سال۱۴۰۰-۱۳۹۹ بود که به دلیل خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی بسیاری از نقاط جهان از جمله ایران درگیر خشکسالی شدند و بر اساس داده‌های سازمان هواشناس کشور، در این سال بیشتر مناطق کشور در وضعیت خشکسالی متوسط تا بسیار شدید قرار داشتند. خشکسالی شدید و بسیار شدید در بیشتر مناطق غرب، جنوب غرب، شمال شرق و استان‌های کرمان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان، گیلان و سمنان بود. این خشکسالی بسیار شدید در مناطق غرب و جنوب غرب که سرچشمه رودهای بزرگ جنوب غرب همچون دز، کارون و کرخه بسیار خود را نشان می‌داد و خشکسالی متوسط تا بسیار شدید در نوار شمالی و شمال شرق کشور، تاثیرات مخرب خود را بر عملکرد بخش‌های کشاورزی و دامداری نشان می‌داد.
اگر همان بازه زمانی که خشکسالی قوت گرفت تا به امروز مقایسه کنیم شاهد این خواهیم بود که قیمت هر کیلو گوشت گوسفندی در سال ۱۳۹۹حدود ۱۳۰ هزار تومان بوده است این رقم در سال ۱۴۰۰ به ۱۸۰ هزار تومان در بازار رسید. اما در حال حاضر قیمت گوشت گوسفندی تولید داخل بیش از ۵۰۰ هزارتومان و گوساله بالای ۴۵۰ هزار تومان است و بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران، گوشت قرمز و گوشت ماکیان به‌صورت ماهانه درگیر تورم ۱.۷ درصدی و سالانه دچار تورم ۵۳.۲ درصدی است.
در این میان نیز به دلیل خشک بودن اقلیم ایران و دسترسی محدود به مراتع و همچنین تامین نهاده‌های مورد نیاز تولید از طریق واردات هزینه تولید افزایشی است و به گفته رئیس شورای تامین دام کشور در چنین شرایطی نمی‌توان چندان انتظار کاهش قیمت داشت. هر چند که فعلا بازار دام در یک ثبات نسبی قرار دارد. در ادامه این مطلب به شرایط دام و قیمت و میزان تولید داخل و واردات پرداخته خواهد شد.
منصور پوریان- رئیس شورای تامین دام کشور- درباره شرایط دام موجود در کشور اظهار کرد: وضعیت ذخایر دام متناسب با میزان تقاضا است. از جمله دلایل این مطابقت این است که به منظور تنظیم بازار به‌صورت منظم واردات در دو بخش گوساله و گوسفندی منجمد زیر قیمت ۳۰۰ هزار تومان و گوشت گرم با قیمت حدود ۳۸۰ هزار تومان انجام می‌شود. بخش دوم تقاضا نیز در زمینه گوشت تولید داخلی است و اگر بخواهیم برآورد درستی داشته باشیم، جامعه را اگر تقسیم‌بندی کنیم بیشترین میزان تقاضای گوشت منجمد و وارداتی به دلیل قیمت پایینی که دارد، طبقه متوسط و روبه پایین جامعه است.
وی درباره ذخایر دام موجود در کشور افزود: ۷۰ میلیون راس جمعیت دام گوسفندی سبک در کشور است که حدود ۴۷ تا ۴۸ میلیون آن دام مولد و باقی آن دام غیرمولد است و طبیعتا بخش عظیمی از آن جهت کشتار است و بخش دیگر آن نیز تا قبل از پروار کامل به کشتار می‌رسد بنابراین ذخیره بزرگی است. در بخش گوساله نیز جمعیت قابل کشتار حدود ۵۰۰ هزار راس است. گوساله تفاوت خیلی زیادی با گوسفند دارد. منظور از ذخایر مناسب این است که میزان تولید، پاسخگوی بازار و تقاضا در بازار است.
بیشترین تقاضای گوشت در دسته وارداتی‌هاست یا تولید داخلی؟
رئیس شورای تامین دام کشور ادامه داد: تقاضای گوشت قرمز در کشور در دو قالب پرمصرف‌ها و کم‌مصرف‌ها جا می‌گیرد، خانوار شامل کم‌مصرف‌ها می‌شوند و متقاضی گوشت گرم هستند و پادگان‌ها، زندان‌ها، واحدهای آموزشی، مطبخ‌های بزرگ و از این قبیل در گروه پرمصرف‌ها جای می‌گیرند و نیاز آنها از طریق واردات و گوشت‌های هندی، برزیلی، مغولی و یخ زده تامین می‌شود و فشاری که این کارخانه‌ها و ... به بازار داخل وارد می‌کردند و ماده گوساله و گوسفند که مولد هستند برای آنها کشتار می‌شد از بین رفت در واقع از ابتدای سال ۱۴۰۳ که واردات خوبی انجام شد، نیاز پرمصرفان تامین شد و فشار از بازارهای داخلی برداشته شد.
وی افزود: بیشترین مصرف‌کننده و متقاضیان ما در کف بازار، خانوار و رستوران‌های کوچک هستند و تولید داخل ما می‌تواند این نیاز را برآورده کند البته به این معنا نیست که بازار نیازی به گوشت ندارد. برای بازار همیشه گوشت نیاز است و اگر نیاز پرمصرفان تامین شود و فشاری به بازار وارد نشود، در سال جاری می‌توانیم شاهد بالارفتن جمعیت گله‌ها و رشد تولید دام باشیم.
رئیس شورای تامین دام کشور ادامه داد: با توجه به بالارفتن هزینه تولید گوشت داخلی، قیمت دام زنده در محدوده ۲۵۰ تا ۲۶۰ هزار تومان و گوساله با احتساب نژاد و کیفیت در محدوده قیمتی ۱۷۰ تا ۱۹۵ هزار تومان است. قیمت گوشت وارداتی که به‌صورت گسترده در بازار توزیع می‌شود، نسبت به گوشت داخلی قیمت پایین‌تری دارد. قیمت گوشت گوسفندی تولید داخل بیش از ۵۰۰ هزار تومان و گوساله بالای ۴۵۰ هزار تومان است؛ بنابراین تهیه آن برای طبقه متوسط دشوار است.
پوریان ادامه داد: بازار گوشت به دنبال تهیه کالای مورد نیاز است. تفکیکی که باید در جمعیت دام لحاظ کنیم به این صورت است که باید این را در نظر بگیریم تمام دام ما مناسب کشتار نیست. جمعیت ۷۰ میلیونی دام سبک ما قابلیت استحصال گوشت ندارد. بخشی از آن مولد است و بخش غیرمولد که اصلا مناسب کشتار نیستند و ما باید به دام‌های کشتاری توجه بیشتری داشته باشیم.
ذخایر دامی کشور در شرایط مناسبی قرار دارد
وی افزود: حدود ۱۲ تا ۱۳ میلیون راس دام مناسب کشتار در کشور داریم که جمعیت بسیار مناسبی است و ذخایر مناسبی در بازار وجود دارد. هر چند که از این جمعیت با کشتار کاسته می‌شود اما باید توجه داشته باشیم که با زایش‌هایی که رخ می‌دهد به این جمعیت افزوده می‌شود. فصل پاییز برای جنوب و جنوب غرب کشور، فصل زایش و به پیک زایش معروف است؛ بنابراین جمعیت کشتاری فعلا برای بازار مناسب است و عرضه به صورت گسترده‌ای صورت می‌گیرد. سایر اقلام دامی نیز کشتار می‌شود.
رئیس شورای تامین دام کشور درباره تفاوت گوسفند و گوساله اظهار کرد: گوساله دام سنگین وزن و پرحجمی است و همچون گوسفند داشتن نیست بنابراین در دامداری‌های بسته نگهداری می‌شود و اگر بتوانیم ثباتی در قیمت نهاده‌ها داشته باشیم همانطور که طی چندماه گذشته نیز این ثبات را تجربه کردیم، می‌توان گفت که در شرایط نسبتا مناسبی قرار خواهیم گرفت. در حال حاضر نیز ثبات خوبی در بازار به لحاظ کیفی و کمی و همچنین میزان تولید و قیمت وجود دارد.
آیا قیمت گوشت کاهشی می‌شود؟
وی در پاسخ به این پرسش که آیا در کنار این ثبات شرایط بازار می‌توانیم شاهد کاهش قیمت نیز باشیم یا خیر؟ مطرح کرد: کاهش قیمت تابع هزینه است. تولید در کشور ما با تولید در کشورهای دیگر متفاوت است. کشورهایی آسیایی از جمله ارمنستان، گرجستان، روسیه، قرقیزستان و... که از آنها واردات گوشت انجام می‌شود، به دلیل اینکه اقلیم خوب و شرایط مرتعی مناسبی دارند، هزینه‌های تولید بسیار پایینی دارند. اما ایران اقلیم خشکی دارد و از مراتع کافی نیز برخوردار نیست و فقر مرتع داریم و این موجب شده که تولید گوشت در کشور ما بیشتر از طریق نهاده‌های دامی انجام شود.
پوریان ادامه داد: بیشترین حجم نهاده از جمله جو، ذرت و... از طریق واردات تامین می‌شود بنابراین ما با شرایط افزایش هزینه پایه تولید مواجه هستیم. سال گذشته یکی از اقدامات خوبی که انجام شد این بود که به‌صورت مدت‌دار نهاده‌ها را در اختیار تولیدکننده قرار می‌دادند و این مسئله بسیار به شرایط تولید کمک کننده بود. همچنین اقدام مناسب دیگری که انجام شد این بود که دام پایه پروار از کشور پاکستان وارد شد و در اختیار دامداران قرار گرفت که تا برج ۱۰ وارد مرحله کشتار می‌شود. این مسائل توانستند تا حدودی به احیای دامداری دام سنگین کمک کند. اگر وزارت جهاد کشاورزی همچنان نهاده مدت‌دار را با قیمت مصوب و مناسب در اختیار دامدار قرار دهد شرایط مساعدی خواهیم داشت. هر التهابی که در بازار نهاده رخ می‌دهد قیمت و در نتیجه میزان تولید دام را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی افزود: دام پایه پروار برای تولیدکننده بسیار مهم است چراکه وقتی دام پایه پروار را با هزینه بالایی خریداری کند، هزینه نهایی و قیمت هزینه‌ای نیز افزایش می‌یابد اما وقتی دام پایه پروار با هزینه مناسبی در اختیار تولیدکننده قرار می‌گیرد، قیمت هزینه نیز کاهش می‌یابد. برای کاهش قیمت اگر بتوانیم در مبدا اقدامات مناسبی انجام دهیم، هزینه تولید کاهش می یابد و در نتیجه نیز گوشت با قیمت مناسب‌تر و به‌صورت رقابتی‌تر با واردات، جایگاه خود را در بازار پیدا کند.
رئیس شورای تامین دام کشور نسبت به فروش گران‌تر برخی قطعات گوشت اظهار کرد: در بازار گوشت، به دلیل اینکه بیشترین تقاضا به سمت گوشت‌های وارداتی است، قصاب‌ها به دلیل اینکه بتوانند امور خود را بهتر پیش ببرند، برخی قطعات همچون راسته و فیله را با قیمت‌های بالاتری عرضه می‌کنند.
تولید ۷۵۰ هزار تن گوشت خالص و نیاز یک میلیون و ۲۰۰ هزار تنی کشور
پوریان درباره میزان مصرف گوشت قرمز در کشور تصریح کرد: بر اساس آمار موجود، میزان مصرف گوشت قرمز در کشور بین یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن است و این درحالیست که میزان تولید ما در کشور ۹۰۰ هزار تن در سال است. از این ۹۰۰ هزار تن بخشی نیز خروجی لاشه است و گوشت خالص نیست. ۷۰ درصد از تامین گوشت داخلی ما از گوساله است و میزان تولید خالص گوشت سالانه کشور حدود ۷۰۰ تا ۷۵۰ هزار تن است و با کسری حدود ۳۰۰ هزار تن در سال مواجه هستیم؛ بنابراین این میزان کسری را باید از طریق واردات تامین کنیم.
ایسنا