کودها و سموم شیمیایی از جمله نهاده‌های بسیار مهم در تولید محصولات کشاورزی هستند و در نبود این نهاده‌ها، تولیدات زراعی و باغی دچار چالش‌های جدی خواهند شد. بخش زیادی از نهاده‌های مورد نیاز در داخل کشور و توسط کارخانجات و صنایع داخلی تولید می‌شود، اما این کارخانجات به واردات برخی مواد اولیه نیازمند هستند که متاسفانه گزارشات رسیده به ایلنا حکایت از آن دارد که ظرف 5-4 ماه اخیر، ارز مورد نیاز این کارخانجات تخصیص و تامین نمی‌شود؛ بنابراین در تامین مواد اولیه به‌شدت با مشکل مواجه هستند. در گفت‌وگو با فرشاد طیاری، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی و واردکننده مواد اولیه این کودها، به بررسی بیشتر این مسئله پرداخته‌ایم:
قطع ارز از دی‌ماه سال قبل
فرشاد طیاری، عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی و واردکننده مواد اولیه مورد نیاز این کودها گفت: از دی‌ماه سال گذشته که آقای فرزین، رئیس بانک مرکزی اعلام کرد که ارز 28500 تومانی عرضه می‌کنیم، دیگر هیچ ارزی به تولیدکنندگان کودهای کشاورزی (و حتی تولیدکنندگان سموم کشاورزی) تخصیص داده نشده و همان ارز سامانه نیمایی (تالار دوم) که در آن زمان در حدود 30هزار تومان بود نیز قطع و واردات مواد اولیه مورد نیاز کارخانجات تولید کود به‌طور کلی دچار وقفه گردید.
پاس‌کاری بین گروه‌های کالایی
طیاری در ادامه گفت: یکی از مشکلات اصلی ما همین بحث عدم تخصیص ارز است، که ابتدا ما را با موضوع تغییر گروه کالایی درگیر کردند و کالای ما را از گروه 21 یا اصطلاحا از ارز نیکویی (تالار اول)، به گروه 22 یا نیمایی (تالار دوم) انتقال دادند و بعد از آن هم در چندین نوبت گروه کالایی تغییر پیدا کرد؛ به‌طوری که الان طبق گفته‌های وزارت جهاد کشاورزی، بسیاری از کالاها به گروه 21 آمده‌اند اما همچنان طبق سامانه‌های بانکی، در گروه کالایی 22 دیده می‌شوند که باعث عدم تخصیص ارز با قیمت مناسب به این کالاهای اساسی می‌شود.
عدم تخصیص ارز به گروه کالایی 21
وی افزود: طبق بررسی‌های انجمن، متاسفانه تا ابتدای خردادماه امسال، هیچ گونه ارزی برای گروه کالایی 21 که سم و کود نیز در آن قرار داشتند، تخصیص داده نشد و این مسئله موجب بروز کمبود شدید در مواد اولیه مورد نیاز برای تولید کود و حتی کودهای آماده مصرف وارداتی شد و تهیه این نهاده‌ها برای کشاورزان به‌شدت دچار نوسان و کمبود شد.
اهمیت تامین به‌موقع
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی ادامه داد: تامین به‌موقع این نهاده‌ها در کشاورزی اهمیت زیادی دارد و اگر در زمان مناسب خودش تامین نشوند، عملکرد محصولات کشاورزی دچار کاهش خواهد شد.
طیاری گفت: با این نوع برنامهریزیها، به‌جای اینکه ما مقدار کمتری ارز برای تامین کود و سم هزینه کنیم و تولید محصولمان را بالاتر ببریم، بعداً مجبور می‌شویم که همین محصولات مانند: گندم، شکر، برنج، ذرت و... را با پرداخت مقدار به مراتب بیشتری ارز، وارد نماییم. ضمن اینکه اگر محصولات کشاورزی مناسبی تولید کنیم، میتوانستیم بخشی از آن را صادر و از این طریق ارز نیز وارد کشور شود اما با کمبود مواد غذایی به دلیل کمبود نهاده‌هایی مانند کود و سم، مجبور به وارد کردن محصولات کشاورزی خواهیم شد.
افزایش قیمت تمام‌شده محصولات کشاورزی
وی توضیح داد: دو نوع ارز به واردکنندگان اختصاص می‌یابد، ارز گروه کالایی 21 که دلار آن 28500 تومان و یورو آن حدود 31-30 هزار تومان می‌شود و دیگری گروه کالایی 22 که دلار آن حدود 40هزار تومان و یورو آن 43هزار تومان می‌شود.
گروه‌های کالایی22 که بیش از یک ماه قبل شروع شده و به‌ندرت ارز به این گروه اختصاص می‌دهند. ضمن اینکه در این گروه کالایی، قیمت هر یورو حدود 10هزار تومان بیشتر است که قیمت تمام شده کود و سموم و در نهایت قیمت تمام شده محصولات کشاورزی را بالا می‌برد.
راه دشوار تخصیص تا تامین ارز
طیاری ادامه داد: نکته بسیار مهم دیگر اینکه همین ارز 43هزار تومانی را پس از تخصیص، باید صرافی‌های بانکی تامین کنند که آنها نیز در تامین این ارز دچار مشکل می‌شوند و نمی‌توانند آن را به‌خوبی تامین نمایند؛ عمدتا ما با هزار و یک گرفتاری، یک مجوز تخصیص ارز، آن هم در گروه کالایی 22 می‌گیریم که بعد از تخصیص، یک ماه وقت داریم تا بانک ارز آن را تامین کند. اما متاسفانه معمولا کار به‌خوبی پیش نمیرود و «تامین» ارز اتفاق نمی‌افتد و این «تخصیص» باطل می‌شود یا اینکه باید از بانک درخواست کنیم که این تخصیص را آزاد کند تا ما بتوانیم آن را از صرافی‌های مُجاز که ارز صادرکنندگان را میفروشند، خریداری کنیم که در این صورت هزینه تمام شده هر یورو 52-51 هزار تومان برای ما تمام خواهد شد؛ یعنی ارزی که قرار بوده ما 32هزار تومان خریداری نمائیم، باید 52 هزار تومان برای آن هزینه کنیم که آن هم تازه به‌سختی انجام می‌شود و فساد در این نوع ارز نیز به شکل‌های مختلف اتفاق می‌افتد.
افزایش نیاز به سرمایه در گردش به‌دلیل ضعف بانک‌ها در تامین ارز
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی در ادامه گفت: برای واردات مواد اولیه، ابتدا باید ثبت سفارش انجام دهیم، بعد درخواست تخصیص داده و بعد از آن درخواست تامین انجام می‌دهیم. حالا ما به اینجا می‌رسیم که به‌دلیل مشکلات بانکی که گفته شد، نتوانستیم از ارز بانکی استفاده کنیم و تخصیص‌مان ابطال می‌شود، در اینجا دو اتفاق ممکن است بیفتد، اولا باید درخواست تخصیص‌مان را تمدید کنیم؛ یعنی باید دوباره درخواست تخصیص بدهیم و 40-30 روز در نوبت تخصیص بمانیم که تخصیص دوباره آن هم با دشواری اتفاق می‌افتد.
نکته مهم‌تر اینکه، وقتی ثبت سفارش تمام شد و درخواست تخصیص می‌دهید، طبق قانون بانک مرکزی که از نیمه دوم سال گذشته به اجرا درآورده است، برای دفعه اول 5درصد میزان ارزی که ثبت سفارش داده‌اید را باید در بانک بلوکه کنید تا تخصیص اتفاق بیفتد و حال بعد از مشکلاتی که بیان شد و بانک نمی‌تواند مبلغ تخصیص یافته را تامین کند و تخصیص ابطال می‌شود، دفعه دوم که می‌خواهید درخواست تخصیص بدهید، این دفعه باید 5 درصد بیشتر، یعنی 10درصد مبلغ را بلوکه کنید و برای دفعات بعد نیز هر نوبت 5درصد اضافه می‌شود و باید 15 درصد، 20 درصد، 25 درصد و ... الی 100درصد در دفعات بعدی بلوکه کنید، آن هم به خاطر مشکلی که هیچ تقصیری در آن نداشته‌اید؛ چون زمانی شما مقصر هستید که نتوانید ریال آن را تامین کنید اما وقتی که خود بانک قادر به تامین ارز نباشد، شما که دیگر تقصیری ندارید و چرا باید سرمایه شما در بانک بلوکه شود؟!
افزایش شدید نیاز به نقدینگی به‌دلیل برنامه‌ریزی اشتباه
طیاری گفت: یکی دیگر از اتفاقاتی که در این میان می‌افتد این است که قبلا بازرگان‌ها به نوبت برای ورود کالاهای مورد نیاز برنامه‌ریزی و نقدینگی مورد نیاز آن را هم کم‌کم تهیه می‌کردند و فشار زیادی از نظر تامین نقدینگی متحمل نمیشدند اما وقتی که تخصیص یکباره اتفاق می‌افتد، به نقدینگی زیادی نیاز خواهد بود و دوم اینکه چون در زمان مناسب ارز به دست تولید کننده کود نرسیده، الان ضمن اینکه قیمت تمام شده قیمت کودها به‌شدت افزایش می‌یابد، در آینده نزدیک شاهد کمبود و قحطی شدید در مواد اولیه مورد نیاز کودها و در ادامه در تولید کود خواهیم بود.
بی‌اعتمادی طرف‌های خارجی
وی در ادامه گفت: اتفاق دیگری که در این میان رخ میدهد و بسیار بااهمیت است اینکه، ما به‌عنوان تولیدکننده کود که مواد اولیه را وارد می‌کنیم یا بازرگانانی که با طرف‌های خارجی ارتباط دارند و سال‌ها با این شرکت‌های خارجی کار کرده‌اند، طرف خارجی به اعتبار این همکاری چند ساله، از چند ماه قبل محصول مورد نیازمان را آماده و برایمان می‌فرستند؛ وقتی که این محموله به بندر رسید و تخلیه شد، ما باید پولشان را بدهیم اما به دلیل مشکلاتی که گفته شد، قادر نیستیم طلب آنها را به‌موقع پرداخت کنیم، که این موضوع باعث بی‌اعتمادی به طرف‌های ایرانی می‌شود.
طیاری افزود: فعالان از یک طرف برای تامین ارز در مبادی رسمی با مشکل مواجه هستند، از طرفی اگر برای حفظ اعتبار و کسب وکارشان، بخواهند از بازار آزاد ارز تهیه کنند، محدودیت‌های قانونی مانند قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و... وجود دارد و با مشکلاتی از این دست مواجه می‌شوند.
وی گفت: یکی از ارکان اعتبار برای هر کشوری، اعتبار بازرگانان آن کشور نزد طرف‌های خارجی است و وقتی این لطمه بخورد، عملا کل کشور لطمه خواهد خورد.
ترخیص 90درصدی و مشکلات دست‌وپا گیر آن
این تولیدکننده کودهای کشاورزی ادامه داد: یک مشکل بسیار مهم دیگر اینکه در بازارهای بین‌المللی تا پول بار را ندهید، طرف خارجی اسناد حمل بار را به شماتحویل نمی‌دهند و وقتی ما با اعتبار خودمان و بدون پرداخت نقدی مبلغ، بار را وارد کنیم و اسناد حمل را از طرف خارجی بگیریم، گمرک اجازه ترخیص کالا را نمی‌دهد و می‌گوید که چون شما پول طرف خارجی را نداده‌اید، اجازه ترخیص ندارید؛ حالا اگر تولید کننده هستید و مواد اولیه وارد می‌کنید، اجازه ترخیص 90درصد بارتان را می‌دهند اما کل 100 هزینه گمرکی را باید پرداخت کنید.
طیاری افزود: نکته بسیار مهم‌تر و تاسفآورتر اینکه می‌گویند باید به گمرک تعهد بدهید که ظرف مدت 2 ماه، ارز این کالا را تامین کنید؛ یعنی ما باید از طرف دولت، به خود دولت تعهد بدهیم که ارز کالا را تامین کنیم؛ ارزی که تامین آن چنانکه گفته شد با این همه مشکل از طرف دولت مواجه است؛! واقعا طنز تلخی است.
مگر بانک مرکزی و گمرک، دو دستگاه دولتی نیستند؟! ما چطور از طرف بانک مرکزی به گمرک تعهد بدهیم که تا دو ماه دیگر به ما ارز بدهد؟! وظیفه ما تامین ریال است و ارز را باید بانک مرکزی تامین کند. نکته بدتر اینکه شما باید تعهد بدهید که اگر بعد دو ماه ارز را تامین نکنید، کارت بازرگانی‌تان قفل می‌شود و هیچ کار دیگری نمیتوانید انجام دهید و کلا معاملات شما قفل می‌شود. معمولا بعد از آن هم مبالغ تا زیر یک میلیون دلار را به تعزیرات و بالاتر از آن را به ستاد مفاسد اقتصادی و ... معرفی می‌کنند.
وی ادامه داد: مشکل این است که اولا دولت باید تخصیص و تامین را انجام بدهد که این کار را نمی‌کند؛ از طرف دیگر ما برای اینکه کارمان تعطیل نشود، کارگرهایمان بیکار نشوند و کود مورد نیاز کشور تامین شود، با اعتبار خودمان این کارها را انجام می‌دهیم، چرا باید این جریمهها را هم بپذیریم؟
خطر اموال تملیکی
طیاری افزود: همچنین در مورد 10درصد باقیمانده کالا در گمرک، اگر دو ماه بگذرد وو ارز آن تامین نشود، این کالاها به‌عنوان اموال تملیکی محسوب می‌شوند. انتظار داریم که دولت قید این دو ماه را بردارد یا حداقل زمان آن را بیشتر کند! و بعد از آن مشکل دیگری داریم اینکه وقتی کالای ما به اشکل90درصدی ترخیص می‌کنیم، بعد از این جریانات و ابطال ثبت سفارش، دیگر امکان تمدید ثبت سفارش‌ها نیز از ما گرفته می‌شود و نمیتوانیم درخواست ارز بدهیم و وقتی نتوانیم درخواست ارز بدهیم، چگونه باید کالایمان را ترخیص یا کالای جدید خریداری کنیم؟
پرشدن سقف تعهد ارزی
این وارد کننده مواد اولیه کودهای کشاورزی عنوان کرد: موضوع دیگر اینکه چون برای ما سقف مشخصی از تعهد ارزی در بانک وجود دارد، این عدم ترخیص ارز باعث می‌شود که این سقفها پر شده و دیگر نتوانیم پرونده‌های جدیدی را باز کنیم که این هم باعث مشکلات بعدی می‌شود.
کلاف سردرگم
عضو هیات‌مدیره انجمن تولیدکنندگان کودهای کشاورزی در پایان گفت: دولت با این نوع برنامه‌هایش کلاف سردرگمی ایجاد کرده و ما را گرفتار آن کرده است و درخواست ما این است که شرایطی فراهم نماید که مثلا ثبت سفارش‌ها به‌دلیل مشکلات تخصیص ارز خودبهخود تمدید شوند و دیگر اینکه در ترخیصهای 90درصدی، محدودیت زمان دو ماهه برداشته شود که این کارها می‌تواند برای رفع مشکلات مفید باشد.
ایلنا