همزمان با ورود سامانه‌های بارشی به نقاط مختلف کشور و موج شدید کاهش دما، میزان مصرف گاز در کشور به شدت افزایشی شده است؛ به گونه‌ای که برای جبران این کمبود گاز و عدم قطعی گسترده گاز به‌ویژه برای منازل، بسیاری از ادارات، دانشگاه‌ها، مدارس، مراکز تفریحی و خدماتی و... تعطیل شده‌اند؛ واحدهای فولادی و سیمانی که حتی در شرایط بهتر طی سال‌های گذشته نیز در این فصل از سال با محدودیت‌های مصرف گاز مواجه بوده‌اند؛ در شرایط فعلی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با کاهش شدید دریافت گاز روبرو شده‌اند.
محدودیت گاز فولادی‌ها امسال زودرس شد
وحید یعقوبی-مدیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران- در رابطه با محدودیت‌های اعمالی برای فولادی‌ها، اظهار کرد: بحث گاز یک چالش عمده در زنجیره فولاد است که طی سال‌های اخیر بسیار هم پررنگ شده است. از حدود چند سال گذشته محدودیت‌های گازی برای واحدها در زمستان به طور مثال برای یک ماه اعمال می‌شد و واحدهای احیای مستقیم فولاد هم برای این مدت برنامه‌ریزی می‌کردند و معمولا این یکماه را به فعالیت‌های تعمیراتی اختصاص می‌دادند تا از این فرصت بهره ببرند و متحمل کمترین آسیب شوند.
وی افزود: اما از سال گذشته این محدودیت‌های گاز بسیار شدید شد و حدود دو ماه و نیم واحدهای احیا مستقیم فولادی یا تعطیل بودند یا با محدودیت بسیار شدید کار می‌کردند که این محدودیت‌ها، تاثیر خود را بر کل زنجیره گذاشت. در سال گذشته، به‌واسطه محدودیت‌های برق و گاز، حدود شش میلیون تن از برنامه هدف‌گذاری شده عقب افتادیم.
این مقام صنعتی با بیان اینکه در تابستان امسال علیرغم اینکه شاهد مدیریت بهتر تامین برق (البته نسبت به سال گذشته) بودیم، تصریح کرد: اما در مورد گاز، امسال محدودیت‌ها زودرس شد. برنامه ما این بود که از حدود دی ماه محدودیت‌ها آغاز شود اما از اوایل آذر ماه محدودیت گاز برای فولادی‌ها اعمال شد. در ابتدا محدودیت‌ها بر ۳۰ درصد، سپس ۵۰ و ۷۰ درصدی بود و اکنون کارخانه‌های فولادی نیمه شمالی کشور (عمدتا کارخانه‌های احیای مستقیم) به صورت کامل گاز قطع شده و واحدها تعطیل شده‌اند. بعضا برخی کارخانه‌های قوس و نورد هم به‌سبب اینکه مواداولیه ندارند، تعطیل شده‌اند.
یعقوبی خاطر نشان کرد: بحث گاز برای صنعت فولاد با سایر صنایع تفاوت عمده‌ای دارد؛ گاز در زنجیره فولاد نقشِ فرآیندی برای تولید آهن اسفنجی است. تکنولوژی تولید فولاد کشور هم برمبنای گاز، سنگ‌آهن و روش احیای مستقیم است و بنابراین آهن اسفنجی نقش مواد اولیه حیاتی در زنجیره فولاد را ایفا می‌کند. اگر گاز نباشد، آهن اسفنجی تولید نمی‌شود و کمبود یا عدم تولید آهن اسفنجی هم حلقه بعدی که تولید فولاد است، متوقف می‌شود و محصولات فولادی تولید نخواهد شد؛ بنابراین نقش گاز، نقش حیاتی است.
گاز فولادی‌ها جایگزینی ندارد
مدیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران تاکید کرد: تفاوت دیگر این است که گاز در واحدهای فولادی اصلا قابل جایگزینی نیست. بطور مثال در سایر صنایع، این گاز می‌تواند با مازوت جایگزین شود اما در صنعت فولاد، امکان جایگزینی وجود ندارد. بنابراین با قطعی و محدودیت‌های گاز، به‌ناچار، کل فرآیند تولید در زنجیره فولاد در کل زنجیره مختل خواهد شد.
وی افزود: ما در کشور حدود ۵۵۰ مترمکعب در ازای هر تن، مصرف گاز در زنجیره فولاد داریم که از این میزان ۷۰ درصد را تنها حلقه احیای مستقیم (حلقه آهن اسفنجی) مصرف می‌کند؛ امسال محدودیتی که برای صنایع فولادی اعمال شده و متاسفانه هیچ مشورت و نظرخواهی هم با تشکل‌ها صورت نگرفته است، بدینگونه است که از ۴۰ میلیون مترمکعب مصرف زنجیره فولاد، تنها ۱۵ میلیون مترمکعب را در آذر ماه تخصیص داده‌اند. در این یک هفته ۱۰ روز اخیر هم که کاهش دما شدت بیشتری گرفته است، همان میزان تخصیصی را هم کمتر کرده‌اند و عملاً همین ۱۵ میلیون مترمکعب هم تامین نمی‌شود.
مضاف بر گاز، برق فولادی‌ها هم محدود شد
یعقوبی تصریح کرد: مضاف بر این، با توجه به اینکه با افزایش مصارف خانگی، گازرسانی به نیروگاه‌ها هم دچار مشکل شده است، برق فولادی‌ها هم با محدودیت روبرو شده است. به طور مثال بیش از ۴۰ روز است که گاز فولاد خراسان قطع است و از هفته گذشته، محدودیت‌های برق هم برای این واحد اعمال شده است یا فولاد مبارکه به‌عنوان بزرگترین واحد فولادی کشور، در بحث گاز با محدودیت ۵۰ الی ۷۰ درصدی مواجه بوده و این واحد هم از هفته گذشته، محدودیت ۳۰ درصدی برق هم شامل حال این واحد شده و نگرانی ما این است که با سردتر شدن هوا و عدم تامین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها، این محدودیت بیشتر هم شود به ۵۰ درصد و بالاتر هم برسد.
وی تشریح کرد: به صورت کلی مصرف گاز در کشور، ۸۰۰ میلیون مترمکعب است که از این میزان ۶۵۰ و بعضا تا ۷۰۰ میلیون مترمکعب صرف مصارف خانگی و تجاری می‌شود؛ بنابراین عملا گازی برای صنایع باقی نمی‌ماند.
مدیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در پاسخ به اینکه در شرایط فعلی، چه راهکارهایی برای گذر از این وضعیت وجود دارد؟ گفت: راهکار این است که علاوه بر اینکه بایستی سرمایه‌گذاری شود تا تولید گاز کشور افزایش پیدا کند، باید مصارف خانگی و تجاری بهینه شود. در بحث سرمایه‌گذاری در تولید گاز، مباحث خاصی وجود دارد و طبق آنچه که وزیر نفت هم اعلام کرده است، ۸۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز است تا بتوانیم سطح فعلی تولید را در صنعت نفت و گاز حفظ کنیم.
پیشنهاد به فولادی‌ها برای سرمایه‌گذاری در میادین گازی
یعقوبی اظهار کرد: این ۸۰ میلیارد دلار، باتوجه به شرایط تحریمی و همچنین وضعیت نقدینگی کشور، رقم دور از ذهنی است که نمی‌توان بدان فکر کرد؛ بنابراین بایستی برای سرمایه‌گذاری به دنبال روش‌ها و راه‌های دیگر بود. به طور مثال به فولادی‌ها پیشنهاد شده است که فولادی‌ها در میادین گاز سرمایه‌گذاری کنند؛ این مهم نیازمند اصلاح مقررات و قوانین است.
این مقام صنعتی ادامه داد: در راهکار دیگر که کاهش مصارف خانگی و تجاری است، جدا از بحث فرهنگ‌سازی و صرفه‌جویی، باز هم سرمایه‌گذاری نیاز است تا به طور مثال به جای وسائل گرمایشی پرمصرف، از گرمایشی‌ها کم مصرف استفاده کرد یا موتورخانه‌ها را اصلاح کنیم؛ این‌ها همه هزینه‌بر است و برای آنکه این هزینه به مردم تحمیل نشود، بایستی دولت یا یک سرمایه‌گذار وارد عمل شود.
مدیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران اعلام کرد: اکنون برخی کارخانه‌های فولادی در تعامل با دولت حاضر شدند که این سرمایه‌گذاری را در بخش خانگی انجام دهند تا کاهش مصرف صورت گیرد و مابه‌ازای آن به هر میزانی که صرفه‌جویی و کاهش مصرف صورت گرفت، از محدودیت خودِ واحد فولادی کاسته شود؛ اما متاسفانه در حال حاضر قوانین و مقررات جاری در وزارت نفت و شرکت ملی گاز این تضمین را به واحدهای فولادی نمی‌دهد که خیالشان راحت باشد در ازای این کاهش مصرف و صرفه‌جویی، محدودیت‌هایشان تقلیل پیدا کند.
۳ راهکار فولادی‌ها برای افزایش سطح گاز تولیدی کشور
یعقوبی گفت: بنابراین در سه حوزه سرمایه‌گذاری باید صورت گیرد، اصلاح قوانین و مقرراتی که برای سرمایه‌گذاری فولادی‌ها در میادین گازی باید انجام شود و واگذاری برخی میادین گازی به خود فولادی‌ها یا به روش‌های مشارکتی فولادی‌ها که در این صورت بتوانند در استحصال گاز مشارکت داشته باشند.
وی در رابطه با اثرات این محدویت‌ها در درازمدت و تاثیر آن بر میزان تولید، تصریح کرد: قطعا اثر این کاهش تامین گاز بر تولید واحدهای فولادی، هویدا و مشخص خواهد شد؛ اما انتظار نداریم که این اثر در تولید دی ماه خود را نشان بدهد و تولید دی ماه کاهش پیدا کند؛ چرا که در حال حاضر اکثریت واحدها فولاد خود را از ذخایر و موجودی‌های آهن اسفنجی گذشته تولید می‌کنند. بنابراین بسته به میزان موجودی و ذخایر آهن اسفنجی، کاهش تولید برخی واحدها در آذر ماه (باتوجه به محدودیت اعمالی از ابتدای آذر ماه) اتفاق افتاد و برای برخی در دی ماه و برخی دیگر در بهمن و اسفند ماه اتفاق خواهد افتاد. عملا اگر بخواهیم اثر کاهش گاز بر تولید فولاد کشور را بررسی کنیم، بایستی بازه آذر تا اسفند ماه را مورد بررسی قرار دهیم.
این مقام صنعتی خاطرنشان نشان کرد: اکنون حدود یک ماه است که آهن اسفنجی در بورس کالا عرضه نمی‌شود؛ چراکه واحدها محدودیت تامین گاز داشته و نتوانستند عرضه آهن اسفنجی داشته باشند؛ یکی از دلایل افزایش قیمتی هم که در بازار فولاد اتفاق افتاده است، همین کمبود آهن اسفنجی بوده است. تاکنون واحدها از ذخایر خود استفاده می‌کنند؛ چنانچه یکی- دو هفته دیگر آهن اسفنجی به دستشان نرسد، تولید فولاد به شدت افت خواهد کرد.
ایسنا