این در حالی بود که مسکن در تمام سال‌های گذشته تورم افسارگسیخته‌ای را تجربه کرد و البته سیمان با تعیین قیمت توسط دولت حتی ارزان‌تر از انرژی مصرفی برای تولید به فروش می‌رسید. نهایتا در خردادماه سال جاری جریان ورود برخی شرکت‌ها به بورس کالا راه افتاد و امروز بیش از ۵۰ شرکت سیمانی در بورس کالا حضور دارند. هرچند قطع برق تولیدکنندگان تا حدودی شرایط را برای عرضه بالا سخت می‌کرد، اما رفته‌رفته از سرگیری فعالیت‌ها با وصل برق شرایط را تغییر داد و شاهد عرضه بسیار خوبی در بورس کالا بودیم؛ به‌گونه‌ای‌که می‌توان گفت خیلی زودتر ازآنچه تصور می‌شد، این بازار راهش را پیداکرده است. با این وجود هنوز هم برخی از شرکت‌ها در این بازار حضور نیافته‌اند و همین امر نوعی دوگانگی در بازار به وجود آورده که البته با واکنش مسوولان وزارت صمت و مسوولان بورس کالا همراه شده است. به‌گونه‌ای‌که اسدالله کشاورز، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت در ابلاغیه‌ای، به روسای سازمان‌های صمت استانی کشور هرگونه خرید و عرضه سیمان خارج از بورس کالا را ممنوع اعلام کرد.
بخشنامه‌ای برای حضور تمام شرکت‌ها در بورس
در این بخشنامه به واحدهای تولیدکننده سیمان، واحدهای تولیدی سیمان‌بر، مجریان پروژه‌های ملی و عمرانی، عاملان فروش سیمان، شرکت‌های تعاونی مصالح‌فروشان و اشخاص حقیقی و حقوقی دارای پروانه مجاز ساختمانی دو هفته مهلت داده‌شده تا در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به دریافت کدبورسی برای خرید سیمان از بورس کالا اقدام کنند.
در این بخشنامه آمده است: با عنایت به تصمیمات متخذه جهت عرضه سیمان در بورس کالا و ممنوعیت هرگونه خرید و عرضه خارج از بورس کالا، دستور فرمایید موارد ذیل در خصوص ثبت‌نام و مهلت اخذ کدبورسی مورد توجه و اقدام لازم قرار گرفته و گزارش اقدامات انجام شده و نتایج حاصله در پایان دو هفته به این معاونت ارسال شود. بنابراین کلیه واحدهای تولیدکننده سیمان که تاکنون موفق به اخذ کدبورسی نشده‌اند، باید ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ این نامه، در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به عرضه محصولات خود در بورس کالا اقدام کنند. همچنین کلیه واحدهای تولیدی سیمان‌بر دارای پروانه معتبر بهره‌برداری از مراجع ذی‌ربط که از سیمان به‌عنوان مواد اولیه استفاده می‌کنند از جمله شرکت‌های بتن‌ساز و موزائیک‌ساز با توجه به ظرفیت پروانه و سیمان مورد نیاز، با اخذ معرفی‌نامه از سازمان صمت استان‌ها به بورس کالا مراجعه و ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ این نامه در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به دریافت کدبورسی اقدام کنند.
این نامه انبوه‌سازان و پیمانکاران، کلیه خریداران مجاز برای مصارف عمومی و مردمی از جمله عاملان فروش سیمان را هم مورد خطاب قرار داده است: کلیه خریداران مجاز پروژه‌های ملی، عمرانی با اخذ معرفی‌نامه رسمی از معاون عمرانی استان‌ها و انبوه‌سازان با اخذ معرفی‌نامه از ادارات کل مسکن و شهرسازی محل اجرای پروژه باید ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ این نامه در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به اخذ کد بورسی اقدام کنند. «کلیه خریداران مجاز برای مصارف عمومی و مردمی شامل عاملان فروش سیمان (که مالک یک واحد صنفی دارای جواز معتبر مصالح‌فروشی در منطقه‌ای مشخص با دفتر و انبار مناسب هستند و برای عرضه سیمان با رعایت ضوابط اعلام‌شده از سوی کارخانه فعالیت می‌کنند)، شرکت‌های تعاونی مصالح‌فروشان که از فعالیت هماهنگ و منسجم چند عامل دارای پروانه تشکیل شده‌اند، اشخاص حقیقی و حقوقی دارای پرواز مجاز ساختمانی با تعیین میزان سیمان مورد نیاز و متناسب با پیشرفت پروژه، باید ظرف مدت دو هفته از تاریخ ابلاغ، در بورس کالا ثبت‌نام و نسبت به خرید از بورس کالا اقدام کنند.»
برخورد با شرکت‌هایی که در بورس حضور ندارند
از سوی دیگر جواد جهرمی، معاون عملیات و نظارت بازار بورس کالا با وزارت صمت همصدا شده است و می‌گوید: وزارت صمت بر اساس موارد حاکمیتی با شرکت‌هایی که از عرضه سیمان در بورس خودداری می‌کنند، برخورد می‌کند.
وی در رابطه با عرضه سیمان در بورس کالا بیان می‌کند: از خرداد که عرضه سیمان در بورس کالا آغاز شد، بیش از ۵/ ۵میلیون تن سیمان مورد معامله قرار گرفته است. ۵۹ شرکت پذیرش شده است و بیش از ۵۰ شرکت نسبت به عرضه سیمان اقدام کرده‌اند. این در حالی است که مصرف سیمان کشور سالانه حدود ۵۰میلیون تن اعلام می‌شود. بنابراین باید هفته‌ای بیش از یک‌میلیون تن سیمان در بورس کالا عرضه شود. خوشبختانه در سه هفته گذشته به عرضه بیش از یک میلیون تن سیمان در بورس کالا رسیده‌ایم و در هفته گذشته یک‌میلیون و ۳۸۰هزار تن و دو هفته قبل‌تر نیز یک میلیون تن سیمان در بورس کالا عرضه شده است که اگر همین روند ادامه پیدا کند، شاهد این خواهیم بود که کل نیاز سیمان مورد نیاز کشور در بورس کالا عرضه خواهد شد.
این مقام مسوول ادامه می‌دهد: ۵۹ شرکت در بورس کالا پذیرش شده‌اند و تقریبا ۹ شرکت باقی مانده است که باید نسبت به فرآیند پذیرش اقدام و مدارک خودشان را ارسال کنند؛ اما هنوز این کار را انجام نداده‌اند. اما نکته مهم این است که همین تناژی که در حال پذیرش و عرضه است بیش از ۸۰درصد نیاز کل کشور را پوشش می‌دهد. بنابراین مشکلی از سوی عرضه وجود ندارد. ظرف دو هفته‌ای که اعلام شد باید کل عرضه سیمان کشور در بورس کالا اتفاق می‌افتاد که این امر انجام نشد؛ اما در هفته‌های بعدی ان‌شاءالله این مساله نیز صورت خواهد پذیرفت.
جهرمی در پاسخ به این سوال که اگر شرکت‌ها از عرضه سیمان در بورس کالا خودداری کنند با آنها چه برخوردی خواهد شد؟ می‌گوید: وزارت صمت تامین انرژی برق در تابستان و سوخت این شرکت‌ها در زمستان را در اولویت خود قرار نخواهد داد. همچنین در صادرات این شرکت‌ها محدودیت اعمال خواهد شد.
وی در رابطه با رفع مشکلات سیمان از نظر قطعی برق تصریح می‌کند: در رابطه با مرتفع شدن مشکلات برق واحدهای سیمانی خودشان باید توضیح دهند؛ اما چیزی که در رابطه با عرضه‌ها بود می‌توان گفت مشکلات رفع شده است و عرضه‌ها در بازار صورت می‌گیرد که در حال حاضر به بیش از یک میلیون تن در هفته رسیده‌ایم. در کل یک ثبات در بازار ایجاد شده است و انتظار تداوم عرضه‌های پرحجم باعث تعدیل قیمت سیمان خواهد شد. در هفته‌ای که گذشت نیز مشاهده شد که سقف‌های قیمتی مقداری کاهش پیدا کرده است.
سیمان در بورس کالا ارزان‌تر از قیمت دستوری دولت
در همین رابطه حمیدرضا صمدی، مدیر عامل «سیمان ساروج اصفهان» می‌گوید: بورس سیمان با شفافیتی که به وجود می‌آورد، دست دلالان را از این صنعت کوتاه می‌کند و قطعا تداوم روند کنونی به رفع مشکلات تولیدکننده و مصرف‌کننده نهایی کمک می‌کند. وی در پاسخ به این سوال که تا چه اندازه با ورود صنعت سیمان به بورس کالا قیمت‌ها افزایش یافته است، عنوان می‌کند: بورس سیمان نه تنها باعث افزایش قیمت سیمان نشده که حتی سیمان برخی شرکت‌ها به دلایلی مانند نبود تقاضا از قیمت‌های دستوری دولت هم پایین‌تر آمده است. صمدی با اشاره به اینکه منافع عرضه سیمان در بورس کالا در بلندمدت هم نصیب سیمان می‌شود، خاطرنشان می‌کند: اعتقاد دارم در بلندمدت می‌تواند تغییرات قابل توجه و مثبتی در عملکرد شرکت‌های سیمانی نداشته باشد؛ البته مشروط بر اینکه برخی از شرکت‌های خصولتی با شیطنت دنبال بر هم زدن بازار نباشند. در واقع نباید جای منافع جمعی صنعت به دنبال منافع شخصی خودشان باشند. مدیر عامل سیمان ساروج اصفهان تصریح می‌کند: قطعا نیاز داخلی سیمان به اندازه‌ای بالاست که کمتر شرکتی به فکر صادرات می‌افتد و چنانچه طرح ساخت یک‌میلیون واحد مسکونی هم اجرایی شود، بازار سیمان بیش از پیش با تقاضا مواجه می‌شود. با وجود این به نظر نمی‌رسد این طرح باعث افزایش قیمت سیمان شود.
مزایای حضور سیمان در بورس کالا
بهدین اورعی، مدیر عامل «سیمان جوین» نیز در این خصوص می‌گوید: عرضه سیمان در بورس کالا از خردادماه و هر هفته یک بار آغاز شد؛ اما قیمت‌ها در بورس کالا تقریبا تا دو برابر قیمت درب کارخانه بالا رفت. برخی مسوولان وزارت صمت این مساله را ناشی از ورود بی‌موقع این صنعت به بورس کالا می‌دانستند؛ درحالی‌که این اتفاق ناشی از قطع برق و توقف تولید واحد‌ها بود که باعث عرضه اندک و افزایش قیمت‌ها می‌شد. در واقع کارخانه‌ها در شرایط قطع برق از دپوی کلینکر استراتژیک خود برای تولید سیمان استفاده کردند که این مساله باعث کاهش تولید و در نتیجه طبق قوانین اقتصاد افزایش قیمت شد. هم‌اکنون برق واحدهای تولیدی تا حدودی وصل شده و امید به تولید بیشتر شده است. بر این اساس عرضه سیمان در بورس کالا افزایش یافته است و شرکت‌ها با اطمینان از وجود مشتری بلافاصله اقدام به تولید می‌کنند.
وی با بیان اینکه قیمت سیمان در بورس کالا هم اکنون در محدوده قیمت‌های دستوری قرار دارد، تصریح می‌کند: امروزه به‌دلیل عرضه حدود ۵/ ۱میلیون تن سیمان در بورس کالا قیمت‌ها به طور میانگین حدود ۲ تا ۵درصد بالاتر از قیمت‌های دستوری است؛ اما خبر خوب این است که بورس کالا رقابت منفی را در صنعت سیمان از بین می‌برد و کسی نمی‌تواند ارزان‌تر از سایرین به برخی افراد سیمان بفروشد. از طرفی در گذشته برای ایجاد بازار فروش گاهی تا ۳۰ نفر تیم فروش و بازاریابی در کارخانه‌ها فعالیت می‌کردند و حتی بعضا چندماه پس از فروش محصول و تحویل آن به مشتری، کارخانه‌ها به پولشان نمی‌رسیدند که این دو مشکل در حال حاضر تا حدی زیادی برطرف شده است. از طرفی آزادسازی قیمت سیمان و یا فروش سیمان در بورس کالا باعث خواهد شد تا شرکت‌های سیمانی سرمایه‌گذاری در خط تولید خود را از طریق خرید قطعات یدکی مورد نیاز افزایش دهند و به این وسیله بهره‌وری در تولید را هم افزایش دهند. این در صورتی است که در ۸ سال اخیر به‌دلیل کمبود تقاضا برای سیمان و سیاستگذاری اشتباه درخصوص قیمت‌گذاری دستوری در کنار تحریم‌های بین‌المللی، انبار قطعات یدکی کارخانه‌ها کاملا خالی شده است.
اورعی خاطر نشان می‌کند: به روال سال گذشته اواخر آذر ماه موضوع قطع گاز واحدهای سیمانی پیش خواهد آمد و متاسفانه به‌رغم نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های فراوان امسال هم اقدام عاجلی در خصوص تامین مازوت شرکت‌ها در فصل زمستان صورت نگرفته است و به نظر می‌رسد دولت سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها را هم نتواند تامین کند که در این صورت کارخانه‌های سیمان در فصل زمستان نه گاز خواهند داشت و نه برق. در این صورت می‌توان پیش‌بینی کرد که همانند زمستان گذشته و تابستان سال‌جاری قیمت سیمان افزایش چشم‌گیری داشته باشد. وی درمورد حضور تعداد شرکت‌ها در بورس‌کالا می‌افزاید: اغلب شرکت‌های سیمانی در بورس کالا حضور دارند و به نظر می‌رسد معدود شرکت‌هایی که تا امروز وارد نشده‌اند طی هفته‌های آینده وارد بورس شوند. اورعی در مورد تولید یک‌میلیون واحد مسکونی در سال توسط دولت می‌گوید: صنعت سیمان ۹۰میلیون تن ظرفیت اسمی سالانه دارد و امروزه به‌دلیل تحریم‌ها و نبود قدرت اقتصادی شرکت‌ها برای فراهم کردن تجهیزات مورد نیاز کارخانه این صنعت با ۷۵درصد ظرفیت فعال است. اگر در طرح دولت هر واحد مسکونی را ۱۰۰متر در نظر بگیریم، ۲۰میلیون تن سیمان در سال برای اجرای این طرح نیاز است که با توجه به پتانسیل‌های موجود حتی با حفظ مشتریان صادراتی، به راحتی قابل تامین است.
دنیای اقتصاد