اخیرا رهبر معظم انقلاب در فرمایشات خود در خصوص اصلاح نظام ارزی گفتند: در مورد ارز، برگشت ارزهای کسانی که درآمد صادراتی ارزی دارند، خیلی مهم است. من شنیدم زمان مرحوم آقای رئیسی (رحمة الله علیه) گفته شد که برخی از شرکت‌های بزرگ، یعنی شرکت‌های کلان و مهم و بزرگ دولتی که مال دولت هم هست، اینها صادرات دارند، درآمد ارزی دارند که ارزِ این درآمد برنمیگردد به بانک مرکزی.
این فرمایشات رهبری حاکی از آن است که یکی از چالش های اصلی حوزه ارزی کشور، عدم رفع تعهد یا همان عدم بازگشت ارز های حاصل از صادرات توسط صادرکنندگان بزرگ است. بررسی ها نشان میدهد فقط برای 20 شرکت در سال جاری حدود 2 میلیارد دلار ارز صادراتی رفع تعهد نشده ثبت شده است.
پیگیری از نمایندگان مجلس نشان می دهد که در گزارش دیوان محاسبات کشور در خصوص دلایل عدم بازگشت ارز های حاصل از صادارت این طور آمده است: باتوجه به رسانه ای شدن تصمیمات متولیان نظام ارزی کشور در خصوص ایجاد بازار ارز از ابتدای سال، یکی از دلایل عدم رفع تعهد صادراتی، می تواند پیش بینی ایجاد بازار فوق و افزایش قیمت ارز به دلیل مکانیزم عرضه و تقاضای حاکم بر آن بازار باشد.
مکانیزم عرضه تقاضایی ارز عامل عدم بازگشت ارز
اخیرا حسابرس کل بانک مرکزی نیز در توضیح تکمیلی گزارش دیوان محاسبات با اشاره به عدم بازگشت ارز گفت: پارسال پتروشیمی‌ها 12 درصد از تعهدات ارزی خود را انجام ندادند و امسال این میزان به 30 درصد افزایش یافته است. طبق قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، تمام ارز سررسیده شده باید به چرخه اقتصادی کشور برگرداند.
طبق گفته ی دیوان محاسبات کشور، یکی از دلایلی که سرعت بازگشت ارزهای صادراتی کشور را کند کرده و به نوعی بر آتش التهابات ارزی این روزها دمیده است، مکانیزم عرضه تقاضایی بازار تجاری ارز است.
در واقع در شرایطی که برخی از طراحان این مکانیزم تصور میکنند، سیستم عرضه تقاضایی برای ارز می تواند به عامل جذابی برای صاحبان ارز تبدیل شود و ترغیب آن ها را برای عرضه ارز بیشتر کند، اما این مکانیزم تا کنون عکس این امر عمل کرده است.
لازم به ذکر است در شرایطی که صاحب ارز می داند اگر عرضه را کم کند یا در آن تعویق ایجاد کند، به واسطه وجود تقاضا نرخ بالاتر می رود، همواره سعی در تحقق این امر دارد و به همین دلیل است که انگیزه بازگشت ارز در صاحبان ارز کمرنگ تر شده است.
تسنیم