مصرف گاز طبیعی در کشور در بخش‌های خانگی، تجاری، نیروگاه‌ها و صنعت دارای رشد نامتعارفی است. از عمده دلایل مصرف بالای گاز در بخش خانگی، اتلاف حرارتی ساختمان‌ها (به دلیل عدم رعایت مبحث 19 مقررات ملی ساختمان) و استفاده از تجهیزات گرمایشی با راندمان پایین است که می‌توان با اجرای سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف در تعدیل روند افزایشی مصرف گاز نقش موثری ایفا کرد.
در این راستا، شورای عالی انرژی کشور در راستای انجام وظایف قانونی خود، سند "تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق 1420" را مورد تصویب قرار داد و این سند، اخیرا توسط رئیس سازمان برنامه و بودجه به دستگاه های ذیربط ابلاغ شده است. طبق این سند تراز تولید و مصرف گاز طبیعی تا افق 1420 با هدف تامین امنیت عرضه گاز طبیعی و بر اساس رویکرد بهینه‌سازی مصرف گاز در پنج بخش به شرح زیر تقسیم شده است (مشروح هر یک از سیاست‌ها در سند شورای عالی انرژی قابل مشاهده است):
سیاست‌های فرهنگ‌سازی در زمینه بهینه‌سازی مصرف گاز طبیعی
سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در بخش ساختمان (خانگی-تجاری-اداری)
سیاست‌های مدیریت تقاضای انرژی در بخش صنعت
سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در نیروگاه‌های حرارتی و توسعه نیروگاه‌های اتمی، تجدیدپذیر و زغال‌سنگ‌سوز
سیاست‌های مرتبط با حمایت از توسعه شرکت‌های دانشبنیان، استارتاپ‌ها و شرکت‌های خدمات انرژی
* تراز گاز کشور در سال 1400 منفی خواهد شد
طبق سند "تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق 1420" در جدول 1 متوسط سالانه مصارف گاز طبیعی تا افق 1420 بر اساس اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز را نشان داده شده است. در این جدول میزان تولید گاز طبیعی و مصارف آن به تفکیک بخش‌های مختلف در سال‌های 1400 تا 1420 آورده شده است.
بر اساس پیش‌بینی این سند که با فرض اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز و همچنین نرخ رشد اقتصادی 5.6 درصدی محاسبه شده است، تراز گاز کشور در سال 1400 منفی خواهد شد بدین معنا که مصرف گاز از تولید پیشی خواهد گرفت. بدین صورت در سال جاری میزان تولید و عرضه گاز 812.5 میلیون متر مکعب در روز پیش‌بینی می‌شود و میزان مصرف گاز 834.1 میلیون متر مکعب در روز برآورد شده است. یعنی در سال 1400 تراز گازی کشور 21.5- میلیون متر مکعب در روز خواهد بود.
منفی بودن تراز گاز کشور تا بعد از سال 1404 نیز ادامه خواهد یافت تا اینکه در سال 1410 به دلیل به ثمر رسیدن پروژه‌های افزایش تولید گاز از میادین جدید گازی دوباره تراز گازی کشور مثبت خواهد شد. طبق برآورد شورای عالی انرژی برای افزایش تولید گاز از میادین جدید به سرمایه‌ای معادل 50 میلیارد دلار نیاز است که در صورت جذب این سرمایه اهداف تولیدی محقق خواهد شد.
همچنین طبق سند "تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق 1420"، تراز گاز کشور مجددا در سال 1420 منفی خواهد شد و مصرف به اندازه 111 میلیون متر مکعب در روز از تولید پیشی خواهد گرفت. این موضوع حکایت از آن دارد که هر چند با اجرای پروژه‌های افزایش تولید برای مدت 10 سال (1410 تا 1420) می‌توان تولید با میزان مصرف مطابق کرد اما در نهایت در صورت تداوم روند فعلی مصرف و عدم اجرای پروژه‌های بهینه‌سازی در نهایت تولید از مصرف گاز عقب خواهد ماند.
جدول 1- متوسط سالانه مصارف گاز طبیعی تا افق 1420 (واحد میلیون متر مکعب در روز)
*سریال قطعی‌های برق و گاز در فصول سرد سال‌های آتی نیز تکرار می‌شود
در جدول 1 متوسط سالانه مصارف گاز طبیعی مورد بررسی قرار گرفت و بر مبنای میانگین‌گیری تولید و مصرف در طول یک سال، تراز گاز محاسبه شد. در این بین اما ممکن است در سالی تراز گاز به طور متوسط مثبت باشد اما در فصول سرد به دلیل افزایش ناگهانی مصرف گاز، مصرف از تولید پیشی بگیرد و تراز گاز در فصول سرد منفی شود. در این حالت هر چند تراز گاز متوسط برای کل سال مثبت است اما در چهار ماه سرد سال این تراز گاز منفی است و باید برای تامین گاز موردنیاز کشور در آن برهه زمانی چاره‌اندیشی کرد.
نمونه این پدیده در سال گذشته تجربه شد که با این حال که متوسط تراز گاز مثبت بود اما در ماه‌های سرد سال تراز گاز منفی شد و کشور با کمبود گاز مواجه شد و به همین دلیل گاز کمتری به نیروگاه‌ها رسیده و کشور با قطعی‌های پراکنده برق مواجه شد.
طبق سند "تراز تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور تا افق 1420" در جدول 2 که با فرض اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز و همچنین نرخ رشد اقتصادی 5.6 درصدی محاسبه شده، مصارف گاز طبیعی تا افق 1420 بر اساس اعمال سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف گاز در 4 ماه سرد سال آورده شده است. طبق این جدول، تراز گاز کشور در 4 ماه سرد سال 1400 منفی خواهد شد و به 29.9- میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید. به بیان دیگر در سال جاری نیز همانند سال گذشته پدیده‌هایی همچون قطعی گاز و قطعی برق و یا حتی آلودگی هوا ناشی از سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها را به احتمال زیاد شاهد خواهیم بود.
نکته جالب توجه اینکه به غیر بازه زمانی 5 ساله بین سال‌های 1410 تا 1415 که تراز گاز در 4 ماه سرد سال مثبت خواهد بود در 15 سال دیگر تا افق 1420 همواره مصرف گاز از تولید بیشتر بوده و شاهد پدیده‌هایی چون قطعی برق و گاز در زمستان‌های سال‌های آتی خواهیم بود. طبق جدول 2 تراز گاز در سال‌های 1400، 1404، 1410، 1415 و 1420 به ترتیب 29.9- ، 54- ، 131.8+ ، 30.6- و 193.1- خواهد بود.
جدول 2- مصارف گاز طبیعی تا افق 1420 در 4 ماه سرد سال (واحد: میلیون متر مکعب در روز)
فارس