اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان یکی از اقدامات مهم دولت سیزدهم برای جلوگیری از انحراف آرد و نان یارانه‌ای و رسیدن یارانه دولت به جامعه هدف بود. پیش از اجرای این طرح شکاف قیمتی آرد دولتی و آزاد زمینه‌ساز قاچاق آرد دولتی شده و در آستانه تبدیل شدن به یک معضل اقتصادی برای کشور بود اما در دولت سیزدهم این چالش به میزان زیادی مرتفع شده است.
با اجرای طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، در فاز اول کارت‌خوان‌های هوشمند در نانوایی‌های سراسر کشور نصب شد و در فاز دوم، تخصیص سهمیه آرد یارانه‌ای به نانوایان، مبتنی بر عملکرد دوره قبل آنها به‌علاوه درصدی بیشتر صورت گرفت.
با اجرایی شدن طرح هوشمندسازی طی سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲، ۱.۵ میلیون تن آرد یارانه‌ای معادل ۲۷ هزار میلیارد تومان صرفه‌جویی شده است. این ۱.۵ میلیون تن آرد معادل نیاز ۲۰ میلیون نفر در مدت یک سال است و کاهش هزینه‌ای که در دو سال گذشته به واسطه طرح هوشمندسازی در حوزه عرضه نان صورت گرفت ۳ میلیون تن معادل ۵۴ هزار میلیارد تومان بوده و تمامی این صرفه جویی‌ها بدون هیچ گونه شوک قیمتی اتفاق افتاد و این در حالیست که قیمت نان طی روزهای گذشته ۴۰ تا ۶۶ درصد افزایش داشته و در این مطلب به تاثیرات افزایش قیمت پرداخته شده است.
کریم سبزیان- اولین تولیدکننده آرد کامل در کشور و کارشناس حوزه آرد و نان- در گفت‌وگو با ایسنا، درباره تاثیر هدفمندسازی یارانه آرد نان در کنترل قیمت و کیفیت نان اظهار کرد: این طرح در ابتدای ماجرا خیلی خوب بود و نانوایی‌ها را کنترل کرد، اما متاسفانه مسیر دور زدن این دستگاه‌ها را نانوایان کشف کردند و دیگر آن کنترل‌گری روزهای اول را ندارد. اگر برای هر خانوار حجم نان در نظر می‌گرفتند و با یک کارت همچون کارت یارانه برای خانوار این یارانه در نظر گرفته می‌شد می‌توانست کنترل‌کننده باشد. تا زمانی که قیمت آرد کیلویی ۱۰۰۰ تومان و قیمت نان دانه‌ای ۵۰۰۰ تومان و قیمت ضایعات نان به‌طور مثال ۱۷ هزار تومان باشد، این دستگاه‌های هوشمند نمی‌توانند مسئله نان و ضایعات را کنترل کنند.
وی با تاکید بر اینکه قیمت می‌تواند کیفیت و میزان ضایعات نان را کنترل کند، ادامه داد: از طرفی نیز با در نظر گرفتن یارانه نان برای خانوار دیگر اختیار هزینه‌کرد آن با خود خانواده است. به طور مثال اگر خانواده ۵۰ نان نیاز دارد؛ به طور مثال یارانه ۷۵ عدد نان محاسبه و پرداخت شود که در این صورت دیگر قابل کنترل است. دولت سهمیه را به چند مدل پرداخت می‌کند. از طرفی این یارانه را به محله‌ها می‌برد که ما این سهم را می‌بریم. بعد اگر به طور مثال فردی در پادگان مشغول به کار باشد دوباره علاوه بر سهم او در محله، به عنوان کارمند پادگان سهمی برای او در نظر می‌گیرد که در این صورت یا آرد پادگان هدر می‌رود و یا آرد محله‌ها از بین می‌رود. سرانه‌ای که در برخی استان‌ها ۱۱ کیلو و در برخی استان‌ها ۷ کیلو در ماه است درست نیست. عدد واقعی باید خیلی پایین‌تر باشد.
این کارشناس حوزه آرد و نان افزود: پیش از اجرای این طرح محاسباتی داشتیم که در آن زمان کشور ما با ۱۲ میلیون تن گندم اداره می‌شد ولی مصرف واقعی باید ۶ تا ۶.۵ میلیون تن باشد. با طرح هدفمندسازی ۱.۵ میلیون تن کاهش یافت درحالی که اگر اعداد و ارقام و این طرح درست بود، نانوا نمی‌توانست این طرح را دور بزند و قابل کنترل بود. چرا دولت باید گندم ۲۰ هزار و ۵۰۰ تومانی را خریداری کند و برای آن یارانه پرداخت کند اما چنین اتفاقاتی رخ دهد؟ این‌ها تماما به قوانین غلط مربوط است.
وی درباره افزایش قیمت نان اظهار کرد: هر چند این افزایش قیمت نان مناسب بود اما این میزان افزایش کم بود چراکه اجاره مغازه‌های نانوایی بسیار بالا است. نانوا از سامانه هر کیسه نان را ۴۸ هزار تومان خریداری می‌کند، حال برای اینکه این آرد به دست او برسد باید حتی تا نصف مبلغ خرید، هزینه کرایه بپردازد. در چنین شرایط تنها کاری که می‌تواند برای جبران ضرر و زیان خود کند یا آرد فروشی می‌کند یا وزن چانه نان را کاهش می‌دهد. نانوایی یک کارگاه تولیدی است. مسئولان فکر می‌کنند نانوا در کل آفریده شده که خدمت نیم‌بها به جامعه ارائه دهد اما نانوایی نیز یکی از اصناف ما است و یکی از کسبه بازار است که باید منافع خود را داشته باشد.
سبزیان ادامه داد: نانوایانی هستند که رشد مالی ندارند. تمام هزینه‌های مغازه، کارگر، اجاره، آب، برق، کنجد و... برای خودش دیگر چیزی باقی نمی‌ماند. در هر صنفی یک وجهه و اعتبار خاصی وجود دارد که متوجه می‌شوید کیفیت و درآمدزایی این شغل مناسب است یا خیر؟ اما وقتی به اتحادیه‌های نانوایی در هر شهرستانی می‌رویم شاهد این هستیم که حتی شرایط معیشتی مناسبی نیز ندارند.
وی درباره تاثیر افزایش قیمت بر کیفیت نان تصریح کرد: این افزایش قیمت فعلی با آردی که در نانوایی‌ها موجود است به بهبود کیفیت ختم نمی‌شود اما اگر نانوایی‌ها با آرد کامل فعالیت کنند نتایج بهتری برای سلامتی و کیفیت بالای نان حاصل می‌شود.
این کارشناس حوزه آرد و نان در پایان ادامه داد: به دلیل اینکه نانوایی‌های آزاد تاکنون بر اساس قیمت تمام شده فعالیت می‌کردند، چندان نیازی به افزایش قیمت ندارند و افزایش نیز چندان نداده‌اند. آنها باید رضایت مشتری را داشته باشند. نان آزاد به دلیل اینکه بر اساس هزینه تمام شده قیمت نهایی را اعمال می‌کند و تاکنون افزایش قیمت شیبی داشته است، الان دیگر هم گام با نان دولتی افزایش نخواهد داشت.
ایسنا