مشکلات صنعت خودرو کشور از سال 97 جدی‌تر شد و از آن سال مردم به عنوان متقاضیان خودرو همچنان با این مشکلات خودروسازان دست و پنجه نرم می‌کنند و با گرانی بی‌حد و حصر قیمت خودرو مواجه هستند.
در نبود قانون مالیات بر سوداگری، از ابتدای امسال، دلالی و واسطه‌گری خودرو در کشور بسیار بیشتر شد و قیمت خودروها اعم از تولید داخلی و خارجی‌ها، روز به روز در بازار افزایش یافت به طوری که قیمت برخی از خودروهای تولید داخل در بازار آزاد به حول و حوش نیم‌میلیارد تومان و حتی گاهی بیشتر رسید و بدین ترتیب قدرت خرید مردم عادی به عنوان متقاضیان خودرو تولید داخل، بسیار کاهش یافت.
مردم توانایی مالی تأمین خودروهای داخلی با قیمت بازار آزاد را نداشتند از سوی دیگر خودروسازان هم با عرضه قطره‌چکانی، بازار را تشنه نگه داشته بودند و در نبود نظارت، خودروهایی که باید با قیمت مصوب از سوی خودروسازان عرضه می‌شد، نایاب شده بود اما همین خودروها با قیمت‌های گزاف در بازار آزاد فراوان بود.
البته در مقطعی هم دولت برای مدیریت بازار به قرعه‌کشی خودرو روی آورد که از نگاه کارشناسان چندان موفق نبود.
در این راستا دولت تلاش کرد برای مدیریت بازار خودرو، این‌بار شیوه‌ای جدید به کار گیرد که گرچه در دنیا مصداق ندارد اما تا حدی توانسته است قیمت‌های بازار آزاد خودرو را در کشور ما مهار کند؛ در این راستا «عرضه خودرو در بورس کالا» از مرداد امسال آغاز شد و به تدریج روند جدی‌تری به خود گرفت.
البته عرضه خودرو در بورس کالا، موافقان و مخالفان زیادی دارد اما ورود خودرو به بازار سرمایه، نشان از عزم دولت برای کنار گذاشتن قیمتگذاری دستوری از سپهر سیاست‌گذاری اقتصادی دارد، گرچه برای مردم خرید خودرو از بورس کالا گاهی تا 100 درصد بالاتر از نرخ مصوب، چندان خوشایند نیست، اما به عقیده کارشناسان، قطعا به تدریج با افزایش و تنوع عرضه و منظم شدن عرضه‌ها، قیمت خودرو کاهش می‌یابد و مدیریت می‌شود.
* تغییر سیاست قیمتگذاری دستوری با عرضه خودرو در بورس کالا
یکی از مهمترین دلایل زیان‌ده بودن خودروسازان در کشور، همین موضوع قیمتگذاری دستوری بوده و دوقلوی سایپا و ایران خودرو نتوانسته اند از سایه زیان بعضا عملیاتی خارج شوند، این اتفاق در حالی رخ می دهد که در ماه‌های پیش از عرضه خودرو در بورس فاصله قیمت کارخانه و قیمت بازار آزاد کشور به شدت رشد کرده بود.
به نظر بسیاری از کارشناسان، تفاوت قیمتی ایجاد شده در سال های اخیر نفعی برای تولیدکنندگان اصلی نداشت. بلکه مصرف کنندگان را نیز از کنترل قیمت کارخانه منتفع نکرده و در نهایت سود سرشاری را به جیب افراد خاص و دلالان سرازیر کرده بود.
یکی از شیوه‌های کاهش این تفاوت قیمتی فاحش، ایجاد بستری شفاف برای عرضه محصولات در یک بازار متمرکز بود و عرضه محصولات خودرویی در بورس کالا برای برون رفت از این ناترازی معنادار انتخاب شد.
* دلایل رشد بی‌رویه قیمت خودرو در کشور
کارشناسان معتقدند ترکیبی از رشد افسارگسیخته نقدینگی، محدودیت کالای سرمایه‌ای با نرخ‌‌گذاری آنی برای حفظ ارزش پول و انگیزه‌های سوداگرانه، محدودیت‌های نقل و انتقال پول، رشد بی‌‌وقفه و پرشتاب نرخ ارز و عدم اطمینان به روند کلان اقتصادی با بهره‌گیری عمومی از روند سال‌های اخیر، عوامل اصلی رشد قیمت خودرو در بازار است.
* بورس کالا چگونه میتواند قیمت خودرو را کاهش دهد/ ضرورت افزایش عرضه در بورس
قیمتگذاری عمومی خودرو براساس قیمت دلار در میان مردم و رشد هزینه‌های تولید خودرو به دلیل نوسانات نرخ ارز، از جمله دلایلی است که در سال های اخیر سبب رشد قیمت خودرو شده است، با این حال نرخ دستوری مانع افزایش قیمت شده بود اما همین خودروها در بازار با قیمت‌های بالا عرضه می‌شد، دلالان با استفاده از شیوه‌های قبلی واگذاری خودرو، اصلی‌ترین برنده این موضوع بودند.
در این‌باره، محمد بیات، کارشناس اقتصاد ایران، در گفت‌‌‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، می‌گوید: عرضه خودرو در بورس کالا با قیمت‌‌هایی پایین تر از قیمت در بازار آزاد نشان می‌دهد که سهمی هرچند اندک از این فاصله قیمت به مصرف کنندگان می‌‌رسد.
وی ادامه داد: نکته بعد ناظر به حجم عرضه خودرو در بورس کالاست، هرچه عرضه یک محصول در بازار افزایش یابد و توازن بین خرید و فروش بیشتر برقرار شود، رقابت متعادل تر و قیمت‌ها به قیمت واقعی نزدیک‌تر می‌شوند، عرضه فعلی محصولات خودرویی در بورس کالا اندک است.
* ضرورت رعایت پنج دستورالعمل در بورس برای کاهش قیمت خودرو
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: برای کاهش قیمت خودرو باید پنج دستورالعمل را اجرا کنیم که شامل «افزایش عرضه»، «منظم شدن عرضه خودروها»، «رعایت قانون عدم ارائه خودرو به افرادی که قبلا خودرو گرفته‌اند»، «ورود همه خودروهای عرضه شده داخلی و خارجی به بورس» و «حذف گزینه سفارش باز که امکان دستکاری قیمت‌ها در روز عرضه را به برخی می‌دهد»، است.
* چقدر خودرو به بورس آمده است؟
نگاهی به سبد فروش محصولات ایران خودرو از ابتدای سال ۱۴۰۱ میتواند نشان دهنده عرضه کم خودروها در بورس باشد، بر این اساس، ۳۷۵ هزار دستگاه انواع خودروی سواری در هشت ماه ابتدایی سال ۱۴۰۱ توسط شرکت ایران خودرو به فروش رسیده است که فروش میانگین ماهانه ۴۷ هزار دستگاه را نشان می دهد. اما سهم عرضه در بورس کالا در آذر، ۱۰ هزار و ۱۰۰ دستگاه خودرو بوده است.
نکته جالب توجه، تقاضای نزدیک به ۲۵ هزار دستگاهی برای این حجم عرضه است. آمار بالا نشان می دهد اگرچه روند عرضه خودرو در بورس کالا شتاب بیشتری گرفته و این بستر را هرچه بیشتر به بازار شبیه کرده است اما سهم عرضه خودرو در بورس کالا از مجموع فروش ماهانه، به نسبت ۲۵ درصد هم نمی‌رسد و ۷۵ درصد از فروش محصولات ایران خودرو همچنان به شکل قبلی انجام شده و انتفاع اصلی آن به جیب افراد و گروه‌های خاص می رود.
* افزایش عرضه منجر به کاهش قیمت‌ها می‌شود
در این رابطه صادق محبی، کارشناس بازار سرمایه می‌گوید: شاکله عرضه خودرو در بورس بسیار مثبت بوده است، زیرا رانت ناشی از اختلاف قیمت کارخانه و بازار که همیشه به جیب دلال می رفت، از بین رفت و مبالغ حاصل از فروش خودرو به جیب تولیدکننده رفته و مصرف کننده نیز نسبت به قیمت بازار، سود هر چند محدود، دارد.
وی با اشاره به قوانین جدید عرضه خودرو در بورس کالا، افزود: با توجه به تدابیری که برای عرضه خودرو در بورس اندیشیده شده است، کف عرضه افزایش خواهد یافت به شکلی که خودروسازان بخش خصوصی در هر دور ملزم به عرضه ۵۰۰ دستگاه و خودروسازان بزرگ در هر دور ملزم به عرضه ۲ هزار دستگاه خودرو شده‌ان،. بنابراین همین افزایش عرضه منجر به پایین آمدن خریدهای غیرواقعی و قیمت‌سازی‌های کاذب می‌شود.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: علاوه بر افزایش کف عرضه، شرط دیگری نیز اضافه شده مبنی بر اینکه خریدار از سال ۹۸ به این طرف نباید از خودروسازان خریدی داشته باشد که همین موضوع می تواند ورود به بازار را محدود و احتمال تبانی را کاهش دهد. البته نحوه نظارت بازار بورس هم در این بخش مؤثر است که اگر اتفاق غیرمتعارفی افتاد بتواند عرضه را ابطال کند.
محبی تاکید کرد: با افزایش عرضه خودرو در بورس شاهد کاهش قیمت ها در بازار آزاد هستیم، امروز و با توجه به کاهش قیمت خودروها در بازار، خریداران بازار آزاد به شدت کاهش یافته است و اغلب متقاضیان واقعی خودرو در حال ورود به بورس کالا هستند که این مساله میتواند بازهم قیمت‌ها در بازار را با کاهش مواجه کند.
وی تصریح کرد: اگر همه خودروها در بورس عرضه شوند و بر فرآیند فروش نظارت دقیقی صورت گیرد، منابعی که از فروش خودرو در بورس حاصل می‌شود، جهت افزایش تولید به جیب تولیدکننده تزریق می‌شود و به همان تناسب نیز عرضه افزایش می‌یابد و بدین ترتیب می توان امید داشت که قیمت خودرو با کاهش مواجه شود.
فارس