تراز بنزین کشور بعد از چند سال حضور ایران در باشگاه صادرکنندگان بنزین از سال 97 تا 1400 بالاخره سال 1401 به نقطه سربه‌سر رسید.
به اعتقاد کارشناسان، افتتاح فازهای سه‌گانه پالایشگاه ستاره خلیج فارس در سال 1397 و شیوع کرونا در سال 1398 از مهم‌ترین دلایل مثبت شدن تراز بنزین و صادرات آن شد، عواملی که به مرور اثر خود را از دست دادند.
طبق آمار وزارت نفت، میانگین مصرف بنزین از ابتدای سال تا اواخر شهریور معادل 116 میلیون لیتر در روز بوده که این رقم در مقایسه با میانگین مصرف در مدت مشابه سال گذشته 13.5 میلیون لیتر در روز افزایش یافته است. البته وزارت نفت با اجرای برخی راهکارها همچنان تراز بنزین را در حالت سربه‌سر نگه داشته است اما با روند کنونی مصرف و حجم تولید، طولی نخواهد کشید که ایران مجددا به واردکننده بنزین تبدیل شود.
*برآورد رسیدن مصرف بنزین به 120 میلیون لیتر تا پایان 1402
تصویر 1، میزان تولید، مصرف و تراز بنزین ایران در سال‌های گذشته را طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی نشان می‌دهد. عدد مصرف برای سال 1402 طبق برآورد از رشد مصرف در سال‌های گذشته عدد میانگین 120 میلیون لیتر در روز برآورد شده است.
تصویر 1
هر چند تاکنون احتمالا مجموعه دولت با اقداماتی نظیر افزایش کمیت بنزین و کاهش کیفیت، استفاده از ظرفیت پتروشیمی‌ها برای تولید مواد اولیه بنزین و یا سوآپ بنزین اقدام به رفع ناترازی کرده، اما نمی‌توان این موضوع را نادیده گرفت که ناترازی روزانه 15 میلیون لیتری بنزین به معنای کمتر بودن میزان تولید متعارف پالایشگاه‌ها از مصرف بنزین وجود داشته و عدم‌النفع‌های سنگینی را به کشور وارد کرده است.
ناترازی بنزین در معنای ذکر شده در صورتی که از طریق واردات بنزین تامین می‌شد، سالانه حداقل 3 میلیارد دلار برای کشور هزینه در پی داشت که حال این هزینه‌ها به جای واردات در قالب‌های دیگر از جمله کاهش تولید محصولات پتروشیمی خود را نشان می‌دهد.
*ناترازی بنزین تا 1412 به 110 میلیون لیتر می‌شود
اما بررسی اقدامات دولت سیزدهم در موضوع رفع ناترازی بنزین نشان می‌دهد که گام موثری برای حل مشکل برداشته نشده و خبری از برنامه‌ای جامع نیست.
سیدعلی حسینی کارشناس حوزه سوخت، با اشاره به تعمیق ناترازی بنزین در آینده عنوان کرد: در دو سال گذشته طرح‌های جدید پالایشی از جمله پتروپالایشگاه شهید سلیمانی همچنان روی کاغذ باقی مانده و وارد مرحله اجرایی نشده است. وضعیت پیشرفت 8 طرح تعریف شده ذیل قانون پتروپالایشگاه‌ها نیز جالب نیست و عمدتا هیچ پیشرفتی نداشته‌اند. بدین ترتیب در سال‌های آینده افزایش تولید بنزین از مسیر احداث پالایشگاه‌های جدید منتفی است.
وی اظهار داشت: همچنین در حوزه مصرف نیز اقدامی برای افزایش کیفیت خودروها و استانداردسازی مصرف بنزین صورت نگرفته است. همانطور که می‌دانید خودروهای ایرانی 2 برابر استاندارد جهانی بنزین مصرف می‌کنند. برنامه‌ای نیز برای توسعه سوخت‌های جایگزین مثل سی‌ان‌جی و ال‌پی‌جی وجود ندارد. در نتیجه به نظر می‌رسد، ناترازی بنزین تعمیق خواهد شد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که اگر مصرف بنزین در 10 سال آینده همانند میانگین رشد مصرف در 10 سال گذشته افزایش پیدا کند، ناترازی بنزین با وجود عدم بهره‌برداری از واحدهای جدید پالایشی به بیش از 100 میلیون لیتر در روز خواهد رسید. در تصویر 2، میزان ناترازی بنزین در سناریو رشد مصرف 6 درصدی طبق میانگین 10 سال گذشته آورده شده است.
تصویر 2
طبق برآورد، در صورت ادامه روند افزایشی مصرف بنزین و عدم سرمایه‌گذاری در تولید، دولت ایران در سال 1412 ناچار خواهد بود روزانه حدود 110 میلیون لیتر بنزین وارد کند که با نرخ لیتری 0.6 دلار معادل ارزبری 24 میلیارد دلار خواهد بود. برای تقریب ذهن، اگر ایران روزانه یک میلیون بشکه نفت با قیمت 70 دلار بفروشد می‌تواند 25 میلیارد دلار درآمدزایی کند. یعنی در 10 سال آینده ایران مجبور خواهد بود، پولی معادل فروش روزانه یک میلیون بشکه نفت را صرف واردات بنزین کند.
فارس