بر اساس سیاست‌گذاری‌های انجام شده قرار است امنیت غذایی در ایران به حدود ۹۵ درصد برسد؛ اما چالش‌هایی مانند خشکسالی، فرسایش خاک و… سبب شده تا مسیر دستیابی به این امر مهم به سهولت انجام نشود.
لبنیات و بازار فرآورده‌های لبنی بخشی از بازار کالاهای اساسی بوده که کارخانجات داخلی کل نیاز بازار را پوشش می‌دهند. نیاز سرانه انواع شیر در انواع بسته بندی در ایران حدود ۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تن است که تولید و به بازار عرضه می‌شود. در این راستا هر چه بازار کشش داشته باشد کارخانجات لبنی انواع شیر اعم از UHD (ماندگاری بالا بدون نیاز به یخچال)، ESL و پاستوریزه تولید و عرضه می‌کنند. در دو سال اخیر تقریباً ۲۵ درصد شیرها تحویل بازار برگشت می‌شود. در ادامه این مازاد تولید در کارخانجات تبدیل به انواع صنایع لبنی از جمله شیر خشک می‌شود.
سال گذشته با افزایش ۵۰ درصدی قیمت شیر خام از هر کیلو ۶ به ۱۲ هزار تومان ۸۰ درصد قیمت صنایع لبنی افزایش یافت و این امر سبب شد تا ۱۶.۳ درصد از آمار تقاضا کشور ریزش کند. امسال نیز با افزایش ۲۵ درصدی قیمت شیر از ۱۲ به ۱۵ هزار تومان آمار تقاضا با کاهش بیشتر همراه شده است.
آمار تولید جهانی
بنا بر گزارش واحد پژوهش انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی ایران، طبق آمار منتشرشده سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد (فائو) پیش بینی می‌شود تولید جهانی شیر در سال ۲۰۲۳ میلادی تقریباً به ۹۵۰ میلیون تن برسد که ۲.۸ درصد نسبت به میانگین تولید در سال‌های ۲۰۲۰ و۲۰۲۱ و ۱.۳ درصد نسبت به تولید در سال ۲۰۲۲ افزایش یافته است. این رشد تولید ناشی از افزایش تولید در آسیا به ویژه هند (۲.۵ درصد افزایش تولید نسبت به سال قبل) و چین (۶.۵ درصد افزایش تولید نسبت به سال قبل) است. بخش عمده‌ای از افزایش مورد انتظار در تولید جهانی شیر در سال ۲۰۲۳ ناشی از بهبود عملکرد و افزایش مداوم تعداد گاوهای شیری، به ویژه در اروپا و آمریکای شمالی است؛ به عنوان مثال بلاروس ۴.۸ درصد افزایش تولید شیر در سال جاری را نسبت به سال قبل به ثبت رسانده است.
همچنین پیش‌بینی می‌شود در آمریکای جنوبی که به دلیل افزایش تعداد گله‌های لبنی، عملکرد بالاتر و هزینه‌های کمتر نهاده، تولید به‌ویژه در برزیل کمی افزایش یابد. در اقیانوسیه، با وجود افزایش هزینه‌های نهاده و کاهش قیمت لبنیات که سبب کاهش حاشیه سود عملیاتی است پیش بینی می‌شود که تولید به دلیل آب و هوای مساعد نسبتاً افزایش یابد. در مقابل، پیش‌بینی می‌شود که تولید شیر در آفریقا به دلیل دسترسی محدود خوراک و علوفه، شرایط بد مراتع و مشکلات موجود در دامداری‌ها روند کاهشی داشته باشد.
سهم آسیا در بازار جهانی
سال ۲۰۲۳ قاره آسیا با ۴۳۱ میلیون تن تولید شیر ۴۵.۴ درصد از سهم تولید جهانی شیر را به خود اختصاص داده است و پس از آن قاره اروپا و آمریکا در جایگاه دوم و سوم به ترتیب با ۲۳۴ و ۱۱۳ میلیون تن تولید شیر به ترتیب ۲۴.۷ درصد و۱۱.۹ درصد از سهم تولید جهانی شیر را به خود اختصاص داده‌اند و قاره اقیانوسیه با ۲۹.۶ میلیون تن تولید شیر فقط ۳.۱ درصد از تولید جهانی را به خود اختصاص داده است.
تجارت جهانی لبنیات در سال ۲۰۲۳
پیش بینی می‌شود تجارت جهانی محصولات لبنی سال ۲۰۲۳ به ۸۴ میلیون تن (معادل شیر) برسد که ۱.۰ درصد نسبت به سال ۲۰۲۲ کاهش داشته است. این کاهش در تجارت جهانی لبنیات عمدتاً به دلیل کاهش پیش‌بینی‌شده واردات از سوی آسیا، به ویژه چین، به دلیل افزایش تولید داخلی و افزایش ذخایر محصولات لبنی وارداتی است. کاهش واردات از سوی چندین واردکننده پیشرو لبنیات دیگر از جمله فیلیپین، اندونزی و مالزی احتمالاً به دلیل رشد کمتر از حد انتظار در فروش محصولات لبنی و کاهش ارزش پول است.
با این حال واردات بیشتر محصولات لبنی برای چندین کشور به ویژه برزیل، مکزیک، الجزایر و عربستان سعودی پیش‌بینی می‌شود که ناشی از قیمت‌های رقابتی بین‌المللی لبنیات توسط شرکای تجاری آنها، عرضه ناکافی داخلی و فروش بیشتر محصولات لبنی است. در همین حال، کاهش احتمالی تقاضای واردات جهانی همراه با قیمت‌های رقابتی پایین‌تر، می‌تواند چشم‌اندازی نزولی برای صادرات را از چندین صادرکننده مانند آمریکا، استرالیا و آرژانتین نشان دهد.
قاره آسیا با ۴۷.۷ میلیون تن و ۵۶ درصد از سهم واردات جهانی اولین واردکننده لبنیات و پس از آن اروپا با ۱۱.۸ میلیون تن ۱۳.۹ درصد از حجم واردات را به خود اختصاص داده است. در آسیا ۱۸.۶ درصد از حجم واردات (۱۵.۸ میلیون تن) مربوط به کشور چین است.
قاره اروپا با ۳۳.۸ میلیون تن و ۴۰.۳ درصد از سهم صادرات جهانی اولین صادرکننده لبنیات و پس از آن اقیانوسیه با ۲۲.۳ میلیون تن ۲۶.۶ درصد از حجم صادرات را به خود اختصاص داده است.
قاره آسیا با ۸.۵ میلیون تن صادرات، ۱۰.۲ درصد از سهم صادرات جهانی لبنیات را به خود اختصاص داده است، ایران با ۱.۸ میلیون تن صادرات لبنی (بر اساس میزان مصرف شیر معادل) اولین صادرکننده لبنیات در آسیا است که بالاتر از کشورهایی نظیر ترکیه قرار دارد و ۲.۲ درصد از سهم صادرات لبنیات جهان در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده است. به این ترتیب بر اساس پیش بینی فائو و آمار منتشر شده از سوی این سازمان جهانی، ایران با ۱۶.۵ درصد افزایش صادرات نسبت به ۲۰۲۲ و ۶۵.۴ درصد نسبت به ۲۰۲۱ به اولین صادرکننده لبنیات در آسیا تبدیل خواهد شد.
مهر