تولید نفت از ۸۲ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۱۹ به ۷۶ میلیون بشکه در روز در سال ۲۰۲۰ کاهش پیدا کرد و مشعل سوزی جهانی در همین مدت از ۱۵۰ میلیارد متر مکعب به ۱۴۲ میلیارد متر مکعب کاهش داشت. آمریکا در کاهش جهانی ۷۰ درصد سهم داشت و با کاهش هشت درصدی تولید نفت و زیرساخت جدید برای استفاده از گاز به منظور جلوگیری از سوختن آن، مشعل سوزی این کشور در سال ۲۰۲۰ به میزان ۳۲ درصد نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهش یافت.
آمار ماهواره ای مشعل سوزی نشان می‌دهد که روسیه، عراق، ایران، آمریکا، الجزایر، ونزوئلا و نیجریه هفت کشور رکورددار مشعل سوزی برای نهمین سال متوالی از زمان آغاز نخستین رصد ماهواره ای در سال ۲۰۱۲ مانده اند. این هفت کشور هر سال ۴۰ درصد از نفت جهان را تولید می کنند اما عامل دو سوم (۶۵ درصد) مشعل سوزی جهانی هستند.
صنعت نفت ایران بر مبنای اسناد جهانی، متعهد شده است تا سال ۲۰۳۰ میلادی انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را به‌صورت غیرمشروط ۴ درصد و به‌صورت مشروط ۸ درصد کاهش دهد. در طول سال‌های گذشته، گام‌هایی برای تعیین تکلیف این مقوله برداشته شد که از آن جمله می‌توان به اجرای هم‌زمان ۹ طرح ان‌جی‌ال در مجموع با ظرفیت جمع‌آوری روزانه ۵.۱ میلیارد فوت‌مکعب گازهای همراه مشعل شامل طرح‌های پالایشگاه گاز بیدبلند خلیج فارس (چهار طرح ان‌جی‌ال)، پالایشگاه گاز یادآوران خلیج فارس (ان‌جی‌ال ۳۲۰۰)، پالایشگاه گاز هنگام (مشعل گازی جزیره قشم)، (دهلران) و ان‌جی‌ال ۳۲۰۰ میدان مارون و ان‌جی‌ال جزیره خارک اشاره کرد.
بر اساس آمار ارائه‌شده از سوی واحد برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران در سال ۱۳۹۵ مقدار بالقوه گازهای همراه برای جمع‌آوری در شرکت‌های عملیاتی نفت روزانه نزدیک به ۴۳ میلیون مترمکعب (بیش از ۱۱۰ میلیون بشکه معادل نفت خام در سال) بوده است.
هم‌اکنون بیش از ۸۰ درصد گازهای همراه جنوب کشور جمع‌آوری شده است، یکی از پروژه‌های مهم صنعت نفت که آرزوی تحقق آن از سال ۱۳۴۹ هم‌زمان با تأسیس شرکت ملی گاز ایران بوده جمع‌آوری گازهای همراه نفت و مشعل در صنعت نفت است. پیش از انقلاب به سبب به بهره‌برداری نرسیدن میدان‌های مستقل گازی، بخش اندکی از گازهای همراه پس از جمع‌آوری و فرآورش به خط لوله یکم سراسری به‌منظور گازرسانی شهری و نیروگاهی تزریق و بخش عمده‌ای از آن نیز به اتحاد جماهیر شوروی سابق صادر می‌شد.
وعده وزیر برای تحقق آرزوی دیرینه
وزارت نفت دولت سیزدهم با ایجاد تغییر سیاست‌های کاری در بخش تأمین مالی تصمیم به استفاده هرچه بیشتر از روش‌هایی نو همچون بهره‌مندی از توان هلدینگ‌های صنعتی برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های بالادستی همچون جمع‌آوری و فرآورش گازهای همراه نفت با هدف جلوگیری از خام‌سوزی گرفته‌است؛ تصمیمی که به‌دلیل پایداری در تأمین خوراک استقبال پتروشیمی‌ها را به همراه داشته است، به‌گونه‌ای که چندی پیش قرارداد ۵۰۰ میلیون دلاری جمع‌آوری گازهای شرق کارون و قرارداد جمع‌آوری گازهای مشعل غرب کارون نیز با شرکت هلدینگ خلیج فارس امضا شد تا شاهد خاموشی تعدادی از مشعل‌ها در گستره چهار استان کشور در آینده نزدیک باشیم.
جواد اوجی وزیر نفت نیز در این راستا با تأکید بر ضرورت جمع‌آوری گازهای مشعل و تولید ارزش افزوده از آن اعلام کرد: باید از سوزاندن این سرمایه‌ها جلوگیری کرد و به آقای رئیسی قول می‌دهیم که در پایان این دولت گازهای مشعل غرب و شرق کارون و حوزه خارک جمع‌آوری شود که راهکار دارد و می‌شود.
به‌منظور به نتیجه رساندن طرح جلوگیری از گازهای همراه نفت و جمع‌آوری آن می‌توان از اسکیدمانتدها استفاده کرد که یک راهکار بین‌المللی است، ویژگی این تجهیزات ساخت سریع و حمل سریع و نصب و راه‌اندازی راحت آنها است، برای مثال، یک واحد فرآورشی با ظرفیت ۱۰۰ میلیون فوت‌مکعب در روز را می‌توان در مدت ۱۵ ماه ساخت و در کمتر از سه ماه نصب و راه‌اندازی کرد، در صورتی که ساخت واحدهای کارخانه گاز و گاز مایع (NGL)، در ایران گاهی بیش از ۱۰ سال به طول می‌انجامد. تجهیزات فرآورشی سیار (Skid Mounted) قابلیت شیرین‌سازی و جداسازی میعانات گازی دارد و مانند یک واحد ان‌جی‌ال کارایی دارد و از اساس در شرایط حاضر بهترین روش برای افزایش تولید در ایران است.
تا کنون با اجرای طرح آماک، حدود ۸۶ درصد گازهای همراه نفت در مناطق نفت‌خیز جنوب جمع‌آوری می‌شود که به مصرف داخلی یا تزریق در مخازن نفتی برای صیانت از توان تولید، اختصاص می‌یابد. برای بقیه گازهای همراه نفت این شرکت نیز طرح‌هایی با مشارکت شرکت‌های پتروشیمی در حال اجراست تا ضمن تأمین خوراک این شرکت‌ها، از سوزاندن گازهای همراه در مشعل‌ها جلوگیری شود.
اجرای پروژه جمع‌آوری گازهای مشعل در حوزه شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب ۱۸ تا ۲۰ میلیون مترمکعب در روز در قالب سرمایه‌گذاری شرکت‌های پتروشیمی مارون و پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس با هدف تأمین خوراک صنایع پتروشیمی، همچنین پیگیری اجرای قرارداد واحدهای جمع‌آوری و فرآورش گاز و گاز مایع ۳۲۰۰ و ۳۱۰۰ به ترتیب در حوزه جنوب غرب و غرب کشور با هدف جمع‌آوری حدود ۱۲ میلیون مترمکعب در روز گازهای مشعل به‌عنوان خوراک صنعت پتروشیمی انجام می‌شود.
هم‌اکنون پروژه‌های متعددی در مدیریت برنامه‌ریزی تلفیقی شرکت ملی نفت ایران برای جلوگیری از سوزاندن گاز در مشعل تعریف شده است، به‌نحوی که بعضی از آنها بهره‌برداری شده‌اند و برخی نیز در مرحله اجرا هستند. از طرفی از طریق جلب سرمایه‌گذار، پروژه‌هایی با عنوان جمع‌آوری گازهای همراه آغاجاری و گچساران به میزان ۵۹۳ میلیون فوت‌مکعب در روز در قالب پروژه بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل (سرمایه‌گذار پالایشگاه گاز بیدبلند) و طرح جمع‌آوری گازهای همراه کارون و مارون ۲۴۹ میلیون فوت‌مکعب در روز در قالب پروژه بهسازی و احداث تأسیسات جمع‌آوری گازهای مشعل (سرمایه‌گذار پتروشیمی مارون) تعریف شده و در مرحله اجرا قرار دارند.
همچنین از ظرفیت بخش خصوصی نیز در دو پروژه طرح جمع‌آوری گازهای مشعل واحد بهره‌برداری پارسی کلاستر به مقدار روزانه ۳.۵ میلیون فوت‌مکعب و مارون ۶ به مقدار ۲۲ میلیون فوت‌مکعب در قالب مزایده از سوی شرکت تامکار گاز و طرح جمع‌آوری گازهای مشعل واحد بهره‌برداری مارون ۳ به مقدار روزانه ۱۲ میلیون فوت‌مکعب و منصوری به مقدار ۱۰ میلیون فوت‌مکعب در قالب مزایده از سوی شرکت هیربد نیرو نیز اجرایی شده‌اند.
جمع‌آوری گازهای فلر می‌تواند ناترازی گاز را جبران کند
مرتضی بهروزی‌فر، کارشناس حوزه انرژی در این راستا گفت: جمع‌آوری گازهای همراه نفت حائز دو اهمیت است، اولا از ثروتی که سوخته می‌شود، جلوگیری می‌کنیم، ایران سومین رتبه در این بخش بعد از روسیه و عراق را به خود اختصاص داده است، دومین مساله موضوع محیط زیست است، زمانی که این گازها سوزانده می‌شوند به دلیل اینکه گاز ترش هستند مقادیر زیادی گوگرد دارند.
وی با اشاره به تبعات بالای محیط زیستی این مساله، گفت: بارش باران اسیدی یکی از این مشکلات بوده ضمن اینکه وجود گازهای همراه به شدت برای مناطقی که در آنجاها گاز فلر وجود دارد آسیب‌زا است.
این کارشناس حوزه انرژی با تاکید بر اینکه در زمینه جمع آوری گازهای همراه برنامه‌های زیادی وجود داشته و بیش از سه‌دهه است که روی این موضوع مطالعه و برنامه ریزی می‌شود، اظهار کرد: از مهم‌ترین دلایل عدم اجرایی این مساله مشکلات تامین مالی و تکنولوژی است.
بهروزی‌فر با بیان اینکه در هر جایی که بتوان از گاز معمولی استفاده کرد این گاز نیز مورد استفاد خواهد بود، گفت: به دلیل اینکه گاز همراه نفت است و جمع آوری نمی‌شود مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، این گاز درواقع همان گازی است که تصفیه و وارد شبکه خطوط لوله می‌شود.
وی با بیان اینکه موقعیت ما با کشورهای پیشرفته در این حوزه اصلا قابل مقایسه نیست، اظهار کرد: ثروت، دانش فنی، قوانین سخت محیط زیستی اجازه نمی‌دهد که شرکت‌ها هر کاری را انجام دهند، در ایران امکان تامین مالی، تامین تکنولوژی و تجهیزات وجود ندارد به همین دلیل نتوانستیم در این زمینه اقدام کنیم اما اگر اقدامات کافی انجام می‌شد می‌توانستیم مشکلاتی که در حوزه ناترازی گاز وجود دارد را برطرف کنیم.
ایسنا