی نیاز نیست و تحقق افق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال۱۴۰۴ حتی در سایه تحریم‌ها غیرممکن نخواهد بود. در برنامه ششم توسعه کشور نیز، صنعت تولید فولاد و محصولات فولادی یکی از موتورهای محرک اقتصادی کشور به شمار می‌آید و سهم قابل توجهی را جهت رسیدن به رشد اقتصادی ۸ درصد در انتهای این برنامه ایفا می‌کند. در این راستا و در مسیر تداوم تولید۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴، چالش‌هایی وجود دارد که مهم‌ترین آنها اکتشافات سنگ‌آهن، زیرساخت آب و زیرساخت حمل‌و‌نقل است که در ادامه به اختصار تشریح می‌شوند.
چالش اکتشافات سنگ‌آهن
یکی از ابتدایی‌ترین چالش‌های توسعه صنعت فولاد کشور، تا‌مین مواد اولیه از جمله ســنگ‌آهن است. در سند چشم‌انداز ۱۴۰۴ به‌منظور تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، سالانه به ۱۶۲ میلیون تن سنگ‌آهن نیاز است اما در حال حاضر تولید سنگ‌آهن کشور حدود۸۰ میلیون تن است و نیاز به رشد سالانه ۹/ ۲ درصد دارد. همچنین در آینده درصورت عدم اکتشافات جدید در حوزه سنگ‌آهن، ذخایر ما تنها جوابگوی نیاز تا ۱۰ سال بعد از ۱۴۰۴ جهت استمرار تولید۵۵ میلیون تن فولاد خواهد بود، بنابراین توسعه اکتشافات، ابتدایی‌ترین پیش‌نیاز توسعه صنعت فولاد کشور خواهد بود.
چالش زیرساخت آب
حدود ۸۰ درصد از کل مساحت کشور دارای آب و هوای خشک و نیمه‌خشک است، به طوری که بارندگی در این مناطق بسیار کم و سالانه بین ۵۰ تا ۲۵۰ میلی‌متر است. مناطق بیابانی حدودا ۶۰ درصد از مساحت ایران را دربرمی‌گیرد. بیابان‌های کشور شامل ۶۱ درصد اراضی بیابانی و کویری، ۲۴ درصد شنزارها و ۱۵ درصد تپه‌های شنی است. در کشور مجموع بارش سالانه به طور میانگین ۱۲۰ میلیارد متر مکعب است که حدود ۹۵ میلیارد مترمکعب آن استفاده می‌شود. برای رسیدن به چشم‌انداز ۲۰ساله در افق ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، سالانه به ۲۵۶ میلیون مترمکعب آب نیاز است که حدود ۵/ ۱ برابر مقدار فعلی است. زنجیره سنگ‌آهن تا گندله حدود ۲۰ درصد از مصرف آب کل زنجیره ارزش سنگ‌آهن تا فولاد را به خود اختصاص می‌دهد و به دلایلی از جمله مصرف پایین آب تا قبل از پروسه آهن اسفنجی، توجیه‌پذیر بودن حمل ریلی کنسانتره و گندله به واسطه ارزش افزوده ایجاد شده و نیز کاهش هزینه‌های حمل باطله در زنجیره، پیشنهاد می‌شود کارخانه‌های کنسانتره سنگ‌آهن تا گندله در نزدیکی معادن که عمدتا در مناطق بی‌‌آب هستند، احداث شود و احداث مابقی زنجیره در نزدیک آب برنامه‌ریزی شود.
چالش زیرساخت حمل‌و‌نقل ریلی
افق تولید مواد معدنی در سال ۱۴۰۴، حدود ۷۰۰ میلیون تن است که در سال‌های اخیر متوسط تولید سالانه مواد معدنی حدود ۳۵۵میلیون تن بوده است. در حال حاضر سهم ریلی از حمل تولیدات مواد معدنی و صنایع معدنی ۷ درصد و سهم جاده‌ای ۹۳ درصد است. انتظار بخش معدن کشور این است که سهم ۷ درصد حمل ریلی مواد معدنی، در افق ۱۴۰۴ به ۳۰ درصد (۲۱۰ میلیون تن) برسد.
دنیای اقتصاد