در سال ۲۰۲۳ و بالاخره بعد از ۳ سال تقاضای نفت در جهان از سطح دوران پیش از شیوع ویروس کرونا عبور کرد و دو نهاد عمده ارزیابی بازار نفت جهانی شامل اوپک و آژانس بین المللی انرژی، رشد تقاضای نفت برای سال آینده را به ترتیب ۱.۱ میلیون بشکه و ۲.۵ میلیون بشکه در روز پیش بینی کرده‌اند.
فصل مشترک پیش بینی این دو نهاد درباره اوضاع بازار نفت طی سال آینده این است که هر دوی آنها بر این باورند که برای سال آینده بیشتر افزایش تقاضا از سوی کشورهای در حال توسعه خواهد بود و کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه سهم کمی در این افزایش مصرف نفت خواهند داشت.
در بیشتر روزهای سال ۲۰۲۳، قیمت نفت برنت در بازار جهانی بین ۷۰ تا ۹۰ دلار در نوسان بود و کمترین قیمت مربوط به ماه ژوئن با ۷۲ دلار در هر بشکه و بیشترین قیمت هم با رسیدن به ۹۴ دلار در هر بشکه در اواخر ماه سپتامبر به ثبت رسید.
البته در طول ماه‌ها و هفته‌ها و حتی برخی روزها در سالی که گذشت شاهد نوسانات جدی قیمت در بازار جهانی بودیم. در ابتدای سال ۲۰۲۳ نگرانی‌ها نسبت به بهبود و رشد اقتصادی کمتر از میزان مورد انتظار چین موجب شد تا شاهد کاهش قیمت در بازار جهانی نفت باشیم. البته شرکت‌ها و تولید کنندگان نفت هم نگران افزایش تورم در جهان بودند و حالا هم با محدود شدن عبور نفتکش‌ها از کانال‌های سوئز و پاناما شرایط برای شرکت‌ها بغرنج‌تر شده است.
دلیل کمتر شدن عبور از کانال سوئز تنش‌ها بین نیروهای یمنی و کشتی‌هایی است که به سمت سرزمین‌های اشغالی حرکت می‌کنند. در کانال پاناما نیز خشکسالی عبور کشتی‌ها را با مشکل جدی مواجه کرده است. نیروهای یمنی اعلام کرده‌اند تا زمانی که حملات رژیم صهیونیستی به باریکه غره متوقف نشود آنها اجازه عبور کشتنی از تنگه باب المندب و دریای سرخ به سمت بنادر اسرائیل را نخواهند داد.
یکی دیگر از نگرانی‌های کنونی شرکت‌های نفتی بالا بودن نرخ بهره در کشورهای در حال توسعه است که کارشناسان معتقدند که طی سال آینده شاهد روند کاهشی نرخ بهره در این کشورها خواهیم بود. البته سوال اصلی میزان کاهش نرخ بهره و سرعت آن است.
برای سال آینده البته این امیدواری وجود دارد که شاهد کاهش نه چندان شدید رشد اقتصادی آمریکا یا منفی شدن محدود رشد اقتصادی این کشور باشیم. البته عملکرد ضعیف حوزه ساخت و ساز در چین هم محل نگرانی برای فعالان بازار نفت است.
فارغ از چین و آمریکا اما اوضاع در آلمان به عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اتحادیه اروپا اصلاً خوب نیست. این کشور طولانی‌ترین دوره افول اقتصادی را در بیش از ۲۰ سال گذشته تجربه می‌کند و از آنجا که رشد اقتصادی این کشور اروپایی در سه ماهه سوم سال جاری به منفی ۰.۱ درصد رسید، پیش بینی می‌شود با منفی شدن رشد تولید ناخالص داخلی آن در سه ماهه پایانی ۲۰۲۳، آلمان از نظر فنی وارد رکود اقتصادی شود.
این کشور نه تنها بزرگ‌ترین اقتصاد اروپا به شمار می‌رود بلکه چهارمین اقتصاد بزرگ جهان هم هست و اصلی ترین پیشران رشد اقتصادی اتحادیه اروپا است. بر همین اساس چشم انداز رشد اقتصادی اروپا هم خوب نیست و برای سال‌های ۲۰۲۴ تا ۲۰۲۵ به ترتیب رشد اقتصادی ۰.۸ و ۱.۲ درصدی برای این منطقه پیش بینی شده است. آلمان یک اقتصاد صعنتی به شمار می‌رود و کاهش فعالیت‌های صنعتی در این کشور به معنای کاهش تقاضا برای نفت در بازار جهان تعبیر می‌شود.
تمام انچه تا این لحظه به آن اشاره شد مربوط به بخش تقاضا بود اما اصل ماجرا مربوط به افزایش تولید نفت در آمریکا است که می‌تواند نقش تعیین کننده‌ای را در بازار انرژی جهانی داشته باشد.
در بخش عرضه نفت به بازار جهانی، آمریکا توانسته در ماه سپتامبر تولید نفت خود را از میزان آن سال ۲۰۱۹ و قبل از شیوع کرونا بالاتر ببرد. گویان و برزیل هم افزایش بیشتر از انتظار تولید نفت را به ثبت رساندند.
در سال ۲۰۲۳ اوپک و دیگر متحدان نفتی این گروه از جمله روسیه تلاش‌های زیادی برای تثبیت بازار نفت انجام دادند و حتی در ماه آوریل این گروه از تصمیم خود برای کاهش ۱.۶ میلیون بشکه‌ای روزانه عرضه نفت به بازار خبر داد و این سیاست تا پایان سال ۲۰۲۳ در دستور کار این گروه قرار گرفت. در ماه ژوئن هم عربستان به عنوان بزرگ‌ترین تولید کننده نفت اوپک اعلام کرد که به طور داوطلبانه یک میلیون بشکه دیگر از عرضه نفت به بازار جهانی می‌کاهد. پس از سعودی‌ها، روسیه هم از تصمیم خود برای کاهش ۳۰۰ هزار بشکه‌ای عرضه نفت به بازار جهانی خبر داد. هر دوی این کشورها اعلام کرده‌اند که این حجم کاهش عرضه به بازار جهانی را تا سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴ ادامه خواهند داد. از طرفی در نشست اخیر کشورهای عضو گروه اوپک پلاس، این کشورها اعلام کردند که در سه ماهه نخست سال ۲۰۲۴، ۷۸۰ هزار بشکه روزانه دیگر از عرضه نفت به بازار جهانی خواهند کاست.
اخیراً آنگولا اوپک را ترک کرد و اما نیجریه به عنوان یکی دیگر از کشورهای آفریقایی عضو اوپک اعلام کرده که قصد ندارد این گروه را ترک کند. البته موضوع عضویت یا ترک اوپک از سوی کشورها چیز تازه‌ای نیست و همین اتفاق قبلاً درباره قطر یا اندونزی نیز افتاده است. از طرفی برزیل اعلام کرده که قصد دارد به گروه اوپک پلاس بپیوندد. این مسئله از آن جهت با اهمیت است که جایگاه اوپک پلاس را در نقش آفرینی در بازار جهانی نفت تقویت می‌کند.
در حالی که قیمت نفت در ابتدای ماه دسامبر به پایین‌ترین میزان در ۶ ماه قبل از آن رسیده بود، در پی بالا گرفتن تنش در دریای سرخ شاهد رشد ۹ درصدی قیمت در بازار جهانی بودیم و به همین تریتب دسامبر پر فراز و نشیبی برای بازار نفت رقم خورد.
دلیل این افزایش این بود که شرکت‌های بزرگ نفتی نظیر بریتیش پترولیوم اعلام کردند که به خاطر تنش در حوزه باب المندب، تصمیم گرفته‌اند به جای عبور از کانال سوئز محموله‌های خود را از دور قاره آفریقا عبور دهند. البته طی روزهای گذشته تا حدود روند افزایش قیمت نفت فروکش کرده و قیمت نفت برنت به حدود ۷۹ تا ۸۰ دلار رسیده است.
با توجه به آنچه گفته شد و تغییرات در عوامل بنیادی بازار، پیش بینی می‌شود سال ۲۰۲۴ برای بازار جهانی نفت هم از منظر عرضه و هم در حوزه تقاضا بسیار چالش برانگیز و پر افت و خیز باشد. البته باید دید تصمیمات گرفته شده در اجلاس آب و هوایی cop۲۸ که اخیراً در دبی برگزار شد چگونه قرار است عرضه و تقاضا را در سال آینده دست خوش تغییر کند.
مهر