بنای مصاحبه محمود سریع القلم، استاد علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی که این روزها مشاور رییس‌جمهور نیز شده است با خبرگزاری تسنیم به انتشار یادداشتی تحت عنوان «چیستی دولت یازدهم بر اساس مبانی نظری، رویکردها، اولویت‌ها، موانع، چالش‌ها و نقدها» در همین خبرگزاری بازمی‌گردد.
او در این مصاحبه تاکید کردهاست که در قامت استاد دانشگاه شهید بهشتی و نه به‌عنوان مشاور رییس‌جمهور، به بیان دیدگاه‌های تئوریک خود در مورد توسعه‌یافتگی و استقلال سیاسی می‌پردازد. او به علاقه و گرایش ایرانیان به استفاده از تکنولوژی و کالاهای اروپایی و در مقابل مخالفت جامعه ایرانی با غرب اشاره می‌کند و تمایل مردم ایران برای دریافت یارانه را تمایلی ناخودآگاه به دریافت رانت ارزیابی می‌کند.
دکتر محمود سریع‌القلم با بیان اینکه «توسعه‌یافتگی ایران باید مبنای همه نظریه‌پردازی‌های ما باشد» در تشریح مفهوم توسعه‌یافتگی گفت: توسعه‌یافتگی به دو قسمت تقسیم می‌شود: اصول توسعه‌یافتگی و الگوهای توسعه‌یافتگی. به اعتقاد او «هر ملتی که بخواهد توسعه و پیشرفت پیدا کند باید قانون را بپذیرد، از چراغ قرمز عبور نکند، مالیات پرداخت کند و حامی تخصص باشد. وقتی کشوری امکانات پیدا کرد و مردم در نظام اقتصادی، ثبات مشاهده کردند به‌تدریج به فرهنگ، اخلاق، وجدان، خانواده، راستگویی، صداقت، شرافت، انصاف، تدین و عموم سجایای انسانی و فضایل اخلاقی متبلور می‌شوند.»
او در توضیح مفهوم توسعه‌یافتگی و در پاسخ به این پرسش که آیا این فرآیند، فرآیندی غربی است تاکید کرد: «توسعه‌یافتگی یک امر انسانی و تجربه بشری است. در چهار قرن گذشته، صورت علمی و صنعتی و فناوری در جغرافیای غرب پیدا کرد و سپس به کل جامعه بشری تسری یافت.» این استاد دانشگاه شهید بهشتی به مصداق‌های توسعه‌یافتگی در ایران اشاره کرد: «همین سایت خبرگزاری تسنیم تمام تکنولوژی خود را از غرب گرفته است؛ تکمیل پل طبقاتی صدر با تکنولوژی اروپایی مقدور شد. صداوسیما تمام تکنولوژی خود را از غرب گرفته‌است. حتی یک اتومبیل بسیار لوکس آمریکایی با هزینه تمام شده نهصد میلیون تومان حدود 6 ماه پیش با هواپیمای باری به فرودگاه بین‌المللی امام(ره) آمد.» سریع‌القلم در ادامه علاوه‌بر اشاره به علاقه ایرانیان به استفاده از تکنولوژی و نمودهای توسعه‌یافتگی به ریشه‌های مخالفت ایرانیان با غرب هم اشاره کردهاست. به عقیده او، «مخالفت با غرب در جامعه ما کمتر ریشه‌های فکری دارد، بلکه بیشتر جنبه‌های روحی و روانی دارد. توضیح می‌دهم. قبل از اینکه شتابزده به این عبارت واکنش نشان دهید اجازه دهید توضیح داده شود.» این استاد دانشگاه شهید بهشتی در ادامه توضیحات خود از ریشه‌های مخالفت با غرب نیز گفت: «اگر ما توانا بودیم و ثروت به معنای کیفیت داشتیم، این قدر در مقابل غرب احساس ضعف نمی‌کردیم و واکنش نشان نمی‌دادیم و در حد خودمان، حیات معقول داشتیم.» او در ادامه تاکید کرد: «ما ظلم غرب را پذیرفته‌ایم چون ضعیف بوده‌ایم. ما ایرانی‌ها نسبت به افراد توانا خیلی موضع می‌گیریم. به ندرت مدیری در این کشور پیدا می‌شود که توسط افراد بسیار توانا و حتی تواناتر از خود مدیر احاطه شده باشد. عموما ما به افراد ضعیف، آسیب‌پذیر و حرف گوش‌کن علاقه داریم. به‌عنوان کسی که فرصت مشاهده و مطالعه از نزدیک 114 کشور جهان را طی 28 سال گذشته داشته‌ام معتقدم باید حسادت را در جامعه خودمان درمان کنیم؛ چون افراد خیلی به هم حسادت می‌کنند.»
سریع القلم در واکنش به این پرسش مبنی بر اینکه «آیا ایدئولوژی مانع از توسعه یافتگی است»گفت:«بستگی دارد که ایدئولوژی را چگونه تعریف کنیم. در متون علوم‌انسانی، ایدئولوژی؛ یعنی یک چارچوب آهنین و لایتغیر که عموما به مرام کمونیستی اطلاق می‌شود. از طرفی دیگر، توسعه یافتگی حکم می‌کند که واقعیت‌ها مرتب رصد شوند و اصول و الگوها با واقعیت‌ها انطباق پیدا کنند.» از نظر مشاور حسن روحانی، وجود مرجعیت در شیعه نشان می‌دهد که تشیع، ایدئولوژی نیست و شناخت مکان و زمان اهمیت دارد.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی در مورد نسبت توسعه‌یافتگی و استقلال سیاسی به مبانی توسعه یافتگی در کشورهای مختلف اشاره کرد و افزایش ظرفیت‌های تولیدی یک کشور را از مبانی این فرآیند دانست. به گفته سریع القلم تا زمانی که قدرت سیاسی از قدرت اقتصادی در یک کشور جدا نشود، آزادی‌های مدنی و در نهایت سیاسی تحقق پیدا نمی‌کند و زمانی که پول و تصمیم‌گیری سیاسی در یک کانون جمع شود، فساد متولد می‌شود. این استاد دانشگاه شهید بهشتی، استقلال سیاسی را نتیجه توسعه یافتگی اقتصادی دانست و در ادامه گفت: «استقلال سیاسی نتیجه شهروندانی است که از منظر معاش از دولت مستقل باشند. تا زمانی که مردم به لحاظ اقتصادی محتاج دولت هستند، استقلال از هر نوع آن وجود خارجی ندارد. استقلال سیاسی سخت‌ترین نوع استقلال است و در مراحل نهایی بارورشدن یک جامعه و شهروندان خود اتکا تحقق پیدا می‌کند.»
این استاد دانشگاه تمایل مردم برای دریافت یارانه از سوی دولت را تمایلی ناخودآگاه به دریافت رانت دانست و در تشریح این تمایل گفت: «پرداخت یارانه از طرف دولت و پذیرش آن از طرف بعضی از شهروندان، معرف این واقعیت تئوریک است که جامعه در ضمیر ناخودآگاه خود تا چه میزان به رانت علاقه دارد و تمایل ندارد که خود زحمت کشیده و مستقل از دولت، زندگی اقتصادی خود را مدیریت کند.»
او «اجرای هدفمندی یارانه» را نشانه‌ای برای ریشه‌یابی پوپولیسم در ایران ارزیابی کرد و گفت: «این داستان نشان داد که پوپولیسم از هر دوسو، ریشه‌های عمیقی در ایران دارد. استقلال سیاسی با سخنرانی و تظاهرات و راهپیمایی به دست نمی‌آید، بلکه فرآیند بسیار طولانی است که ما هنوز در ابتدای نظری آن هستیم.»
او در پاسخ به این سوال که آیا توسعه یافتگی مدنظر، توسعه یافتگی برونزا است، گفت: «اگر منظور شما از برونزا این است که کشور نیاز به ارتباطات بین‌المللی دارد، این تلقی صحیح است. طی هشت سال گذشته، به‌طور میانگین سالانه شصت میلیارد دلار واردات ایران بوده‌است. شما این را چگونه تفسیر می‌کنید؟ ایران به دلایل مختلف، یک کشور بین‌المللی است و لازم است ارتباطات جهانی داشته باشد. بازگشت به شرایط طبیعی فروش نفت نیازمند حل و فصل موضوع هسته‌ای است؛ بنابراین طبیعی است که سیاست خارجی اولویت داشته باشد.» به عقیده محمود سریع‌القلم، «سیاست‌خارجی تابعی از برنامه توسعه ملی کشورها است و امروز سیاست خارجی در خدمت اولویت‌های داخلی است، کشورها هر کاری که در بیرون انجام می‌دهند باید در راستای اهداف و خواسته‌های داخلی باشد. ایران هم مستثنی نیست.»
روزنامه دنیای اقتصاد