سوز سرما که به شهرهای کشور نفوذ می‌کند، لباس‌های گرم و بافتنی هر خانه، از کمدها و چمدان‌ها بیرون می‌آیند و در این بین کمتر بانویی در کشور است که برای تازه‌تر کردن بافت‌های اعضای خانواده سری به بازار نخ و کاموا نزده باشد. خرید کاموایی مرغوب و مطمئن برای بافتن یک لباس و یا حتی یک شال‌گردن.
ما نیز به موجب همین موضوع سری به بازار نخ و کاموای تهران زدیم تا از وضعیت فعلی این بازار و میزان تولیدات صنعت نخ و کاموای کشور مطلع شویم. البته که در این بازار هنوز آثار کرونا و کمبود حضورها مشهود است اما در حوالی ساعت 12 ظهر این بازار که در میدان حسن آباد تهران واقع شده است، هم مانند سایر بازارها خرید و فروش تا حدودی جریان دارد.
بدو ورودمان به این بازار با چند نفر از خریداران گفت و گویی کردیم. یکی از خریداران کاموا که بانویی میانسال بود درباره کیفیت کامواهای موجود در بازار این طور گفت: کامواهای خارجی بیشترین کیفیت را نسبت به کالای ایرانی دارند البته اگر گشتی در بازار بزنید متوجه می‌شوید که اکثر نخ‌های بافتنی موجود در بازار خارجی و مربوط به کشور ترکیه است!
این موضوع را از چند خریدار دیگر هم جویا شدیم که به گفته آنها سال‌هاست که بازار نخ کاموا توسط کشورهای دیگر قبضه شده و تنها چند نوع خاص از کامواهای ایرانی در بازار خریدار دارند.
برای تکمیل شدن اطلاعاتمان از این بازار سراغ کریمی فروشنده کاموا رفتیم.
نساجی ایرانی روزی از کره جنوبی هم بالاتر بود!
کریمی، از فروشندگان کاموا، به دلایل اصلی کمبود نخ کاموای ایرانی در بازار اشاره کرده و گفت: نام حمایت از کالای ایرانی که می‌آید همه بیشتر به سمت دولت‌ها و مسئولان فکر می‌کنند در حالی که خریدارها نیز با خرید خود از تولیدکننده حمایت می‌کنند. کامواهای موجود در بازار ایران تقریبا ترکیه‌ای هستند و شاید تنها ده درصد این اقلام در بازار ایرانی باشند.
وی افزود: فعالیت چندین ساله من در این صنف، بیانگر این است که سقوط صنعت نساجی ایران به علت عدم توجه و همچنین فرسودگی ماشین‌آلات ریسندگی عامل اصلی عقب ماندگی در صنعت کامواست. یعنی از بین رفتن بسیاری از کارخانجات صنعت نساجی منجر شد تا کشوری که با نساجی کهن که زمانی از کره جنوبی هم بالاتر بود حالا از بسیاری از کشورها عقب بیفتد.
کریمی تشریح کرد: برای اینکه کالای ایرانی بین مردم خریدار داشته باشد، باید آنقدر روی آن تبلیغات مثبت انجام شود تا مردم طالب آن باشند. زمانی نخ تریکو از کشور ترکیه وارد می‌شد اما با حمایت فروشندگان نخ کاموا در ایران کارخانجات تولید این نخ در کشور افزایش پیدا کردند به نحوی که واردات این نخ از 70 درصد حالا به زیر 5 درصد رسیده است.
این گفته‌ها را با یکی از کارشناسان صنعت نساجی در میان گذاشتیم تا علت اصلی کاهش تولید نخ کاموا در کشور برای همگان روشن شود. علیزاده، کارشناس صنعت نساجی، گفت: عمده‌ترین دلیل کمبود تولیدکننده کاموا در کشوری مانند ایران که دارای ظرفیت کافی است، توجه نکردن به سلیقه مشتری و همچنین رنگ‌بندی، بسته‌بندی و کیفیت تولید است.
افزایش کیفیت کاموای ایرانی با فراهم شدن بازارهای برون مرزی
وی افزود: در کشور شاید به تعداد انگشتان دست تولیدکننده کاموا وجود داشته باشد که یکی از این تولیدکنندگان در استان آذربایجان شرقی توانسته پیشرفت خوبی داشته باشد و به زمین رقابت با کشوری مانند ترکیه راه یابد اما همچنان فرسودگی ماشین آلات و عدم توجه به کیفیت و رنگ‌بندی آفتی برای خرید این محصول توسط مشتریان است.
علیزاده ضمن ارائه راهکارهای تقویت صنعت نساجی به ویژه کاموا گفت: باید با بروزرسانی دستگاه‌های ریسندگی، فکری به حال بازارهای صادراتی نیز کرد چرا که وقتی تولیدکنندگان تشویق به افزایش کیفیت و تنوع می‌شوند که بازارهای جهانی را رقیب خود بدانند.
این کارشناس حوزه نساجی توصیه می‌کند که برای اثبات مشکلات صنعت نساجی سری به یکی از کارخانجات ریسندگی بزنیم تا از نزدیک با معضلی به نام عقب ماندگی در صنعت نساجی رو به رو شویم. صنعتی که طبق خط مشی اقتصاد مقاومتی باید تبدیل به سومین کشور در آسیا میانه می‌شود اما نه تنها رشد نکرد بلکه به گفته بسیاری از فعالان این صنعت، با واردات حتی اوضاع از برنامه‌ریزی هم عقب‌تر ماند.
محمودی، تولیدکننده صنعت نساجی، با اشاره به موانع پیش پای تولیداتش می گوید: ابتدا به مشکلاتی که در ادارات پیش پایمان می‌گذارند باید اشاره کرد که شاید 50 درصد ایراد موجود در کشور به این موضوع بازمی‌گردد.
از او می‌خواهم که بیشتر درخصوص دلایل جاماندن نساجی ایران از دنیا بگوید و او ترسیدن دولت‌ها برای حمایت از این صنعت را عمده‌ترین دلیل دانست.
محمودی گفت: هر بار به بانک می‌روم که تسهیلاتی را دریافت کنم تا متوجه می‌شوند حوزه کاری ما نساجی و ریسندگی نخ است، از دادن وام امتناع می‌کنند.
این تولیدکننده تصریح کرد: پنجاه درصد نساجی کشور از بین رفته در صورتی که زیرساخت‌های آن وجود دارد اما واردات بی‌رویه کالاهای بی‌کیفیت خارجی دست تولیدکنندگان را سرد کرده است، حال رغبت خریداران ایرانی به خرید کالاهای ارزان اما بی‌کیفیت خارجی را هم کنار این بی‌توجهی‌ها قرار دهید.
محمودی مهمترین عامل پیشرفت کشورهای همسایه در این صنعت را توجه به پیشرفت تکنولوژی‌ها و حمایت‌های همه جانبه دولت از بخش خصوصی دانست.
در پایان او از مسئولان خواست که به جای حمایت‌های مالی، تولیدکنندگان را در راه اندازی سریع تر واحدهای تولیدی یاری کنند چرا که حتی یک روز هم برای تولیدکننده ایرانی یعنی یک پله پیشرفت و اشتغال برای همین کشور.
دغدغه‌های تولیدکنندگان را کنار خواسته‌های خریداران قرار داده و سراغ یکی از مسئولان یعنی رئیس صندوق پنبه ایران رفتیم، چرا که پنبه به عنوان اصلی‌ترین ماده‌اولیه تولید نخ به ویژه کاموا محسوب می‌شود هرچند که مواردی از پشم، اکرلیک و … نیز از جمله مواد‌اولیه این محصول به شمار می‌روند.
محمدحسین کاویانی مدیرعامل صندوق پنبه ایران، بیان کرد: حداقل ۸۰ کارخانه پنبه پاک‌کنی در استان‌های گلستان، خراسان‌های شمالی، رضوی، جنوبی، سمنان، اردبیل و فارس به طور عمده فعال هستند، اما در البرز، کرمان و اصفهان نیز چند کارخانه محدود وجود دارد.
او درباره برنامه صندوق پنبه ایران برای افزایش تعداد این کارخانه‌ها و سطح زیر کشت پنبه، افزود: یکی از مهمترین مشکلات تولید پنبه، مربوط به مرحله برداشت این محصول است. زراعت پنبه نسبت به زراعت سایر محصولات کشاورزی نسبتا مشکل است. این محصول در فصل بهار در کشور ما کاشته می‌شود و برداشت آن که از اواسط شهریورماه آغاز می‌شود نیز، تا اواخر بهمن ماه ادامه دارد. بنابراین، زمان زیادی زمین‌های کشاورزی را اشغال می‌کند.
کاویانی گفت: از سوی دیگر، چون آغاز کشت مربوط به بهار است، آفات فعال هستند و نیاز به سموم کشاورزی بالاست و همچنین، چون تعداد دفعات آبیاری نیز بسیار زیاد است، علف‌های هرز زیادی در این زراعت وجود دارد؛ اما مهمترین زحمت مربوط به مرحله برداشت می‌شود.
وی گفت: اگر ماشین آلات وارد شود، زحمات و هزینه‌های برداشت کاهش و در نتیجه، رغبت کشاورزان به زراعت پنبه بیشتر می‌شود. این کار همچنین سبب جلوگیری از ورود الیاف بیگانه حاصل از کیسه‌های پلاستیکی کارگران به صنایع نساجی می‌شود. بنابراین، در تلاش هستیم تا این ماشین آلات را سریعتر وارد کشور کنیم.
تنظیم بازار مهمترین وظیفه صندوق پنبه است
مدیرعامل صندوق پنبه ایران همچنین درباره عملکرد این صندوق گفت: وظیفه تنظیم بازار پنبه بر عهده صندوق پنبه ایران است و می‌تواند با فرامین و اعتبارات دولتی این کار را انجام دهد. مهمترین کار این صندوق از زمان تاسیس آن تاکنون، مربوط به سال ۷۹ است که با خرید ۲۵ هزارتن پنبه مازاد صنایع نساجی، بازار این محصول را تنظیم کرد.
او افزود: در سال ۸۰ نیز حدود ۲ هزار و ۷۰۰ تن پنبه مازاد دیگر خریداری و بازار تنظیم شد. این مهمترین کاری است که صندوق پنبه باید انجام دهد. هر جا که متوجه شویم کشاورزان برای فروش پنبه مشکل دارند، ورود می‌کنیم تا دغدغه آنها را کاهش دهیم. به عنوان مثال، با مشارکت تعاونی پنبه داراب در استان فارس که یکی از اعضای مهم این صندوق است، وَش پنبه کاران را خریداری می‌کنیم تا با مشکل مواجه نشوند.
کاویانی در ادامه گفت: از دیگر فعالیت‌های مهم صندوق، ارائه آموزش‌های فنی لازم به کشاورزان و همچنین نظارت بر واردات و توزیع بذر‌های مرغوب میان آن‌هاست. این بذور از زمانی که مجوز واردات آنها توسط وزارت جهاد کشاورزی داده شده، بین کشاورزان توزیع می‌شود، زیرا طول مدت کشت کوتاه‌تر و همچنین میزان محصول بیشتر و مرغوب تری دارند.
بازرگانی؛ وظیفه بعدی صندوق پنبه
او بیان کرد: در موضوع بازرگانی نیز، بسیاری از کارخانجات پنبه پاک‌کنی، محصول خود را به صندوق واگذار می‌کنند تا این صندوق بازاریابی مناسب را برای آنها انجام دهد. صنایع نساجی هم از این که پنبه مورد نیاز خود را از صندوق خریداری کنند، استقبال کرده‌اند، زیرا قبل از ارسال پنبه به صنایع نساجی، کارشناسان صندوق در کارخانجات پنبه پاک‌کنی حضور پیدا می‌کنند و پس از تایید کیفیت، ارسال را انجام می‌دهند.
مدیرعامل صندوق پنبه ایران همچنین گفت: از آن جا که پنبه یک محصول دارای استانداردهای بین‌المللی است، باید رقم‌بندی شود. هر کجا که کارشناسان دولتی کم باشند و امکان حضور آنها در کارخانجات پنبه پاک‌کنی فراهم نباشد، صندوق پنبه با ارسال کارشناس، این مشکل را رفع می‌کند. این کارشناسان، پنبه‌ها را بر اساس استانداردهای ایران و همچنین استانداردهای بین‌المللی رقم‌بندی می‌کنند و در اختیار صنایع قرار می‌دهند.
او در ادامه از کشاورزان پنبه کار نیز درخواست کرد: تقاضای صندوق پنبه ایران از کشاورزان پنبه کار این است که محصول خود را به صورت نارس برداشت نکنند؛ همچنین در حین برداشت، به جای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، از کیسه‌های نخی و طبیعی استفاده کنند، زیرا الیاف پلاستیکی بیگانه در کارخانجات نخ ریسی مشکل ایجاد می‌کنند.
کاویانی درباره دلیل نارس برداشت کردن غوزه‌های پنبه توسط کشاورزان، ضمن بیان این که صرفه کشت پنبه برای کشاورزان کاهش یافته است، گفت: پنبه محصولی است که غوزه‌های آن طی دو تا سه مرحله رشد می‌کنند؛ یعنی از پایین تا بالای بوته، به مرور زمان غوزه‌ها رشد می‌کنند. کشاورزانی که برای برداشت محصول وارد مزارع می‌شوند، به منظور جلوگیری از هزینه چندباره برای برداشت محصول، در همان برداشت اول، غوزه‌های نیم رس بالای بوته را هم برداشت می‌کنند تا مجبور نشوند که دوباره هزینه برداشت بپردازند. این در حالی است که غوزه‌های نارس، کیفیت الیاف کارخانه‌های نساجی را کاهش می‌دهد.
در کنار پنبه، واردات بیش از ۵ میلیون تن پشم به کشور و همچنین عرضه مواد‌اولیه اکرلیک به کشور ترکیه برای تولید کاموا، عامل اصلی کاهش تولیدات نخ کاموا در کشور محسوب می‌شود.
این موضوع را از وزارت جهاد کشاورزی، وزارت صمت و همچنین سازمان استاندارد هم جویا شدیم که هر کدام از وجود ظرفیت‌های لازم برای افزایش بهره‌وری و همچنین تولید خبر دادند.
تمام این بررسی‌ها به اینجا ختم می‌شود که واردات به عنوان مسبب اصلی جاماندگی در صنعت نساجی بوده و همین جاماندگی، منجر شده تا حال که روند تولید مدتی است سرعت گرفته است، همچنان تطبیق با استانداردهای دنیا کند صورت پذیرد. اما اسناد بالادستی نظیر برنامه ششم توسعه، طرح خودکفایی در پنبه و همچنین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی راهگشاترین‌ها برای بازگشت به جایگاه اصلی در حوزه تولید نخ و نساجی است.
باشگاه خبرنگاران جوان