هفته گذشته رئیس‌کل بانک مرکزی، سیاست‌های جدیدی برای مدیریت نرخ ارز اعلام کرد. علی شهیدی، مدیر ارز بازرگانی و عملیات ارزی مرکز مبادل ایران در یک گفتگوی تلویزیونی درباره سیاست‌های بانک مرکزی و سامانه «بازار توافقی ارز» گفت که با راه‌اندازی این سامانه، ریسک مبادلات ارزی برای صادرکنندگان و واردکنندگان تقریباً به صفر می‌رسد و بانک مرکزی بر تمامی مراحل معامله نظارت دارد.
نقش کارگزاران در تأیید وجود ارز و ریال برای هر معامله
شهیدی در ابتدای برنامه پایش درباره علت راه‌اندازی «سامانه بازار توافقی» ارز توضیح داد: «سیاست‌های جدید بانک مرکزی، انتقال عملیات را به مرکز مبادله منتقل کرد. باتوجه به این سیاست‌ها، مرکز مبادله از یک سال گذشته با مشاوره کارشناسان بانک مرکزی، فرایندی را طراحی کرد تا در آن صادرکنندگان، واردکنندگان و هرکسی که می‌خواهد ارز بفروشد، در این سامانه ثبت سفارش کند. همچنین این سامانه برای سرمایه‌گذاران خارجی که ارز وارد کشور می‌کنند هم قابل استفاده است.»
وی در ادامه افزود: «فرایند سامانه «بازار توافقی ارز» به این صورت است که صادرکننده در ابتدا باید مراحل پیش از معامله را انجام دهد. این مراحل برای کاهش ریسک است. ابتدا باید مشخص شود که صادرات انجام شده است و مابه‌ازای آن در گمرک کورتاژ ایجاد شده باشد. براین‌اساس، مشخص می‌شود هر فرد چه میزان می‌تواند ارز بفروشد. برای کاهش ریسک معامله و اطمینان از وجود ارز، کارگزار صادرکننده باید وجود ارز را تایید کند. پس از آن اجازه ثبت سفارش فروش در سامانه به صادرکننده یا کارگزار او داده می‌شود.»
مدیر ارز بازرگانی مرکز مبادله ایران درباره سایر مراحل معامله بیان کرد: «پیش ازآنکه صادرکننده و واردکننده بتوانند از سامانه مرکز مبادله استفاده کنند، باید مجوز عرضه و تقاضای ارز را بگیرند. سامانه، یک تالار توافقی دارد که بانک مرکزی نمی‌تواند با نرخ دستوری بر آن نظارت کند. در این تالار، صادرکننده بیشترین قیمت ارز را مشخص می‌کند. البته تعیین نرخ ارز باید با توجه به قیمت بازار باشد. جز در این مرحله، بانک مرکزی در تمام مراحل معامله نظارت کامل را دارد.»
حذف مالکیت ارزی بانک‌ها و شفافیت کامل در معاملات ارزی
شهیدی درباره مزایای سامانه «بازار توافقی ارز» نسبت به وضعیت فعلی گفت: «با راه‌اندازی این سامانه، برای اولین‌بار یک سامانه معاملاتی در کشور وجود دارد که کشف نرخ ارز اتفاق می‌افتد و فضای معامله ارز کاملاً شفاف می‌کند. یکی دیگر از مزایای آن، حذف ریسک طرفین معامله در زمان تسویه است. تا الان یکی از بزرگترین مشکلات در معاملات، این بود که ارز فروخته می‌شد؛ ولی ارزی وجود نداشت یا ریالی برای پرداخت آن نبود. با این سامانه، ارز و ریال به حساب یک کارگزار می‌رود تا از وجود منابع مالی اطمینان حاصل شود. با این روش ریسک معاملات به صفر می‌رسد.»
وی یکی دیگر از مزیت‌های این سامانه را تغییر نقش بانک‌ها می‌دانست و دراین‌خصوص گفت: «در گذشته به این صورت بود که بانک‌ها، معامله‌گر بودند و ارز را می‌خریدند و مالک آن می‌شدند. با راه‌اندازی این سامانه، نقش بانک‌ها به کارگزار تغییر یافته است و مالکیت ارز بین صادرکننده و واردکننده جابه‌جا می‌شود و بانک‌ها مالک ارز نیستند. ویژگی بعدی، کاهش زمان انتقال ارز است. اگر بانکی تاخیر در انتقال ارز خود داشته باشد، حجم مبادلات آن بانک محدود می‌شود؛ پس همه با سرعت انتقال ارز را انجام می‌دهند.»
مدیر ارز بازرگانی مرکز مبادله ایران در پایان برنامه به موضوع چند نرخی بودن ارز اشاره کرد و توضیح داد: «بستر سامانه هم برای چند نرخی بودن و هم برای تک‌نرخی بودن آماده است. بستگی به سیاست بانک مرکزی و دولت دارد که نرخ ارز به چه صورت باشد. همان‌طور که پیش از این اشاره شد، در تالار توافقی، بانک مرکزی نمی‌تواند نرخ دستوری را اعمال کند و نرخ ارز در آن تالار به صادرکنندگان و واردکنندگان وابسته است. نکته دیگر اینکه تمامی مبادلات باید در یک بازار انجام شود و هر صنف نمی‌تواند جدای از بقیه اصناف، معامله کند.»
ایبنا