هرچند ایران در طول سال‌های گذشته توانسته بخشی از نیاز ارزی خود در نبود درآمدهای نفتی را از طریق صادرات غیرنفتی جبران کند اما این صادرات همواره با انتقادها و ابهام‌هایی مواجه بوده‌اند.
یکی از اصلی ترین این انتقادها به جزییات سبد صادراتی کشور و ارزش افزوده پایین محصولات صادراتی ایران اختصاص دارد. در کنار پتروشیمی و صادرات محصولات وابسته به نفت، فلزات، محصولات معدنی و کالاهای کشاورزی اصلی‌ترین بخش از سبد صادراتی ایران را به خود اختصاص می‌دهند اما بسیاری از تحلیل‌ها حاکی از آن است که بخش مهمی از این صادرات عملا با پایین‌ترین ارزش افزوده ممکن نهایی می‌شود.
در سال‌های گذشته دولت تلاش کرد با وضع مقرراتی، محدودیت‌هایی را در مسیر خام فروشی و صادرات محصولات با ارزش افزوده پایین وضع کند تا در جریان صادراتی کشور تغییر کند اما آمارهای امسال در حوزه فلزات نشان می‌دهد که هنوز راهی طولانی تا رسیدن به این اهداف باقی مانده است.
در فصل نخست سال ۱۴۰۰، ایران حدود ۳.۲ میلیارد دلار تجارت فلزات داشته که ۲.۶ میلیارد دلار آن را صادرات و ۵۲۷ میلیون دلار آن را واردات فلزات تشکیل داده است. به طور کلی، تجارت فلزات کشور طی بهار ۱۴۰۰، نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد دو برابری را تجربه کرده که عامل اصلی این رشد، افزایش ۳ برابری صادرات فلزات طی این مدت بوده است.
در ادامه این گزارش آمده‌است که بخش قابل توجهی از رشد صادرات فلزات طی این مدت، ناشی از رشد بیش از ۶ برابری ارزش صادرات ورق فولادی است. همچنین سه کشور چین، عراق و ترکیه که سه مقصد عمده صادرات فلزات ایران طی این مدت محسوب می شوند، بیشترین سهم را از رشد صادرات فلزات ایران به خود اختصاص داده اند.
این گزارش با اشاره به اینکه «واردات فلزات ایران طی فصل نخست سال ۱۴۰۰ نیز رشد ۷ درصدی داشته است» می افزاید: مهم‌ترین کالای وارداتی ایران در گروه فلزات، ورق فولادی سرد بوده که رشد واردات آن بیشترین تاثیر را در رشد ارزش واردات فلزات داشته است. کشورهای چین، امارت متحده عربی و ترکیه سه مبدا عمده واردات فلزات ایران طی بهار ۱۴۰۰ هستند که رشد واردات فلزات ایران از امارات بیشترین تاثیر در رشد کل واردات فلزات داشته است.
همچنین در میان ۲۰ کشوری که مبدا عمده واردات فلزات ایران طی بهار ۱۴۰۰ به شمار می آیند، واردات از برخی از آنها رشد قابل توجهی را تجربه کرده که هنگ کنگ، سوییس، برزیل و ویتنام از این جمله اند و به ترتیب رشدهای ۶.۷ برابر، ۷.۶ برابر، ۴.۹ برابر و ۴.۵ برابر در واردات از آنها رقم خورده است.
اما نتایج بررسی های آماری حاکی از این است که صادرات عمده فلزات ایران محدود به کالاهای با میزان ارزش افزوده کم بوده و مصنوعات فلزی با ارزش افزوده بالاتر در فهرست اقلام صادراتی مزبور حضور کم‌رنگی دارد.
ایسنا