از سال۱۳۹۶ و هم‌‌‌‌‌‌‌‌‌زمان با ممنوعیت واردات خودروها، ماشین‌آلات معدنی نیز با ممنوعیت واردات مواجه شدند. ممنوعیتی که تیر‌ماه برداشته شد. در اوایل تیر‌ماه سال‌جاری وزارت صمت واردات ماشین‌آلات معدنی بدون سابقه ساخت در داخل و بدون محدودیت را آزاد کرد. این اتفاق اگرچه امید برای ورود ماشین‌آلات را افزایش داد، اما عملا باز‌هم محقق نشد. به باور فعالان اقتصادی، کندی واردات به‌رغم مصوبات مجلس و خود دولت، بوروکراسی طولانی و عدم‌تشکیل کنسرسیوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی است. موضوعی که باید با توجه به فرسودگی ماشین‌آلات موجود در ایران هرچه سریع‌تر مرتفع شود. درحال‌حاضر عمر ماشین‌آلات معدنی در ایران بین ۲۰سال تا ۳۰ سال است و این درحالی است که در دنیا عمر مفید ماشین‌آلات بین ۵سال تا حداکثر ۱۰سال است. مقامات دولتی نیز به این موضوع اذعان دارند. چندی پیش معاون وزیر صمت در امور معادن اعلام کرد کشور سالانه نیازمند واردات ۱۰هزار دستگاه است.
واردات چهارماهه
براساس گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران، در چهارماهه نخست ۱۴۰۱ در مجموع حدود ۵/ ۳۴میلیون دلار ماشین‌آلات معدنی و راهسازی وارد کشور شده که تقریبا ۲/ ۳برابر رقم مدت مشابه سال‌قبل است. ۹۲درصد از ارزش کل واردات در چهارماهه نخست سال‌جاری مربوط به انواع بیل‌مکانیکی مستعمل و نو و سایر لودرهاست. همچنین حدود ۱۹میلیون دلار واردات انواع بیل‌مکانیکی مستعمل طی مدت موردنظر انجام‌شده که تقریبا ۶برابر رقم متناظر طی ۴ماهه سال‌قبل است. براساس این گزارش، در سال۱۴۰۰ ارزش کل واردات ماشین‌آلات به کشور ۱۴۱میلیون دلار بوده که تقریبا ۹/ ۲برابر رقم سال۱۳۹۹ بوده است. در چهارماهه نخست۱۴۰۱ در مجموع حدود ۵/ ۳۴میلیون دلار ماشین‌آلات معدنی از ۸ کشور وارد کشور شده است. در این بین بیشترین واردات با سهم حدود ۶۷درصدی از مبدا امارات بوده است. در این دوره حجم واردات ایران از امارات ۷/ ۲۳میلیون دلار بوده است؛ این رقم سال‌گذشته ۲۳/ ۵میلیون دلار بود. در مقایسه با مدت مشابه سال‌قبل، کشورهای آلمان، مالزی، کره‌جنوبی و ژاپن نیز به مبادی واردات این ماشین‌آلات در سال‌جاری اضافه شده‌اند؛ درحالی که طی مدت مشابه سال‌قبل، واردات فقط از مبادی ۴ کشور امارات، چین، عمان و ترکیه انجام‌شده بود. در این دوره ایران از آلمان ۶۵۰هزار دلار، از مالزی ۳۰۰هزار دلار، از کره‌جنوبی ۱۵۰هزار دلار و از ژاپن ۱۲۰هزار دلار ماشین‌آلات وارد کرده است. در این بین دو کشور امارات و عمان تولیدکننده ماشین‌آلات معدنی نبوده و بیشتر نقش کشور ذی‌نفع را در واردات دارا هستند. در این دوره عمان ۳میلیون و ۳۰۰هزار دلار ماشین‌آلات معدنی به ایران صادر کرده است. درضمن از مقصد چین ۴میلیون و ۵۱۰هزار دلار ماشین‌آلات معدنی به ایران واردشده است؛ این رقم سال‌گذشته ۲میلیون و ۳۲۰هزار دلار بوده است.
ارزش واردات در ۲۰۲۱
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در سال۲۰۲۱ کل ارزش واردات ماشین‌آلات معدنی و راهسازی توسط کشورهای جهان بیش از ۵۴میلیارد دلار بوده که نسبت به سال‌قبل از آن، حدود ۴۲درصد رشد داشته است. پنج کشور مهم واردکننده ماشین‌آلات معدنی و راهسازی در سال۲۰۲۱ شامل کشورهای آمریکا، کانادا، روسیه، آلمان و هلند هستند. درمیان اقتصادهای درحال توسعه و بازارهای نوظهور، کشورهای روسیه، اندونزی، لهستان، شیلی و تایلند بالاترین واردات را در سال‌گذشته داشته‌اند. در این دوره روسیه ۲میلیارد و ۷۶۰میلیون دلار، اندونزی یک‌میلیارد و ۶۶۰میلیون دلار، لهستان ۹۷۹میلیون دلار، شیلی ۸۳۹میلیون دلار و تایلند ۷۰۴میلیون دلار ماشین‌آلات واردکردند. ۵ کشور بعدی که وارداتشان دراین دوره قابل‌توجه بوده، عبارتند از: آفریقای‌جنوبی با ۶۷۹میلیون دلار، پرو با ۶۷۲میلیون دلار، ویتنام با ۶۴۵میلیون دلار، مکزیک با ۵۹۱میلیون دلار و فیلیپین با ۴۸۶میلیون دلار. در بین کشورهای همسایه نیز ترکیه با واردات ۶۴۳میلیون دلار، عربستان با ۴۳۱میلیون دلار و امارات با رقم ۳۹۰میلیون دلار جزو اقتصادهای منتخب قرار دارند. به‌ویژه ترکیه که رقمی به مراتب بالاتر؛ یعنی حدود ۶/ ۴برابر واردات این کالا درمقایسه با کشور ایران دارد.
نگاه بخش‌خصوصی
رئیس کمیسیون معادن اتاق ایران یکی از منتقدان وضعیت کنونی در حوزه واردات ماشین‌آلات معدنی است. او در گفت‌وگوی با سایت اتاق ایران درخصوص روند واردات ماشین‌آلات معدنی گفت: به دلیل بوروکراسی طولانی و عدم‌تشکیل کنسرسیوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های معدنی، با وجود آزادسازی واردات ماشین‌آلات معدنی، مشکل تامین این ماشین‌آلات به قوت خود باقی است. ابراهیم جمیلی افزود: با وجود اظهارنظرهای مثبت و مصوبات مجلس برای واردات ماشین‌آلات معدنی، اما متاسفانه معدن‌کاران هنوز نتوانسته‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند این ماشین‌آلات را تامین کنند. او با تاکید بر اینکه صنعت معدن کشور برای نوسازی خود به تامین دست‌‌‌‌‌‌‌‌‌کم ۱۰هزار ماشین‌آلات جدید نیاز دارد، ادامه داد: معدن‌کاران همچنان با انبوهی از مشکلات برای واردات ماشین‌آلات روبه‌رو هستند و به همین دلیل مجبورند از ماشین‌آلات موجود کشور استفاده کنند که عمر متوسط آنها بالای ۱۸ سال‌است. جمیلی با انتقاد از اینکه معدن‌کاران هنوز سرعت لازم در تامین ماشین‌آلات معدنی را شاهد نیستند، تاکید کرد: مشکل اصلی وجود بوروکراسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پیچیده و طولانی در این موضوع و همچنین نبود کنسرسیوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی برای واردات ماشین‌آلات معدنی است. او ادامه داد: این شرایط باعث‌شده تا هر معدن‌دار خودش برای واردات اقدام کند، در نتیجه، هم زمان طولانی‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری صرف می‌شود و هم قیمت بالاتر می‌رود و هم بعد از صرف زمان و هزینه تنها یک یا دو ماشین معدنی وارد می‌شود. جمیلی گفت: برای سرعت‌گرفتن واردات ماشین‌آلات معدنی باید کنسرسیوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌های پیشنهادی کمیسیون معادن اتاق شکل بگیرند. پیشنهاد ما این است که معادن بزرگ، پیمانکاران بزرگ، تولیدکنندگان ماشین‌آلات سنگین و معدنی، صاحبان معادن شن و ماسه؛ هرکدام یک کنسرسیوم تشکیل دهند، در غیر این‌صورت با واردات یک یا دو ماشین توسط افراد مشکل تامین ماشین‌آلات حل نخواهد شد.