اما رشد پایه پولی در ادامه یک مسیر افزایشی و با سبقت از رشد نقدینگی به ۵/ ۳۴درصد در مهرماه رسیده است. بررسی‌ها حاکی از آن است که طی ۴ماه منتهی به مهرماه، ۳/ ۸واحد درصد به رشد پایه پولی افزوده شده است. سوال مشخص این است که چرا رشد نقدینگی و پایه پولی دو روند ناهمسو را طی می‌کنند. به نظر می‌رسد سیاستگذار در ماه‌های گذشته با اعمال محدودیت در تسهیلات‌دهی بانک‌ها باعث شده است که رشد نقدینگی تا حدودی کنترل شود. در مقابل عوامل اصلی موثر در رشد پایه پولی همچنان فعال بوده و نشان می‌دهد تامین کسری‌های بودجه از منابع بانک مرکزی همچنان تداوم دارد. در کنار آمارهای پولی، آمار تورم آبان حاکی از کاهشی شدن نرخ تورم ماهانه و نقطه به نقطه نسبت به ماه قبل است.
گزارش تحلیل تحولات اقتصاد کلان در مهرماه سال جاری نشان می‌دهد که نقدینگی به رقم 5677هزار میلیارد تومان رسید که به نسبت مدت مشابه سال گذشته رشد 3/ 34درصدی داشته است. حجم پایه پولی نیز در نخستین ماه فصل پاییز، به حدود 713هزار میلیارد تومان رسید که رشد نقطه به نقطه آن 5/ 34درصد بوده است. نگاهی به روند این دو متغیر پولی نشان می‌دهد در مهرماه به نسبت شهریور ماه 2/ 3واحد درصد از رشد نقطه به نقطه نقدینگی کاسته شده است. اما رشد نقطه‌ای پایه پولی روند صعودی 4ماهه خود را ادامه داد و در این بازه 4ماهه، حدود 3/ 8واحد درصد افزایش داشته است. از سوی دیگر روند ضریب فزاینده نقدینگی اگرچه در یک روند بلندمدت صعودی بوده، اما در مهر ماه به نسبت شهریورماه کاهش داشته است. در نتیجه به نظر می‌رسد افزایش پایه پولی و کاهش نقدینگی به‌د‌لیل کاهش اعتبارات بانک‌ها برای وام‌دهی باشد. اما رشد پایه پولی، به این دلیل است که عوامل موثر بر رشد پول پرقدرت همچنان فعال است.
کاهش رشد نقدینگی در مهرماه
بانک مرکزی گزارش تحولات تحلیل تحولات اقتصاد کلان را در مهرماه منتشر کرد. آمارها نشان می‌دهد که رقم نقدینگی در نخستین ماه پاییز1401 به 5677هزار میلیارد تومان رسید. در نتیجه نقدینگی در یک ماه، رشد حدود 5/ 1درصدی را ثبت کرد که از اردیبهشت‌ماه کمترین رشد ماهانه است. روند ماهانه رشد نقدینگی نشان می‌دهد در شهریورماه رشد ماهانه نقدینگی 6/ 3درصد بوده که در مهرماه کاهش 1/ 2واحد درصدی داشته است. از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه نقدینگی در مهرماه سال جاری 3/ 34درصد بود که نشان‌دهنده تداوم روند نزولی در این شاخص است. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد نقطه‌ای نقدینگی در مهر1400 به بیشترین مقدار تاریخی خود یعنی 8/ 42درصد رسید؛ اما پس از آن روند نزولی آن آغاز شد؛ به‌طوری‌که در فروردین ماه به 2/ 38درصد و در شهریورماه به 5/ 37درصد رسید. اما در مهرماه روند کاهشی شدت گرفت و به نسبت آخرین ماه تابستان کاهش 2/ 3واحد درصدی را ثبت کرد. کاهش رشد نقدینگی به تنهایی نوید کنترل نقدینگی و در نهایت تورم را می‌دهد. اما باید رشد این متغیر را در کنار سایر متغیرهای پولی دید. به بیان دیگر، اگر رشد پایه پولی روند صعودی داشته باشد، در نهایت رشد نقدینگی نیز در بلندمدت با آن همسو خواهد شد.
رشد صعودی پول تورم‌ساز
در گزارش بانک مرکزی رقم پایه پولی مهرماه سال جاری 9/ 712هزار میلیارد تومان اعلام شد که به نسبت ماه گذشته رشد 2/ 3درصدی را ثبت کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد رشد ماهانه پایه پولی در ابتدای سال جاری 4/ 1درصد بوده که در اردیبهشت ماه با افزایش چشمگیر 7/ 3واحد درصدی به 1/ 5درصد رسید. اما در خرداد ماه با کاهش قابل ملاحظه‌ای رشد ماهانه پول پرقدرت به محدوده منفی وارد شد و حدود منفی 4/ 0درصد شد. اما در سه ماه تابستان به ترتیب رقم‌های 2درصد و 3درصد و 7/ 2درصد را ثبت کرد. رشد ماهانه پایه پولی در مهرماه به نسبت شهریور ماه نیم واحد درصد رشد داشته است.
از سوی دیگر، رشد نقطه به نقطه پایه پولی در مهرماه 5/ 34درصد بود که نشان‌دهنده تداوم روند صعودی رشد نقطه‌ای پایه پولی است. روند رشد نقطه‌ای پایه پولی نشان می‌دهد که در فروردین ماه این رشد حدود 5/ 31درصد بود که در اردیبهشت‌ماه با کاهش یک واحد درصدی مواجه شد. در خرداد و تیرماه این روند کاهشی ادامه پیدا کرد و به رقم 8/ 27درصد و 2/ 26درصد رسید. اما در نیمه تابستان روند تغییر کرد و در مرداد ماه مجددا روند صعودی شد. رشد نقطه‌ای پایه پولی در مردادماه 3/ 30درصد و در شهریورماه 1/ 33درصد شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد از تیرماه تا مهرماه رشد نقطه‌ای پایه پولی افزایش 3/ 8 واحد درصدی را تجربه کرده است.
واگرایی رشد نقدینگی و پایه پولی
در علم اقتصاد پایه پولی با یک ضریب تبدیل به رشد نقدینگی می‌شود. بررسی‌ها در ماه‌های اخیر نشان می دهد با وجود اینکه رشد پایه پولی افزایشی بوده اما رشد نقدینگی کاهش یافته است. یکی از دلایل افزایش پایه پولی در چهارماه اخیر را می‌توان به تغذیه مالی از منابع پولی نسبت داد. به عبارت دیگر، اگرچه دولت محدودیت‌هایی برای تعیین دستمزد و مخارج دیگر بودجه‌ای قرار داده است، اما کسری بودجه همچنان اثر خود را بر روی پایه پولی می‌گذارد. از سوی دیگر می‌توان گفت که دلیل کاهش رشد نقدینگی، محدودیت‌هایی است که سیاستگذار پولی بر خلق نقدینگی بانک‌ها قرار داده است. اثر این محدودیت‌ها را در کاهش میزان وام‌دهی بانک‌ها در ماه‌های اخیر می‌توان مشاهده کرد. اما نکته قابل تامل این است که محدودیت‌هایی که سیاستگذار برای رشد نقدینگی قرار داده، نتوانسته است مخارج بودجه‌ای را کاهش دهد. پرواضح است که در ادامه اگر رشد پایه پولی افزایش داشته باشد، می‌تواند در نهایت خطری برای نقدینگی و تورم باشد. به بیان دیگر، با رشد 35درصدی پول پرقدرت، نمی‌توان شرایط را برای تورم تک‌رقمی فراهم کرد.
افت ضریب فزاینده در مهرماه
بر اساس آمارها ضریب فزاینده نقدینگی نیز در مهرماه96/ 7 درصد بوده که به نسبت آخرین ماه تابستان کاهش داشته است. روند ضریب فزاینده نقدینگی که از تقسیم نقدینگی بر پایه پولی به‌دست می‌آید، نشان می‌دهد که از اردیبهشت1401 یک روند نسبتا صعودی را آغاز کرده و در شهریور ماه به حدود 1/ 8درصد رسیده، ولی در مهرماه با کاهش مواجه شده است.
دنیای اقتصاد