جمیل علیزاده شایق، ضمن رد امکان خودکفایی تولید برنج در کشور، گفت: اواخر دهه 60 گروهی تحقیقاتی از کارشناسان زبده و کاربلد برنج، 16 استان برنج خیز کشور را بررسی کردند این بازدید‌ها در نهایت به تالیف گزارش طرح تعیین مناسب‌ترین مناطق کشت برنج شد.
وی با بیان اینکه محدودیت منابع آب و زمین امکان خودکفایی تولید برنج را از ما گرفته است، خاطر نشان کرد: وقتی وزارت کشاورزی گزارش خودکفایی در زمینه تولید برنج را می‌نوشت ما به آنها پیشنهاد دادیم که واژه نسبی را به خودکفایی اضافه کنند و سخن از خودکفایی نسبی را طرح کنند.
این فعال اقتصادی با اشاره به کند بودن عملکرد در واحد سطح، گفت: آمار تولید برنج 2 میلیون و 250 هزار تن در سال است. از 95 به بعد میزان سطح زیر کشت برنج بالا رفت این در حالیست که میزان تولید و عملکرد افزایش پیدا نکرد اینجاست که باید بگویم در این سال‌ها معرفی ارقام پرمحصول از سوی موسسه برنج چه فایده‌ای داشت؟
دبیر انجمن برنج ایران میزان سطح زیر کشت برنج را 520 تا 620 هزار هکتار عنوان کرد و افزود: ایران در طول تاریخ کشور پر آبی نبوده است اما در بی‌برنامگی مصرف آب سرآمد هستیم متاسفانه با برنامه در کشور سدسازی نکردیم و بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی استفاده کردیم.
به گفته وی، انجمن برنج سال‌هاست که پیشنهاد احداث آب‌بندان‌های کوچک را به جای احداث سدسازی به وزرا در دولت‌های مختلف داده است. شالیزهای مازندران و گیلان در گذشته با آب‌بندان‌ها آبیاری می‌شدند در هر روستا یکی از مزارع که گودتر از دیگر مزارع بود آب پر می‌کردند و آخرین زمینی که کشت می‌شد زمینی بود که آب بند شده بود از سوی دیگر در آن آب بندان‌ها پرورش ماهی و اردک نیز انجام می‌شد.
علیزاده شایق تصریح کرد: اگر میزان تولید سالیانه را با سطح زیر کشت تقسیم کنیم متوجه خواهیم شد که متوسط عملکرد برنج در ازای هزینه‌ای که شد تغییر نکرده است. در 1400 با اوج کم‌آبی‌ها میزان سطح زیر کشت در بسیاری از استان‌ها کاهش پیدا کرد اما در برخی استان‌های دیگر کم‌آبی‌ها سطح زیرکشت را کاهش نداد. به عنوان مثال کم‌آبی‌ها باعث شد وزارت کشاورزی اطلاعیه بدهد که در خوزستان کشاورزان کشت برنج انجام ندهند اما استانداری و رییس سازمان کشاورزی این استان اعلام کرد به پشتوانه ما برنج بکارید.
وی با بیان اینکه حداکثر سطح زیرکشت در خوزستان 60 هزار هکتار است، افزود: سطح زیر کشت خوزستان درحال حاضر 200 هزار هکتار شده است. در استان گلستان سال‌هاست که سطح زیر کشت مناسب در این استان 14 هزار هکتار است اما در عمل به 80 هزار هکتار نیز رسیده است؛ البته سطح زیر کشت استان‌های مازندران و گیلان بعد از انقلاب افزایش چندانی نکرده است.
دبیر انجمن برنج ایران خاطر نشان کرد: دشت مغان، اردبیل، کردستان و کرمانشاه بدون بررسی‌های لازم وارد چرخه تولید برنج شده‌اند اما بعد از مدتی از چرخه تولید کنار می‌روند. به نظر من امکان افزایش عملکرد در واحد سطح و همچنین آب برای افزایش سطح کشت وجود ندارد، پس امکان خودکفایی نیز وجود نخواهد داشت، فقط با اصلاح مصرف و کاهش ضایعات برنج می‌توان به خودکفایی در بخش تولید رسید چراکه امکان افزایش تولید در شرایط فعلی وجود ندارد.
این فعال اقتصادی با اشاره به طعم خوش واردات برنج، گفت: زمانی‌که وزارت بازرگانی مسئول واردات برنج شد مصرف سرانه برنج برای هر فرد را 46 کیلو عنوان کرد که این رقم با واقعیت مطابقت نداشت و این مسئله به‌دلیل سود واردات طرح شد از این‌رو سازمان بازرسی کل کشور پا درمیانی و در این زمینه ورود کرد و با دعوت از کارشناسان زبده در این زمینه و بعد از تحقیقات میدانی مصرف سرانه را 36 کیلوگرم اعلام کرد.
به گفته وی، با توجه به میزان مصرف سرانه، سالیانه به 3 میلیون تن برنج نیاز داریم که از این میان 2میلیون و 250 هزار تن آن در کشور تولید می‌شود و نیاز به واردات 750 هزار تن برنج هستیم اما وقتی سالیانه بیش از 1 میلیون تن برنج وارد کشور می‌شود به این معنی است که ضایعات را بالا برده‌ایم.
علیزاده شایق اضافه کرد: برای تامین 750 هزار تن نیاز کشور به برنج باید عملکرد‌ها در واحد سطح را بالا ببریم و این مهم را موسسه تحقیقات برنج باید انجام بدهد. باید ارقام پرمحصولی کاشته شود که به ذائقه ایرانی‌ها خوش بیایید؟ پس باید به سمت کشت برنج‌های پر محصول باکیفیت برویم در حال حاضر کیفیت ارقام پرمحصولی که موسسه تحقیقات برنج اعلام می‌کند افزایش پیدا کرده است.
علیزاده شایق با اشاره به ورود قرارگاه خاتم برای خودکفایی در محصول برنج، گفت: زمانی‌که من خبر تخصیص ۷۰۰ میلیارد تومان برای این پروژه را خواندم شوک شدم. وزارت کشاورزی بر سازمان‌های تحقیقاتی، اجرایی و کشاورزی مدیریت دارد چطور می‌شود از کارشناسان قدیمی و باسابقه در این بخش بهره نگیرد و طرح خودکفایی برنج را به نهادی بدهد که در این زمینه تخصص لازم را ندارد.
این فعال اقتصادی ادامه داد: یک ماه پیش وزارت کشاورزی حکم مجری طرح افزایش تولید برنج کشور را امضا کرد ما از این انتصاب خوشحال شدیم چراکه به نظر من این فرد در این بخش تجربیات کافی را دارد، هنوز جوهر این حکم خشک نشده است که این طرح را به قرارگاه خاتم واگذار کرده‌اند. اینجا این پرسش مطرح است که تکلیف موسسه تحقیقات برنج، مدیر کل کشاورزی گیلان، مازندران و کشاورزی و دیگر نهادهایی که سال‌ها در این بخش فعالیت داشتند چه خواهد شد.
وی گفت: من خوش‌بین هستم که این خبر از اساس شایعه باشد و واقعیت نداشته باشد. از سال 52 تا 92 هر جا دیدم چیزی به من تحمیل می‌شد و با تفکر من همخوانی نداشت از آن سمت استعفا دادم.
دبیر انجمن برنج کشور در پایان خاطر نشان کرد: زمانی‌که ساداتی‌نژاد وزیر کشاورزی شد از همه انجمن‌های زراعی دعوت کردند که با وی ملاقاتی داشته باشند ماحصل جلسه این شد که انجمن‌ها بازوی اصلی تفکر و اجرایی انجمن‌های تخصصی هستید چراکه از دولت حقوق بگیر نیستید باید بگویم از یک سو از انجمن‌ها دعوت می‌کنید که پای کار بیایند اما در عمل کار دیگری می‌کنید.
ایلنا