ایران با صادرات سالانه 16 تا 18 میلیون تن نفت کوره یکی از بزرگترین صادرکنندگان این فرآورده میان تقطیری نفت جهان است و با کاهش سهم تولید نفت کوره در اکثر پالایشگاه‌های جهان، ایران یکی از بزرگترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان این فرآورده نفتی جهان به شمار می‌رود.
در شرایط فعلی کیفیت و مرغوبیت نفت کوره این محصول نفتی در مقایسه با بسیاری از کشورهای منطقه بالا بوده به طوری‌که امارات متحده عربی با وجود افزایش تحریم‌های بین‌المللی هیچگاه واردات نفت کوره از ایران را متوقف و یا کاهش نداده است.
در این بین، یکی از بزرگترین بازارهای فروش نفت کوره، تامین سوخت مورد نیاز انواع شناورها و کشتی‌های غول پیکر است که از طریق مراکز بانکرینگ بوده که راه‌اندازی مراکز فروش سوخت دریایی به کشتی‌ها علاوه بر درآمدهای ارزی، منجر به توسعه زنجیره ارزش در صنایع دریایی کشور هم خواهد شد.
براساس اهداف ماده 121 برنامه پنجم توسعه که در مجلس هم به تصویب رسیده است، مطابق با این مصوبه وزارت نفت مکلف شده سالانه حداقل 20 درصد توسط بخش غیر دولتی به سطح خدمات عرضه سوخت به شناورها در منطقه خلیج فارس و دریای عمان اضافه کند.
از این رو پیش بینی می شد برای تحقق اهداف این مصوبه تا سال 1392 با فروش 6 میلیون و 930 هزار تن نفت کوره و 301 هزار تن گازوئیل میزان تحویل سوخت به کشتی‌های عبوری از خلیج فارس به هفت میلیون و 231 هزار تن افزایش یابد.
این در حالی است که براساس برنامه تعیین شده تا سال 1393 باید با فروش سالانه 7 میلیون و 500 هزار تن سوخت مایع به کشتی‌ها در خلیج فارس علاوه بر کسب 50 درصد بازار خلیج فارس، موقعیت استراتژیک ایران را در این حوزه ژئوپلیتکی ارتقا یابد.
با این وجود در طول چند سال گذشته تاکنون نه تنها اهداف توسعه صنعت بانکرینگ در ایران محقق نشده که امارات متحده عربی بزرگترین مرکز سوخت رسانی به کشتی‌ها را در منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز راه اندازی کرده است.
امارات پیش از ایران از فرصت هشت سال جنگ تحمیلی ایران استفاده کرد و با راه‌اندازی مخازن ذخیره سازی و مراکز عرضه دریایی سوخت به کشتی‌ها (بانکرینگ) در خلیج فارس درآمدی سالانه 20 تا 22 میلیارد دلاری را هدف گذاری کرد.
در حال حاضر بیش از 80 درصد بازار فروش بانکرینگ منطقه خلیج فارس و تنگه هرمز در اختیار سرمایه گذاران اماراتی است به طوری که از بندر فجیره این کشور شیخ نشین به عنوان دومین مرکز سوخت رسانی دریایی به کشتی‌ها و نفتکش‌ها در جهان یاد می‌شود.
دلایلی پیشی گرفتن نفتی امارات از ایران
شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی در سال های 1388 و 1389 به ترتیب سالانه 3.3 و 2.6 میلیون تن سوخت از طریق مراکز بانکرینگ به کشتی های عبوری خلیج فارس عرضه کرد اما در سال 1391 و 1392 میزان فروش سوخت دریایی کشور به ترتیب به 1.6 و حدود یک میلیون تن کاهش یافت.
به اعتقاد کارشناسان، در حال حاضر مهمترین چالش پیش روی توسعه صنعت بانکرینگ در ایران نامشخص بودن فرمول فروش نفت کوره و گازوئیل به مراکز سوخت رسانی دریایی به کشتی‌ها بوده که این موضوع میزان فروش سوخت ایران را به حداقل کاهش یافته است.
کاهش میزان فروش نفت کوره از طریق مراکز بانکرینگ موجب شده که شرکت ملی نفت اقدام به ذخیره سازی نفت کوره در پایانه نفتی خارگ کند و هم اکنون ساخت مخازن جدید مازوت در این شاهراه صادرات نفت آغاز شده است.
از سوی دیگر، اختلاف نظر بین امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران و بازرگانی خارجی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در تعیین فرمول فروش سوخت به مراکز بانکرینگ ایرانی از دیگر دلایل کاهش فروش سوخت و سردرگمی در بین فعالان بخش خصوصی شده است.
در شرایط فعلی ایران از محل فروش هر یک میلیون تن نفت کوره از طریق مراکز بانکرینگ سالانه 600 میلیون دلار و به ازای ارائه خدمات جانبی همچون کترینگ، تعمیرات شناورها و سایر سرویس‌های مورد نیاز کشتی ها معادل فروش سوخت درآمد کسب خواهد کرد.
وزارت نفت هم هفته گذشته با انتشار گزارشی با تائید مشکلات موجود در صنعت بانکرینگ، اعلام کرده است: قرار است به زودی فرمول قیمت فروش نفت کوره بانکرینگ از سوی شرکت‌های ایرانی در خلیج فارس تعیین و ابلاغ شود.
تقدیم بازار 7 میلیارد دلاری نفت ایران به شیخ نشینان
چنانچه اهداف توسعه صنعت بانکرینگ در ایران محقق می شد و سطح فروش سوخت به کشتی‌ها به بیش از 7 میلیون تن در سال مطابق با اهداف برنامه پنجم توسعه افزایش می یافت، ایران سالانه از محل فروش نفت کوره 7 میلیارد دلار درآمد کسب می کرد.
علاوه بر این با ارائه خدمات جانبی به کشتی ها در کنار درآمدهای صادرات نفت کوره، سالانه دو تا سه میلیارد دلار درآمد با توسعه زنجیره صنایع دریایی و فراساحلی نصیب اقتصاد کشور می شد.
با این وجود هم اکنون ایران به یکی از صادرکنندگان نفت کوره تبدیل شده است و سوختی که می توانست به ارتقای جایگاه ژئوپولتیک و ژئو انرژی ایران در تنگه طلایی هرمز و خلیج فارس کمک کند امروز صرف توسعه اقتصاد و صنایع دریایی رقبایی همچون بندر فجیره امارات متحده عربی شده است.
آمارهای رسمی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران نشان می‌دهد در طول چند سال اخیر به طور متوسط روزانه 31 میلیون لیتر نفت کوره از ایران به کشورهای مختلف حاشیه خلیج فارس، چین و شرق آسیا صادر شده که یکی از بزرگترین مشتریان خارجی نفت کوره ایران بندر فجیره امارات بوده است.
خبر گزاری مهر