طبق گزارش فائو میزان تولید ایران در سال ۲۰۱۰، ۲۵۱ تن گوشت استحصالی بود که بدین ترتیب پس از کشورهای چین، روسیه و ارمنستان قرار دارد و با توجه به افزایش حجم تولید انتظار می‌رود در جدیدترین آمار فائو، ایران رتبه دوم را کسب کند.
افزایش صید بی‌رویه ماهیان خاویاری پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق، وضعیت ذخایر ماهی خاویاری را بحرانی کرد که با توافق پنج کشور در یک کمیسیون مشترک، ممنوعیت برداشت از این ذخایر تا پایان سال ۲۰۲۰ ادامه خواهد داشت. لذا با توجه به خطر انقراض ماهیان خاویاری از سال ۲۰۱۰، صید آنها در حاشیه دریای خزر ممنوع شد و تنها این عملیات به منظور بازسازی ذخایر و کارهای تحقیقاتی صورت می‌گیرد.
نخستین تکثیر ماهیان خاویاری در ایران در سال ۱۳۰۳ انجام شد و در سال ۱۳۵۲ با ایجاد یک مرکز رسمی برای این امر تکثیر این نوع ماهیان به تولید انبوه میلیونی رسید. پس از انقلاب هم ۳ مرکز جدید به مراکز بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری در کشور راه اندازی شد که ۲ مرکز در گیلان و در استان مازندران و گلستان هر یک، یک مرکز در حال فعالیت بوده و سالانه میلیون‌ها بچه ماهی تکثیر و در دریا رهاسازی می‌شوند.
بنابر آمار سال گذشته بیش از ۲۱ تن خاویار پرورشی و ۴۷۶۵ تن گوشت ماهیان خاویاری در کشور استحصال شد و برآورد می شود که امسال تولید خاویار به ۲۵ تن برسد.
پتانسیل تولید ۱۰ هزار تن خاویار پرورشی در کشور وجود دارد
ارسلان قاسمی مدیرعامل اتحادیه تکثیر، پرورش و صادرات آبزیان گفت: بنابر آمار سالانه ۲ تا ۲.۵ تن خاویار پرورشی در کشور تولید می شود که بدلیل مصرف ناچیز در داخل، تقریبا کل تولید به بازارهای هدف صادر می شود.
او متوسط ارزش قیمت هر کیلو خاویار صادراتی را هزار دلار اعلام کرد و افزود: ارزش برخی گونه های خاویار به ۵ هزار دلار هم می رسد.
قاسمی با بیان اینکه پتانسیل تولید ۱۰ هزار تن خاویار پرورشی در کشور وجود دارد، گفت: دستیابی به تولید ۱۰ هزار تن خاویار پرورشی ظرف مدت ۳ تا ۵ سال به سهولت در کشور وجود دارد، این در حالی است که پروسه تولید خاویار ۸ تا ۱۰ سال طول می کشد، اما به سبب پتانسیل کشور ظرف مدت زمان کوتاه به این رقم می رسیم.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تعاون گفت: صید خاویار پرورشی تا زمانیکه بازسازی ذخایر توسط ۵ کشور همسایه دریای خزر به نتیجه برسد و شرایط از گونه های در حال انقراض خارج شود، در ۴ کشور همسایه به دلایل مختلف از جمله عدم کنترل سختگیرانه صید خاویار و خاویار قاچاق وجود دارد.
براساس آمار اعلامی سازمان شیلات سال گذشته حدود ۴.۷ تن خاویار به ارزش ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دلار به ۳۸ کشور صادر شد که البته برآوردها نشان می‌دهد که همین مقدار نیز به شکل مسافری از کشور خارج شده است.
تولید خاویار ایران به ۲۵ تن می رسد
بنا بر آمار گمرک در ۳ ماهه اول امسال ۱۳۵۳ کیلو خاویار صادر شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۸۲ درصد رشد داشته است.
ناصر کرمی راد مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر سازمان شیلات گفت: بنابر آمار تا پایان سال گذشته تولید خاویار کشور به ۲۱ تن و گوشت ماهیان خاویاری به ۱۱ هزار تن رسید. همچنین در طرح توسعه‌ای مزارع تولید ۱۵۰ تن خاویار و ۱۰ هزار تن گوشت ماهیان خاویاری در یک بازه زمانی ۱۰ ساله در کشور پیش‌بینی شد که این امر قبل از سال ۱۴۰۴ تحقق یافت.
به گفته او، طبق آمارها تا پایان سال ۱۴۰۲ حدود ۳۰۰ مزرعه فعال در حال تولید ماهیان خاویاری در ۲۲ استان کشور هستند که از این تعداد حدود ۲۰۵ مزرعه شناسنامه دارند و مابقی مزارع خرد هستند که تولید گوشت ماهیان خاویاری آنها حدود ۵ تن در سال است.
کرمی راد ادامه داد: براساس برآوردهای صورت گرفته تا پایان برنامه هفتم باید تولید گوشت خاویاری به ۲۰ هزار تن و خاویار به ۱۴۰ تن برسد. همچنین امسال قرار است میزان تولید خاویار ایران به ۲۵ تن و گوشت خاویاری به ۵ تا ۶ هزار تن برسد.
مدیرکل دفتر بازسازی ذخایر آبزیان سازمان شیلات ایران با بیان اینکه ۵۰ درصد مزارع ماهیان خاویاری در دو استان مذکور مستقر هستند، گفت: سال گذشته در استان مازندران ۲ هزار و ۵۸۲ تن گوشت و ۹ هزار و ۲۵۵ کیلوگرم خاویار و در استان گیلان یک هزار و ۳۳ تن گوشت و ۸ هزار و ۸۷۷ کیلوگرم خاویار تولید شد. همچنین استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و فارس نیز در رتبه‌های سوم و چهارم تولید قرار دارند.
با وجود آنکه خاویار ایرانی جلوه ای از از تمدن اقتصاد دریایی است، اما طی سال‌های اخیر چینی ها بازار خاویار را در دست گرفتند به طوریکه در سال ۲۰۲۰، چین ۸۴ درصد از تولید ماهیان خاویاری جهانی را به خود اختصاص داده است که با توجه به پتانسیل کشور، انتظار می‌رود که از ظرفیت حداکثری در این حوزه استفاده شود.
باشگاه خبرنگاران جوان