سهام عدالت سهامی با بیشترین دربرگیری بین مردم کشور است که به عقیده برخی از کارشناسان عملکرد و نحوه اعطای آن، کاملا منطبق بر عدالت نبوده است. چرا که افرادی واجد شرایط این سهام بوده‌اند اما به دلیل عدم شناسایی صحیح در زمان آغاز این طرح، به آنها تخصیص داده نشده است. از زمان اجرای سهام عدالت تا به اکنون بسیاری از مسئولین وعده اعطای سهام عدالت به جاماندگان را داده اند، اما همیشه در حد وعده باقی مانده است. اما گویا این وعده‌ها در دولت جدید چند گام به عملی شدن نزدیک شده است. چرا که روز گذشته اظهاراتی از سوی رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس به نقل از رئیس جمهور مبنی بر موافقت دولت سیزده ام برای اختصاص سهام عدالت به جاماندگان تا پایان سال دست به دست می‌شود، خبری که بسیاری از جاماندگان را امیدوار کرده است.
حال در این رابطه و این سوال مهم که آیا این تخصیص امکان پذیر است با کارشناسان به گفتگو پرداخته ایم:
مهدی قلی پور کارشناس بازار سرمایه،در پاسخ به این سوال که چه تعداد جا مانده سهام عدالت وجود دارد؟ بیان کرد: بر اساس اطلاعات منتشر شده نزدیک به هفت میلیون نفر جامانده سهام عدالت وجود دارد که بیش از نیمی از آنها افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و مابقی در قشر‌های مختلف به ویژه عشایر و روستاییان است. البته آمار‌های دیگری تا ۲۰ میلیون نفر هم عنوان شده، ولی به نظر می‌آید فعلا صحبت از تخصیص برای ۷ میلیون نفر است. همچنین دو میلیون نفر از ثبت نام کنندگان قبلی نیز که کارتکس سهام عدالت دارند اما ثبت سیستمی نشده‌اند، جز جاماندگان هستند که باید در این زمینه سازمان خصوصی سازی اطلاع‌رسانی انجام دهد.
این کارشناس بازار سرمایه در رابطه با این پرسش که در صورت تعلق گرفتن سهام عدالت جدید به جاماندگان آیا حقی از سهامداران عدالت فعلی که بیش ۱۵ سال برای آزادسازی منتظر بوده اند را ضایع نمی‌کند؟ گفت: حقی از کسی ضایع نمی‌شود بلکه این دارایی به برخی زودتر و به برخی دیرتر واگذار شده است. مساله مهم‌تر نحوه بازپرداخت اصل سهام عدالت از محل سود‌های نقدی تقسیمی شرکت‌های زیر مجموعه سهام عدالت است، که مشخص نیست سهامداران جدید هم مشمول این قضیه هستند یا خیر. اگر مشمول شوند آزادسازی سهام شان فعلا صورت نمی‌گیرد و به تناسب تادیه اصل دارایی تخصیص یافته از محل سود‌های نقدی سال‌های بعد، آزادسازی صورت می‌گیرد.
نوع سهام ، مسئله اصلی پیش روی سهام عدالت جدید
او در ادامه افزود: مساله اصلی نوع سهام عدالت جدید است. چرا که سهام‌های قبلی دولت تخصیص یافته اند و باید سهام جدید برای انتقال به پرتفوی عدالت جاماندگان اختصاص یابد. همین طور نرخ واگذاری با تخفیف و نهایتا منابع آن قطعی شود و در آخر نحوه بازیافت اصل دارایی واگذار شده مشخص شود. البته با توجه به ابهامات موجود بعید است بزودی این مساله تعیین تکلیف شود.
تخصیص سهام جدید از نظر فنی امکان پذیر است
قلی پور در رابطه با این پرسش که آیا واگذار سهام جدید در قالب سهام عدالت به جاماندگان در حال حاضر امکان پذیر است؟ بیان کرد: ابهامات زیادی از نظر سهام قابل انتقال، نرخ و نحوه بازیافت اصل دارایی منتقل شونده وجود دارد. اما از نظر فنی امکان پذیر است، ولی به محاسبات و مصوبات جدید نیاز خواهد داشت و لازم است پروسه‌ای جدید آغاز شود.
این کارشناس بازار سرمایه در رابطه با پشنهاد خود در زمینه نحوی اعطای سهام عدالت به جاماندگان اظهار کرد: بهترین راه واگذاری سهام عدالت به جاماندگان از طریق صندوق سرمایه گذاری قابل معامله است. به نحوی که سهام مصوب برای انتقال، در نرخی که احتمالا شامل تخفیف است به صندوق سهام عدالت منتقل و واحد‌های این صندوق به افراد تخصیص یابد و با گذشت زمان که از محل سود‌های صندوق به ویژه سود نقدی شرکت ها، بهای تمام شده سهام انتقالی بازیافت می‌شود، نسبت به آزادسازی واحد‌های صندوق سهام عدالت اقدام شود.
مهدی دلبری کارشناس بازار سرمایه، در رابطه با جاماندگان سهام عدالت بیان کرد:موضوع جاماندگان سهام عدالت موردی است که اختلاف دولت قبلی با مجلس نیز بوده است. برآورد‌های اولیه نشان می‌دهد که چیزی حدودی دو میلیون جامانده قطعی سهام عدالت و در برخی برآورد‌ها تعداد بیشتری جامانده وجود دارد. اختلاف نظر در گذشته از این باب بود که دولت ادعا داشت سهامی برای واگذاری وجود ندارد و مجلس اصرار بر واگذاری سهام دولت از بقیه بنگاه‌ها بود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: یکی از شعار‌های دولت آقای رئیسی بحث جاماندگان سهام عدالت بوده است با صحبت‌های اخیری که وزیر اقتصاد داشتند به نظر می‌رسد که دولت اراده‌ای برای اعطای سهام عدالت برای جاماندگان را دارد.
دلبری در رابطه با تخصص سهام بیان کرد:از نظر سهامی که باید تخصیص داده شود دولت در برخی از بنگاه‌ها که در گذشته سهام عدالت را تخصیص داده است همچنان سهامدارا است. در این زمینه مشکلی وجود ندارد و می‌تواند با همان مدل قبلی، یعنی این سهام ظرف سالیان آتی از محل دریافت سود نقدی بهای تمام شده آن تسویه شود و با همان مدلی که به سهامداران در مرحله اول واگذار شود در این مرحله نیز انجام شود.
درس عبرت های که باید از مرحله اول سهام عدالت گرفته شود
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه اظهار کرد: نکته‌ای که باید گفت این است که برای برقراری عدالت باید پرتفوی اعطا شده به سهامداران جدید نزدیک به پرتفوی سهامداران قبلی باشد و اگر اسم شرکت‌ها متفاوت است حداقل از همان صنایع و با همان میزان ارزش باشد. به دلیل اینکه افراد عمدتا نیاز‌های مادی مشابه‌ای دارند و در این مرحله امید است که از مرحله اول واگذاری درس عبرت گرفته شود.
دلبری در ادامه بیان کرد:سود نقدی که از محل سهام عدالت در حال توزیع است همین اکنون بیشتر از میزان یارانه اعطای به افراد است. این نشان دهنده این موضوع است که سهام عدالت ثروتی مناسب برای ماندگاری هست و نکته بعد این که برای اعمال مدیریت سهامداران حتما باید تلاش شود که فرآیندی برای آزاد سازی و یا حداقل اعمال رای افراد دیده شود.
این کارشناس بازار سرمایه در ادامه گفت:پیشنهاد می‌شود به جای این که سهام عدالت بخشی و در سطح استان و شهرستان مدیریت شود، به دلیل این که پرتفوی مناسب و یک پارچه دارد برای آن یک کمیته سرمایه گذاری قوی و مجزا بر خرید و فروش جابه جای نظارت و تصمیم گیری، مشابه قالب صندوق‌های سرمایه گذاری ایجاد شود و در تصمیم گیری‌ها از رای سهامداران واقعی استفاده شود. در کل باید سهام عدالت و مدیریت آن باهم واگذار شود.
بر اساس گفته‌های کارشناسان می‌توان گفت تخصیص و اعطای سهام عدالت جدید از جهات مختلف امکان پذیر است، اما باید برای نحوه شناسایی افراد و تخصیص آن با برنامه مناسب گام برداشت و از مرحله اول اعطای سهام عدالت برای پیشگیری از اشتباهات گذشته درس گرفته شود.
باشگاه خبرنگاران جوان