زنجیره‌‌‌ای نامتعادل
کارشناسان حوزه فولاد معتقدند آنچه صنعت فولاد را به سر‌منزل مقصود خواهد رساند، تعادل در سرمایه‌گذاری و سوددهی در تمام حلقه‌‌‌های زنجیره فولاد است. در این‌باره مصطفی عبدالهی مدیرعامل صنایع تولیدی نورد گرم فلز عنوان کرد: همانگونه که بارها اعلام کرده‌‌‌ایم سود زنجیره در یک بخش از آن بیشتر از سایر حلقه‌‌‌ها متمرکز شده که این امر سبب شده سایر حلقه‌‌‌ها ضعیف‌‌‌تر باقی بمانند و این اتفاقی است که طی سال‌های اخیر در زنجیره فولاد روی داده است. بدون شک تمام حلقه‌‌‌های زنجیره فولاد به یک نسبت رشد نکرده‌‌‌اند و حتی قادر به رشد نیز نیستند. همانگونه که شاهد بوده‌‌‌ایم طی سال‌های گذشته میانه زنجیره فولاد همراه با بیشترین میزان رشد بوده است. در ابتدای زنجیره که معدن‌داران و خط تولید کنسانتره قرار دارند، رشد چشمگیری نداشته‌‌‌اند. در پایان زنجیره تولید فولاد که شامل نوردکاران و تولیدکنندگان مقاطع طویل می‌شود نیز به نسبت تولیدکنندگان میانی زنجیره فولاد رشد چشمگیری نداشته‌‌‌اند.
عبدالهی در ادامه خاطرنشان کرد: طی سال‌های اخیر در زنجیره فولاد بیشترین حلقه‌‌‌ای که همراه با رشد بوده، در وهله اول کارخانه‌‌‌های احیای مستقیم که تولید آهن اسفنجی هستند و در وهله دوم کارخانه‌‌‌های تولید شمش بوده‌‌‌اند. ۸۰درصد تولید آهن اسفنجی کارخانه‌‌‌های با مدیریت دولتی و خصولتی هستند، از این رو سیاست‌‌‌ها به سمتی پیش می‌رود که بیشتر منافع در زنجیره به این دو بخش - به‌‌‌ویژه تولید آهن اسفنجی - اختصاص داده می‌شود. بنابراین می‌توان ادعا کرد که در طول زنجیره فولاد آهن اسفنجی با بیشترین رشد همراه بوده است.
وی در پاسخ به این پرسش که باوجود شکل‌‌‌گیری زنجیره فولاد، چگونه می‌توان این زنجیره را به تعادل نزدیک کرد، گفت: سیاست‌‌‌های وزارتخانه و بورس‌کالا می‌تواند زنجیره فولاد را متعادل کند. به عبارت دیگر، اگر به صورت مساوی مارجینی که بین سنگ‌آهن و محصول نهایی وجود دارد، بین زنجیره نسبت به امر سرمایه‌گذاری کارشناسی می‌‌‌شد، تمام زنجیره با همدیگر پیشرفت می‌‌‌کردند و یک بخش زنجیره قوی‌‌‌تر و یک بخش آن ضعیف‌‌‌تر نمی‌‌‌شد. برای نمونه کارخانه‌‌‌های القایی که مصرف ذوبی یا آهن اسفنجی دارند در کشور بسیار رشد کرده‌‌‌اند و با توجه به این موضوع که این واحدها مواد اولیه موردنیاز برای تامین ندارند، سبب می‌شود که سرمایه‌‌‌های آنها هدر برود. در یک بخش از زنجیره، سرمایه‌گذاری بسیاری انجام می‌گیرد که در حقیقت نوعی سرمایه‌گذاری بیهوده به شمار می‌رود، چراکه مواد اولیه موردنیاز را ندارند. این تعادل در سیاستگذاری در زنجیره تولید فولاد را به نوعی باید وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت مدیریت کند تا سود در تمام زنجیره متعادل شود و به همان نسبت همه حلقه‌‌‌ها در زنجیره رشد پیدا کنند که در نهایت سبب رشد یکدست در صنعت فولاد کشور شود؛ در این راستا شاهد هستیم که در بخش برداشت از معادن سرمایه‌گذاری آنچنانی انجام نمی‌گیرد که در ابتدای زنجیره قرار دارد که از اهمیت بالایی برخوردار است. به دلیل سیاست‌‌‌های وزارتخانه قیمت ابتدای زنجیره پایین نگه داشته می‌شود و از طرفی به انتهای زنجیره نیز چندان توجهی نمی‌شود. متعادل شدن زنجیره در حقیقت سیاستگذاری وزارتخانه محسوب می‌شود و کاری از دست بخش خصوصی برنمی‌‌‌آید.
از وضعیت تا چشم‌‌‌انداز نوردکاران
آخرین حلقه تولید فولاد که به محصول نهایی میرسد، نوردکاری و تولید مقاطع طویل است. در ایران واحدهای تولیدی بسیاری در این حلقه ایجاد شده‌‌‌اند که با یکدیگر در رقابت هستند. مدیرعامل صنایع تولیدی نورد گرم فلز در پاسخ به این پرسش که وضعیت نوردکاران در زنجیره فولاد به عنوان آخرین حلقه تولید چگونه است، بیان کرد: به نظر بنده، نوردکاران مظلوم‌‌‌ترین حلقه زنجیره فولاد به‌‌‌شمار می‌‌‌روند، به این دلیل که حدود ۹۰درصد شرکت‌های نوردی متعلق به بخش خصوصی هستند و همواره سرکوب قیمتی شده‌‌‌اند و همواره با قیمت‌های دستوری مواجه بوده‌‌‌اند و با اجبار وارد بورس‌کالا شده‌‌‌اند. نوردکاران این اجبار را دارند که کالای خود را در بورس‌کالا ارائه بدهند، در حالی که قادر به خرید شمش موردنیاز خود به عنوان مواد اولیه از بورس‌کالا نیستند.
عبدالهی در ادامه خاطرنشان کرد: به صورت میانگین سال گذشته نوردکاران کوچک حدود ۱۵درصد هزینه تولید پرداخت کرده‌‌‌اند. نوردکاران بزرگ که به نوعی های‌تک به‌‌‌شمار می‌‌‌روند این هزینه برایشان کمتر بوده و حدود ۱۳درصد هزینه تولید پرداخت کرده‌‌‌اند؛ این در حالی است که مارجینی که از سوی وزارتخانه تعریف شده از سال‌ها پیش ۱۱درصد بوده که هیچ‌گونه تغییری نکرده است. وی در ادامه تاکید کرد: در واقع بازار خودش را پیدا می‌کند و این مارجین درباره تولید میلگرد حداقل به ۱۵ تا ۱۶درصد میرسد و کارخانه‌‌‌های مقاطع فولادی به ۲۰درصد میرسد و این افزایش با توجه به افزایش قیمت حامل‌‌‌های انرژی، افزایش حقوق پایه کارگری، افزایش قیمت مواد اولیه و تجهیزات مصرفی و همچنین افزایش سرمایه در گردش روی می‌دهد. در چنین شرایطی نوردکار زیر ۱۶ تا ۲۰درصد مارجین توجیهی (تفاضل بین قیمت شمش خریداری‌شده و محصول را مارجین می‌‌‌گویند) برای کار کردن ندارد.
این در حالی است که در سیاستگذاری‌‌‌های بورس‌کالا روی این ارقام خط‌‌‌کش گذاشته می‌شود و به صورت دستوری برای نوردکاران قیمت‌گذاری در بورس‌کالا انجام می‌دهد و این نوعی اجحاف در حق نوردکاران قلمداد می‌شود.
ما باید توجه داشته باشیم که نوردکاران ویترین زنجیره فولاد به‌‌‌شمار می‌‌‌روند و بدون نگاه تخصصی همه نوردکار را پیشانی فولاد می‌‌‌دانند و به نوعی همه کاسه کوزه‌‌‌ها بر سر آنها شکسته می‌شود که نوردکار محصول خودش را گران می‌‌‌فروشد، در صورتی که موضوع آن است که این تولیدکننده مواد اولیه موردنیاز را گران تهیه می‌کند و حتی گاهی قادر به تهیه آن نیز نیست.
مدیرعامل صنایع تولیدی نورد گرم فلز در پاسخ به این پرسش که وضعیت نوردکاران را در سال جدید چگونه پیش‌بینی می‌‌‌کنید، گفت: طی سه سال گذشته که انجمن نوردکاران به ثبت رسید و فعالیت خود را آغاز کرد، در حقیقت هشدارهایی را به وزارت صنعت، معدن و تجارت و کمیته تنظیم بازار و... داد که مورد توجه قرار نگرفت و این بی‌‌‌توجهی سبب شد که نوردکاران به سختی به کار خود ادامه بدهند، این درحالی است که در زنجیره فولاد بیشترین میزان اشتغال‌زایی را این بخش برعهده دارند. عبدالهی در ادامه یادآور شد: امیدوار هستیم در سال جدید حداقل با تغییر و تحولی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده است و با روی کار آمدن وزیر جدید توجه بیشتری به بخش خصوصی به‌‌‌ویژه نوردکاران شود، به این دلیل که نوردکاران همواره دست‌‌‌شان در آتش است و اگر مواد اولیه خود را به راحتی تهیه کنند، هم می‌توانند نیاز داخل را تامین کنند و هم صادرات داشته باشند.
موضوع اینجاست که مواد اولیه در حال گران شدن است و در این بازار نوردکار هزینه‌‌‌های تولید و سود معقولی برای خود تعریف کرده است تا بتواند فعالیت واحد خود را به پیش ببرد.وی در ادامه تصریح کرد: اگر مواد اولیه بیشتری به دست نوردکاران برسد، می‌تواند بازار هدف خود را به سمت صادرات بیشتری سوق دهد و مهم آن است که محصول نهایی از کشور صادر شود. باید به این موضوع توجه داشته باشیم که ذخایر معادن ما روزی به پایان خواهد رسید، حداقل در این مدت باقی‌مانده - تا ۵ سال آینده پیش‌بینی شده که مواد اولیه برای تولید فولاد خواهیم داشت- باید بتوان این مواد اولیه را تبدیل به محصول نهایی و آن را صادر کرد که در این میان نقش نوردکاران ویژه خواهد بود.
این تولیدکننده نورد در پایان تاکید کرد: امیدواریم با توجه به تغییراتی که در وزارت صنعت، معدن و تجارت ایجاد شده، حرف نوردکاران شنیده شود که ۹۰درصد آنها بخش خصوصی هستند. البته امیدواریم اوضاع برای کل زنجیره فولاد بهتر شود و همواره اعتقاد ما بر این بوده است که کل زنجیره باید با یکدیگر رشد کنند.
اگر غیر از این اتفاق بیفتد و یک حلقه قوی و یک حلقه ضعیف باشد، زنجیره نمی‌تواند فعالیت مثمرثمر خود را داشته باشد تا تمام حلقه‌‌‌های زنجیره فولاد در کنار یکدیگر این صنعت را به پیش ببرند.
دنیای اقتصاد