فرایند استخراج گاز بدین صورت است که پس از استخراج، گاز غنی تحویل پالایشگاه‌ها شده که طی فرآیندهای پیچیده‌ای مانند شیرین کردن و نم‌زدایی، آماده تزریق به شبکه انتقال می‌شود. این شبکه شامل بیش از ۴۰ هزار کیلومتر خط لوله فشار قوی و بیش از ۹۰ ایستگاه تقویت فشار است. پس از انتقال به شبکه توزیع، گاز در گستره‌ای از مناطق شهری و روستایی، با طول شبکه بیش از ۴۵۰ هزار کیلومتر توزیع می‌شود.
بخش خانگی، تجاری، صنایع جزء و حمل‌ونقل، بیشترین سهم مصرف گاز را در اختیار دارند و حدود ۵۱ درصد از کل گاز مصرفی کشور را به خود اختصاص داده‌اند. در فصل زمستان و با افت دما، میزان مصرف این بخش‌ها به بیش از ۷۰۰ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد که نشان‌دهنده مصرف حدود ۸۵ درصد از تولید روزانه گاز است. سایر مصارف گاز شامل نیروگاه‌ها، صنایع عمده مانند فولاد، پتروشیمی و سیمان، و همچنین مصارف عملیاتی در پالایشگاه‌ها و تأسیسات است.
مصرف گاز کل کشور به ۷۹۴ میلیون متر مکعب در روز رسید
امسال میزان مصرف گاز افزایش بی‌سابقه‌ای داشته است. این امر باعث شد در اوایل آبان‌ماه، مصرف گاز به سطح مصرف آذرماه سال‌های گذشته برسد. از ۲۷ مهر تا ۱۴ آبان، حدود ۲۱۸ میلیون مترمکعب افزایش مصرف ثبت شده که این موضوع چالش‌هایی در تأمین پایدار گاز به‌ویژه در مناطق سردسیر ایجاد کرده است.
بر اساس آمار اخیر اعلام‌شده از سوی مدیر دیسپچینگ شرکت ملی گاز، مصرف گاز در روز ۲۲ آبان به ۷۹۴ میلیون مترمکعب رسیده که از این مقدار، ۴۱۷ میلیون مترمکعب به بخش خانگی، تجاری و صنایع کوچک اختصاص دارد. این رقم نشان‌دهنده افزایش مصرف نسبت به مدت مشابه سال گذشته است که ۳۶۸ میلیون مترمکعب بوده است.
آنطور که علام شده با کاهش دمای هوا مصرف گاز کشور با سرعت فزاینده‌ای بالا رفته است. این افزایش مصرف در شرایطی رخ می‌دهد که تقاضای داخلی تقریباً تمامی ظرفیت تولید را جذب می‌کند و تنها درصد کمی به صادرات اختصاص دارد. تداوم چنین وضعیتی، نیاز به مدیریت دقیق‌تر مصرف و سیاست‌های بهینه‌سازی در بخش‌های مختلف را برجسته می‌کند تا با کاهش هدررفت انرژی و بهبود زیرساخت‌ها، چالش‌های پیش رو در تأمین گاز کشور کاهش یابد.
راه‌کارهای کاهش مصرف چیست؟
برای مدیریت بحران افزایش مصرف گاز و تأمین پایدار آن در کشور، راهکارهایی در چند بخش کلیدی پیشنهاد می‌شود، بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش خانگی و تجاری که شامل آموزش و فرهنگ‌سازی، افزایش استانداردهای ساختمان‌سازی و تشویق به استفاده از تجهیزات کم‌مصرف می‌شود. باید آموزش‌های گسترده‌ای در مورد بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش مصرف در زمان‌های اوج تقاضا به مردم ارائه شود.
همچنین الزام به رعایت استانداردهای عایق‌کاری در ساختمان‌های جدید و همچنین بهسازی عایق حرارتی ساختمان‌های قدیمی می‌تواند به کاهش مصرف انرژی در فصل سرما کمک کند. علاوه‌بر این استفاده از تجهیزات گرمایشی کارآمد و نصب دستگاه‌های ترموستات هوشمند که دما را بهینه تنظیم کنند، می‌تواند مصرف انرژی را کاهش دهد.
از سوی دیگر افزایش قیمت گاز برای مصارف بالاتر از حد استاندارد یا تعیین جریمه‌ها برای مصرف بالا در فصل زمستان، می‌تواند به کنترل مصرف کمک کند. شرکت ملی گاز می‌تواند با نصب سیستم‌های هوشمند، مصرف خانگی و تجاری را در زمان‌های اوج تقاضا مدیریت کند و در صورت لزوم به‌صورت کنترل‌شده جریان گاز را کاهش دهد.
همچنین افزایش راندمان شبکه انتقال و کاهش نشت گاز از خطوط لوله، می‌تواند به صرفه‌جویی قابل‌توجهی منجر شود و با ساخت تأسیسات ذخیره‌سازی گاز در نقاط مختلف کشور، می‌توان در زمان‌هایی که تولید با مصرف همخوانی ندارد، از این ذخایر برای تأمین نیاز استفاده کرد.
سرمایه‌گذاری در تولید گاز طبیعی و تنوع‌بخشی به منابع انرژی، بازنگری در قراردادهای صادراتی می‌تواند در این مهم اثرگذار باشد، با توسعه میدان‌های گازی جدید و نوسازی تجهیزات تولیدی در پالایشگاه‌ها، می‌توان ظرفیت تولید گاز را در کشور افزایش داد. همچنین با استفاده از منابع انرژی جایگزین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر (باد، خورشید) به‌ویژه در مناطقی که دسترسی به شبکه گاز کمتر است، می‌تواند فشار بر شبکه گاز را کاهش دهد.
در شرایطی که نیاز داخلی به‌صورت بی‌سابقه‌ای بالا رفته، می‌توان قراردادهای صادراتی را با توجه به نیازهای داخلی بازبینی کرد و اولویت را به تأمین بازار داخل داد و با ایجاد مرکز پایش و پیش‌بینی مصرف گاز بر اساس شرایط آب و هوایی و روند مصرف، پیش‌بینی‌های دقیقی ارائه داد تا در مواقع بحرانی اقدامات لازم انجام شود. همچنین آماده‌سازی تمهیداتی برای روزهای اوج مصرف و تأمین گاز از منابع جایگزین در مواقع اضطراری می‌تواند به جلوگیری از کمبود کمک کند.
اجرای این راهکارها می‌تواند در کوتاه‌مدت و بلندمدت، مصرف گاز کشور را مدیریت و پایداری شبکه گاز را حفظ کند و شرایطی را ایجاد کند تا میزان ناترازی گاز در کشور کاهش یابد.
ایسنا