بزرگترین تغییر جریانهای تجارت نفت از زمان تحریم نفتی عربی دهه ۱۹۷۰ وقوع پیدا کرده و اوضاع ممکن است هیچ گاه به حال عادی برنگردد. حمله نظامی روسیه به اوکراین و تحریمها علیه صادرات نفت روسیه، مسیرهای تجارت نفت جهانی را تغییر می دهند.
طی پنج دهه گذشته، نفت از سوی هر صادرکننده ای به هر مشتری در جهان، کم و بیش آزادانه جریان داشته است البته به جز تحریمهایی که در سالهای اخیر علیه صادرات نفت ایران و ونزوئلا اعمال شدند.
این تجارت انرژی آزاد پس از حمله نظامی روسیه به همسایه خود و تحریمهای غربی علیه مسکو و تصمیم غیرقابل برگشت اروپا برای قطع وابستگی به انرژی روسیه به هر بهایی که باشد، اکنون به پایان رسیده است.
پرده آهنین جدید در بازار نفت
پرده آهنین جدید اکنون جریانهای تجارت نفت را تغییر داده و اروپا را برای تامین نفت به سوی آمریکا، خاورمیانه و آفریقا سوق داده است.
اتحادیه اروپا هفته گذشته بسته تحریمهایی را برای متوقف کردن واردات نفت دریابرد از روسیه ظرف مدت شش ماه و فرآورده‌های نفتی ظرف مدت هشت ماه آینده تصویب کرد. در همین بسته تحریمها، اتحادیه اروپا بیمه و فاینانس حمل نفت روسیه به کشورهای دیگر را پس از مهلت شش ماه، برای شرکتهای اروپایی ممنوع کرد.
با توافق میان اتحادیه اروپا و انگلیس برای ممانعت از دسترسی روسیه به بیمه محموله نفت، لندن هم قرار است به ممنوعیت بیمه ملحق شود. انگلیس میزبان کلوب بیمه کنندگان است که ۹۵ درصد از بازار جهانی بیمه حمل نفت را پوشش می‌دهند.
انتظار می‌رود این اقدام حمل نفت به کشورهای مشتری نفت روسیه به خصوص مشتریان آسیایی را دشوارتر کند زیرا فراهم کردن پوشش مسئولیت، سخت می‌شود و ممکن است باعث شود خریداران در هند و چین خواستار تخفیف‌های بیشتری برای خرید نفت روسیه شوند. گرید نفتی اورال روسیه این روزها بیش از ۳۰ دلار در هر بشکه نسبت به قیمت نفت برنت، ارزان‌تر فروخته می‌شود.
تغییر مسیرهای تجارت نفت
تا آخر امسال اروپا برای توقف ۹۰ درصد از واردات نفت از روسیه هدفگذاری کرده است. این تحریم و بایکوت خرید نفت روسیه از سوی خریداران، ترافیک جهانی نفتکشها را تغییر داده است. نفتکشها به جای سفر دو تا سه هفته‌ای از بنادر روسیه در دریای بالتیک به هامبورگ یا روتردام، دو یا سه ماه برای رسیدن به هند و چین سفر می‌کنند.
همچنین برای صادرات نفت به اروپا، نفت خاورمیانه باید مسیرهای طولانی‌تری را به بنادر اروپایی در مقایسه با مسیرهای کوتاه‌تر به هند و چین، طی کند.
زولتان پوسزار، مدیر جهانی استراتژی نرخ بهره کوتاه مدت در کردیت سوئیس و مقام سابق وزارت خزانه داری آمریکا به روزنامه وال استریت ژورنال گفت: تغییرات در جریانهای تجارت نفت، به نرخ بالاتر بیمه، حمل نفت و فاینانس برای محموله‌های نفتی منتهی می شود. تجارت انرژی گران‌تر به دلیل پایان تجارت آزادی که صرفا مبتنی بر سیگنالهای عرضه، تقاضا و قیمتها بود، ممکن است کالاها را در مرکز بحران اقتصادی جهانی بعدی قرار دهد.
برندگان و بازندگان
روسیه به طور فزاینده از شیوه انتقال کشتی به کشتی برای بارگیری نفت از کشتی‌های کوچکتر به ابرنفتکش‌ها استفاده می‌کند. همچنین انتظار می‌رود بخشی از نفت خود را به شیوه مشابهی که ایران از زمان اعمال تحریمهای آمریکا علیه صادرات نفت خود در سال ۲۰۱۸ استفاده است، صادر کند. با این حال آسیا همچنان قادر نخواهد بود همه نفت روسیه که پیش از این به اروپا می‌رفت و مشتری شماره یک نفت روسیه پیش از جنگ اوکراین بود را بتواند جذب کند.
هند که معمولا نفت زیادی از خاورمیانه خریداری می‌کند، خرید نفت روسیه را افزایش داده تا از ارزانی نفت این کشور بهره ببرد. تولیدکنندگان خاورمیانه و تولیدکنندگان غرب آفریقا و آمریکا هم به نوبه خود نفت بیشتری به اروپا صادر خواهند کرد.
هند و چین، شانس روسیه برای ادامه فروش نفت هستند. اگرچه روسیه علنا ابراز اطمینان کرده که بازارهای جدید برای انرژی خود خواهد داشت، تحلیلگران با اشاره به مسائل پوشش مسئولیت و تغییر مسیرهای تجارت نفت که سفر محموله‌های نفتی از فروشنده به پالایشگر را طولانی‌تر کرده است، شک دارند همه نفتی که به اروپا می‌رفت بتواند در آسیا فروخته شود.
برای اروپا انتخاب تامین نفت، اکنون سیاسی است و تمایل خواهد داشت پول بیشتری برای نفت غیرروسی پرداخت کند. این امر گزینه‌های تامین را محدودتر کرده و از قیمتهای بالاتر نفت در ماه‌های آینده پشتیبانی خواهد کرد.
بر اساس گزارش اویل پرایس، در نظم جهانی جدید برای جریانهای تجارت نفت، دو مسئله کلیدی مطرح است که سیاستگذاران در آمریکا و اروپا در کوتاه مدت مورد بررسی قرار خواهد داد. یک مسئله این است که آیا جهان ظرفیت مازاد تولید کافی برای جایگزین کردن واردات به اتحادیه اروپا از منابع دیگری به جای روسیه دارد و چطور تولیدکنندگان دارای ظرفیت مازاد تولید شامل عربستان سعودی و امارات متحده عربی، از این ظرفیت بهره برداری خواهند کرد.
ایسنا