«اگر با خوش خیالی، دوستان دوران سختی را در سراب طمع سرازیر شدن شرکت‌های غربی از خود نرنجانده بودیم، دوستان‌مان (در تحریم) رهایمان نمی‌کردند». این جمله بخشی از آخرین گزارش برجام به کمیسیون امنیت مجلس در ماه پایانی دولت دوازدهم بوده که در آن محمدجواد ظریف تلویحا به اشتباه رویکرد سیاست خارجی دولت وقت در تخریب روابط با چین اذعان می‌کند.
آمار موسسات ردیابی نفتکش‌ها نیز نشان می‌دهد که دولت چین پس از خروج ترامپ از برجام دیگر حاضر نشد که با دولت ایران همکاری کرده و ریسک تجارت نفتی با ایران را همانند دوره اول تحریم‌ها بپذیرد و هر چند چین همچنان تنها مسیر تنفس نفتی ایران باقی ماند اما با کاهش سطح همکاری‌ها، ایران درآمدی معادل 14 میلیارد دلار را از دست داد.
اما روند صادرات نفت ایران بعد از امضای سند همکاری 25 ساله با چین صعودی شده و طبق آمار کپلر و اوپک از میزان فروش و قیمت نفت ایران (با فرض هزینه 10 دلاری)، «درآمد نفتی ایران از چین طی 3 سال 30 میلیارد دلار رشد کرده است» و از 3.7 به حدود 33 میلیارد دلار خواهد رسید.
تصویر 2- درآمد صادرات نفت ایران به چین (سال 2023 بر مبنای درآمد 10 ماهه اول برآورد شد)
این درآمد نفتی درحالی نصیب کشور می‌شود که میانگین صادرات نفت ایران به چین حدود 500 هزار بشکه در روز بیش از دوران اجرای برجام است و ایران با گذر از عربستان سعودی و روسیه به بزرگترین تامین‌کننده نفت دریایی چین تبدیل شده است.
*رکوردشکنی فروش نفت ایران در دوره اول تحریم‌ها با کمک چین
تقویت روابط با چین، سیاستی بود که در دولت دهم نیز در مواجهه با تحریم‌های فلج‌کننده اجرایی شد. رستم قاسمی وزیر اسبق نفت در این باره توضیح می‌دهد که در سال‌های 90-91 ایران توانسته بود 158 میلیارد دلار نفت بفروشد، یعنی بالاترین رقم فروش نفت در تاریخ صد ساله ایران. در آن دوران شرکت‌های چینی نیز سرمایه‌گذاری در میادین مشترک غرب کارون را آغاز کرده بودند.
طبق گزارش اکونومیست، از 102 نفتکش فوق‌العاده بزرگی که نفت ایران را در سال 2023 به چین حمل کرده‌اند، 42 نفتکش تازه به ناوگان ایران اضافه شده‌اند و 27 نفتکش هیچ‌گونه سابقه حمل نفت خام را نداشته‌اند که این موضوع شبکه قاچاق نفت ایران را پیچیده کرده و امکان تحریم‌پذیر را کاهش داده است.
تصویر 3- مسیر حمل نفت ایران به چین
همزمان با افزایش فروش نفت ایران به چین، همکاری اقتصادی دو کشور در تامین مالی پروژه‌های راهبردی با مدل «تهاتر نفت» نیز آغاز شده که یک نمونه از آن، قرارداد 2.5 میلیارد یورویی توسعه فاز دوم فرودگاه امام توسط شرکت هاکان انرژی چین و قرارگاه خاتم‌الانبیاست. همچنین ساخت 791 واگن مترو نیز از دیگر قراردادهایی است که عملیات اجرایی آن شروع شده است.
رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین مجیدرضا حریری می‌گوید که در حال حاضر سطح مذاکرات اقتصادی دو کشور از زمان اجرای برجام نیز بالاتر رفته و همه محورهای صنعتی، کشاورزی، سرمایه‌گذاری و حمل و نقل را شامل شده ولی اثرگذاری آن در اقتصاد ایران نیازمند زمان است.
فارس