صنعت خمیر کاغذ و کاغذ جزو بزرگ‌ترین صنایع جهان است. این صنعت تحت تسلط شرکت‌های آمریکای شمالی، شمال اروپا و شرق آسیاست و البته آمریکای لاتین و استرالیا نیز در این صنعت فعالیت قابل‌توجهی دارند. در چند سال آینده انتظار می‌رود دو کشور هند و چین به بازیگران کلیدی این صنعت تبدیل شوند. در مورد صنعت پایین‌دستی، صنایع بستهبندی کاغذ در حال حاضر بزرگ‌ترین بخش مصرف‌کننده تولید جهانی کاغذ است که بیش از نیمی از تولیدجهانی کاغذ را مصرف می‌کند.
ارزش بازار جهانی بستهبندی کاغذ در سال 2016 به بالغ بر 240میلیارد دلار رسیده است که تخمین زده می‌شود تا سال 2022 به 345میلیارد دلار برسد. کل تولید کاغذ جهان از حدود 382میلیون تن در سال 2006 به حدود 435میلیون تن در سال 2021 افزایش یافت. تولید کاغذ و مقوا در جهان در سال 2020 معادل 430میلیون تن و در سال 2021 حدود 435میلیون تن بوده و پیش‌بینی می‌شود که این عدد در سال 2022 با 10درصد رشد به 480میلیون تن برسد. صنایع سلولزی از جمله صنعت کارتن و ورق، به‌عنوان یکی از 11صنعت استراتژیک کشور توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت معرفی شده‌اند که این مهم به خودی خود می‌تواند فرصت قابل‌توجهی در مسیر رشد و توسعه این صنعت در کشور فراهم سازد. صنایع سولزی کشور 7درصد اعداد پروانه‌‌‌های بهرهبرداری صادرشده، 4/ 8درصد اشتغال و حدود 5درصد ارزش‌افزوده صنعت با احتساب چاپ صنعتی را به خود اختصاص می‌دهد. بیشترین تولید کاغذ و مقوای کشور مربوط به کاغذهای لاینر و فلوتینگ بوده که حدود 50درصد تولید کاغذ و مقوای کشور را به خود اختصاص می‌دهد. طبق آمار سندیکای تولیدکنندگان مقوا و کاغذ ایران در حال حاضر سرانه مصرف کاغذ کشور 22کیلوگرم بوده، در حالی که متوسط مصرف سرانه جهانی 54کیلوگرم است. ایران سالانه به 380هزار تن کاغذ تحریر و روزنامه نیاز دارد، در صورتی که مجموع ظرفیت ایجادی برای تولید این نوع کاغذ در کشور 180هزار تن در سال است، به همین سبب ایران در بخش تامین کاغذ تحریر و روزنامه به واردات وابسته است.
شرکت‌ها
در حال حاضر در بازار سرمایه کشور سهام سه‌شرکت در گروه محصولات کاغذی مورد معامله قرار می‌گیرد. شرکت‌های فعال این حوزه شامل گروه صنایع کاغذپارس، صنایع کاغذسازی کاوه و کارتن‌‌‌سازی ایران است.
گروه صنایع کاغذ پارس (چکاپا)
گروه صنایع کاغذ پارس در سال 1349 به‌عنوان اولین واحد تولیدکننده کاغذ از خمیر ویرجین به بهرهبرداری رسید. شرکت کاغذ پارس در جوار کارخانه نیشکر هفت‌تپه و با هدف استفاده از باگاس تولیدی این کارخانه به‌عنوان ماده اولیه خمیرسازی تاسیس شد تا پس از تولید شکر در کارخانه نیشکر، تفاله باقی‌مانده ساقه نیشکر (باگاس) در این شرکت مورد استفاده قرار گیرد. کارخانه کاغذ پارس تنها تولیدکننده خمیر و کاغذ ویرجین شیمیایی در ایران است. تولید کاغذ نیازمند ماده اولیه سلولز است که سلولز در سه‌منبع یافت می‌شود: 1) درختان؛ 2) گیاهان یکساله مانند باگاس و 3) کاغذهای بازیافتی.در فرآیند تولید کاغذ در مرحله اول از سلولز موجود در منابع مذکور، خمیر استحصال می‌شود. اگر ماده اولیه تولید خمیر، چوب درخت یا گیاهان یکساله باشد، خمیر را ویرجین و اگر کاغذها و کارتن‌های بازیافتی باشد خمیر را غیر‌ویرجین می‌نامند.تولید خمیر ویرجین به روش شیمیایی نقطه تمایز کاغذ پارس با سایر تولیدکنندگان کاغذ در ایران است.این شرکت طرح ایجاد شرکت پارس طبیعت سلولز برای تولید روزانه 40تن ظروف یکبار مصرف سلولزی را کلید زده است. در ایران براساس آمار سالانه حدود 50 تا 60هزار تن از این محصولات در تولید ظروف یکبار مصرف استفاده می‌شود. پیش‌بینی می‌شود در صورت تولید این محصول براساس 15هزار تن در سال بازار داخل قابلیت جذب تمام آن را دارد. پیش‌بینی می‌شد که در بهمن‌ماه فعالیت خط تولید آغاز شود که به دلیل مشکلات بیماری در چین اعزام کارشناسان با تاخیر انجام شده است و امید می‌رود با رفع این مانع و حضور تیم کارشناسی اجرای طرح به‌زودی شروع شود.
محصولات اصلی شرکت به دو طبقه خمیر و کاغذ تقسیم می‌شوند. بازار هدف در نظر گرفته‌شده برای کاغذ تولیدی این شرکت، بازار داخل است و در مورد خمیر قابل فروش، بازارهای صادراتی بیشتر مدنظر است.سال مالی صنایع کاغذ پارس منتهی به آبان است. این شرکت در سال مالی منتهی به پایان آبان 1400 رشد 99درصدی در درآمدهای عملیاتی خود داشته است. مقدار فروش محصولات این شرکت در این سال 6/ 66هزار تن بوده که نسبت به 61هزار تن سال 99 رشد داشته است. سود خالص هر سهم این شرکت از 128ریال سال 99 به 273ریال افزایش یافته است.
گروه صنایع کاغذسازی کاوه(چکاوه)
این گروه شامل شرکت صنایع کاغذسازی کاوه (سهامی‌عام)، به‌عنوان شرکت اصلی و شرکت صنایع بستهبندی بیستون تامین (سهامی‌خاص) به‌عنوان شرکت فرعی است.شرکت صنایع کاغذسازی کاوه در صنعت سلولز با تولید انواع کاغذ بستهبندی شامل کاغذ قهوهای، کاغذ تست‌الینر و کاغذ فلوتینگ از ضایعات بازیافتی کاغذ و کارتن (آخال) فعالیت دارد.شرکت صنایع کاغذسازی کاوه تنها شرکت فعال بورسی صنعت سلولزی کشور است که با استفاده از آخال (OCC) اقدام به تولید انواع کاغذ بستهبندی می‌کند. شرکت‌های دیگر در تولید کارتن فعالند یا با استفاده از ماده اولیه باگاس که به وفور در جنوب کشور وجود دارد و در دسترس است، به تولید کاغذ و خمیر می‌پردازند.این شرکت در 9ماه ابتدایی 1400 به میزان 18هزار و 980هزار تن انواع کاغذ قهوهای، فلوتینگ و تست‌لاینر تولید کرده است. این رقم در 9ماه ابتدایی سال مالی قبل 18هزار و 937 تن بود. در سال 1400 (از ابتدای سال تا پایان آذرماه) فروش ریالی شرکت نسبت به سال گذشته 10درصد افزایش داشت. نکته حائز اهمیت این است که با وجود اینکه میزان فروش شرکت در سال مالی گذشته نسبت به سال 99 حدود 211 تن کمتر بوده، در بخش ریالی در مدت سال1400حدود 90میلیارد و420میلیون تومان بیشتر از مدت مشابه سال قبل فروش داشته است.
شرکت کارتن ایران (چکارن)
شرکت کارتن ایران (سهامی‌عام) به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین تولیدکننده کارتن و ورق از سال 1338 فعالیت می‌کند. صنعت کارتن و ورق به‌عنوان صنعت واسط و تامین‌کننده کارتن بستهبندی برای محصولات صنایع مختلف، به طور طبیعی تحت‌تاثیر رشد و رکود کلی اقتصاد و صنایع کشور قرار می‌گیرد. بنابراین، شرایط رکودی کنونی در کشور نیز صنعت کارتن و ورق را تحت‌تاثیر قرار داده، ولی چیزی که هم‌اکنون صنعت را با مشکل مواجه کرده، رشد روزافزون و عدم‌ثبات قیمت مواد اولیه است. البته پیش‌بینی می‌شود با بهبود شرایط اقتصادی رونق به صنایع کشور و متعاقبا صنعت کارتن و ورق نیز بازگردد. تولید این شرکت در 9ماه ابتدایی امسال 11هزار و 632تن بوده و مبلغ فروش آن 240میلیارد تومان بوده است. این ارقام به ترتیب در مدت مشابه سال قبل 10هزار و 673تن و 160میلیارد تومان بوده است.
دنیای اقتصاد