مریکا اعلام کرد که غنی سازی ایران را بهعنوان حق به رسمیت نشناخته، بلکه بهعنوان یک واقعیت قبول کرده است.
آن چیزی که تا آخرین قطره خون برایش مقاومت کردهایم و میکنیم «زیر بار زور نرفتن» است.
وضع تحریمها علیه ایران تنها به خاطر بحث هستهای نیست، بلکه هدف اصلی وضع تحریمها، مهار کردن جمهوری اسلامی ایران بهعنوان قدرت برتر منطقه است.
ساختار برنامه هستهای ایران بر اساس توافق ژنو بهطور کامل حفظ شده است؛ هیچ چیزی نه برچیده میشود نه قرار است برچیده شود.
اگر اجازه دهیم که بیش از این تحریم و هزینه به جمهوری اسلامی تحمیل شود، در حقیقت در زمین آمریکا بازی کردهایم.
تنها چیزی که در زمان خود محرمانه نگه داشته شد، روند مذاکرات تا قبل از حصول به توافق ژنو بود؛ چراکه مذاکرهای که جدی باشد محرمانه است و مذاکرهای که مباحثش در رسانهها باشد، نمایش و ادای مذاکره است.
ما کمتر از یک ساعت میتوانیم به وضع قبلی برگردیم؛ زیرا دانش، ابزار، دانشمندان، امکانات تولید ۲۰ درصد و ... همچنان وجود دارد. فقط چند اتصال دستگاهها را قطع کردهایم که کمتر از یک ساعت دوباره راهاندازی میشود.
غرب بداند اگر بهانه جویی باشد و بخواهند همان تحریمهای هستهای را به بهانه حقوق بشر یا هر بهانه دیگری برگردانند، این به معنای به هم زدن بازی است و تبعا توافقنامه ژنو و مذاکرات شکست خواهد خورد.
نباید بحث هستهای را در سطح دولت پایین بیاوریم، هستهای یک موضوع ملی، فراجناحی و فرادولتی است.
راهحل جامع یا گام نهایی یک دوره اجرایی دارد که یکی از کارهای سخت ما همین تعیین طول دوره اجرا خواهد بود. کار سخت دیگر ما در گام نهایی موضوع اراک است. ما دنبال حفظ آب سنگین اراک بهعنوان یک دستاورد ملی هستیم.
پس از چندین دور مذاکره میان ایران و گروه 1+5 دو طرف به توافقی جامع دست یافتند و به این ترتیب باب جدیدی در مذاکرات باز شد، اما با وجود موفقیتهای به دست آمده در این زمینه، برخی مخالفان در داخل ایران و حتی آمریکا همچنان بر مواضع خودشان پافشاری میکنند.
برخی مخالفان توافقنامه، نامتوازن بودن امتیازات داده شده و گرفته شده را مهمترین دلیل مخالفت خود عنوان میکنند و موافقان توافق ژنو هم با برشمردن نقاط مثبت به دفاع از آن میپردازند. به هر صورت نکتهای که هم منتقدان و هم موافقان برآن تاکید دارند این است که باید از تیم مذاکرهکننده و همچنین دستاوردهای هستهای حمایت کرد.
در همین رابطه سید عباس عراقچی، معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت خارجه در گفتوگو با شبکه اطلاعرسانی دانا به برخی شبهات در این زمینه پاسخ داد. عراقچی از اعضای تیم مذاکرهکننده ایران با ۵+۱ در موضوع هستهای، سخنگوی سابق وزارت خارجه، معاون سابق وزیر خارجه در امور آسیا و اقیانوسیه و سفیر سابق ایران در توکیو است. یکی از مهمترین مباحثی که بعد از توافقنامه ژنو مورد بحث و بررسی قرار گرفت مساله حق غنیسازی ایران است؛ برخی معتقد هستند غرب هنوز این حق را نپذیرفته؛ زیرا در توافقنامه به آن اشارهای نشده است، اما عباس عراقچی میگوید چون غنیسازی حق مسلم ما است، نیازی نداریم که این حق را به رسمیت بشناسند؛ بنابراین حق غنیسازی ما متوقف بر اجازه کسی نیست.
او ادامه داد: «بنابراین قرار نیست این حق را از ۵+۱ یا آمریکا درخواست کنیم که اگر چنین باشد این یک توهین به ملت ایران است که حق غنیسازی خود را از کسی درخواست کنیم. پس تاکنون دعوا بر سر اجرای این حق بوده که ما این حق را اجرا کرده و از آن استفاده کنیم و آنها نیز به این موضوع احترام گذاشته و قبول کنند که ایران حق خودش را اجرا کند، مخالفت نکنند، تحریم نگذارند و با حق ایران معارضه نکنند. دعوای 10 ساله ایران و طرفهای مقابل در واقع این بوده است.»
معاون وزیر امور خارجه ایران ضمن طرح این سوال که «آیا در توافق ژنو این اتفاق افتاده یا خیر؟» گفت: «توافق ژنو میگوید ایران از حق خودش براساس مفاد NPT کاملا بهرهمند شود؛ سپس میگوید غنیسازی ایران در گام اول در حد 5/3 درصد ادامه پیدا خواهد کرد. در این توافقنامه آمده است که آنها موظفند تحریمهای جدیدتری نگذارند و تحریمهای قبلی را بردارند و پس از آن، این توافقنامه اطمینان میدهد که گام نهایی هم شامل یک برنامه غنیسازی خواهد بود؛ این یعنی حقی را که ما داریم قبول کرده و در حقیقت در عمل آن را به رسمیت شناخته و اجرای آن را از طرف ما قبول دارند.» عراقچی خاطرنشان کرد: «آنچه در ژنو به دست آمد، ثمره 10 سال مقاومت و ایستادگی مردم ایران و نظام جمهوری اسلامی تحت رهبری داهیانه مقام معظم رهبری است، دستاورد عراقچی یا ظریف نیست. آنها در توافق ژنو قطعنامههای خودشان و همچنین درخواست تعلیق را کنار میگذارند و میگویند ایران غنیسازی را ادامه بدهد و علاوهبر این اطمینان میدهند در گام نهایی هم به برنامه غنیسازی ایران رسمیت داده شده است.» این موارد امتیازهایی است که غربیها به ایران دادند و قبول کردند که تعلیق غنیسازی در کار نخواهد بود که البته پذیرفتن این موارد هرکدام برای خود ماجرایی دارد. او همچنین با اشاره به اینکه دعوای حق غنیسازی را در کشور، آمریکاییها به راه انداختند، گفت آمریکا اعلام کرده که غنیسازی ایران را بهعنوان حق به رسمیت نشناخته؛ بلکه بهعنوان یک واقعیت قبول کرده است. عضو تیم مذاکرهکننده هستهای ایران افزود: «این ترفند آمریکاییها، موجب جدالی در ایران شد و بر سر واژه «حق» یک دعوای کلامی رخ داد؛ درحالیکه در 10 سال گذشته دعوا اصولا بر سر عزتمندی ایران و مبارزه با سلطهطلبی بود؛ چراکه آنها با تکیه بر زور میگفتند نباید غنیسازی کنید و ما میگفتیم حقمان است و میخواهیم حق خود را به مرحله اجرا درآوریم. در حقیقت دعوای اصلی دعوای ارادهها بود، نه تعداد سانتریفیوژها و...، درواقع غنیسازی به موضوع یک دعوای بزرگتر بین ایران و همه قدرتهای بزرگ دنیا تبدیل شده بود و اینکه چه کسی میتواند اراده خود را بر دیگری تحمیل کند.»
شرط اصلی ما احترام به حق غنیسازی ایران بود
مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران در پاسخ به سوالی مبنیبر اینکه در توافق ژنو، به قطعنامههای قبلی که همه غیرقانونی بودند رسمیت داده شده است، اظهار کرد: «طبق توافق ژنو بین گام اول و گام نهایی ممکن است گامهایی باشد که در این گامها به قطعنامههای شورای امنیت پرداخته میشود (address)؛ یعنی به قطعنامهها هم خواهیم پرداخت، نه حرف از اجرا است (implementation) و نه پایبندی (compliance) به آنها. در این بند هیچ بحثی از اجرا و پایبندی نیست.» او تاکید کرد: «در این مذاکرات شرط اصلی ما احترام به حق غنیسازی ایران و عدم مخالفت با آن بود. آنها این را پذیرفتند منوط به اینکه ایران مطابق نیازهای خود غنیسازی کند. ما هم این را به طور اصولی قبول داریم، چرا که قرار نیست بیشتر از نیازمان تولید کنیم. اما سوال اینجاست که چه کسی میزان این نیاز را تعیین میکند؟ بدیهی است که ما هرگز نمیپذیریم دیگری برای ما میزان نیاز تعیین کند.»
تعیین میزان غنیسازی در مذاکرات آینده
عراقچی درباره میزان نیاز ایران به غنیسازی گفت: بحثهای مفصلی در این خصوص صورت گرفته و نهایتا قرار شد میزان این نیازمندی در مذاکرات گام نهایی به صورت مشترک تعریف شود. او ادامه داد: «البته قابلتوجه است که از دستاوردهای اصلی این توافقنامه، ادامه داشتن غنیسازی در هر شرایطی است؛ بنابراین مذاکره برای رسیدن به تعریف مشترک ضرری برای ما ندارد؛ چراکه غنیسازی ما ادامه دارد و به اصطلاح زمین دست ماست.
اگر مذاکره به توافقی رسید که طبق منافع ما بود، آن را قبول میکنیم و گرنه قبول نمیکنیم و به غنیسازی خودمان کماکان ادامه میدهیم.» سفیر سابق ایران در توکیو در پاسخ به این سوال که اگر غنیسازی ایران در چارچوب توافق قرار گیرد باز هم دلایلی برای تحریم ایران وجود خواهد داشت یا خیر توضیح داد، وضع تحریمها علیه ایران همه به خاطر بحث هستهای نیست؛ بلکه هدف اصلی از وضع تحریمها مهار کردن جمهوری اسلامی ایران است، البته جمهوری اسلامیای که اکنون به قدرت برتر منطقه تبدیل شده است. عراقچی افزود: «امروز که غالب کشورهای قدرتمند منطقه در شرایط ضعف قرار دارند، این جمهوری اسلامی ایران است که قدرت برتر منطقه به شمار میرود؛ بنابراین تمام تلاش غرب برای مهار ایران، از طریق آویزان کردن وزنههای سنگین تحریم به پیکره آن است، با این هدف که نتواند در منطقه نقش بازیگر اصلی و فعال را بازی کند.»
تجربه پیشین تعلیق لازم بود
معاون وزیر امور خارجه درخصوص تجربه قبلی تعلیق غنیسازی میگوید: همانطور که مقام معظم رهبری هم فرمودند تعلیق، تجربه تلخی بود، ولی در آن زمان لازم بود؛ عراقچی ادامه داد: «زیرا اگر تعلیق نمیکردیم بعدها در برابر تحریمها شاید این سوال پیش میآمد که با تعلیق راه بهتری برای دستیابی به فناوری هستهای وجود داشت؛ اما تجربه تعلیق نشان داد که آنها حسننیت ندارند و از طریق مذاکره نمیتوان به فناوری صلحآمیز هستهای دست یافت.» عراقچی یادآور شد: «در سال ۸۴، نظام به این نتیجه رسید که از طریق مذاکره با سه کشور اروپایی و تعلیق، نمیتواند به صنعت هستهای برای مقاصد صلحآمیز دست یابد؛ بنابراین باید ابتدا خودش را در میدان عمل تثبیت کند. در آن زمان ایران تعلیقها را برداشت و به قطعنامههای طرف مقابل بیتوجهی نمود. آنها قطعنامههای تحریمی صادر کردند و ما نیز چرخه سوختمان را کامل کردیم. هم به فناوری رسیدیم، هم نیروی انسانی و دانشمندان تربیت شدند، هم تاسیسات و تجهیزات لازم را تولید کردیم و هم به مواد رسیدیم. به طوری که از ابتدا تا آخر را میدانیم و انجام دادهایم، تاسیسات را ساختهایم، مواد لازم را تولید کردهایم و دانشمندان زیادی در این راستا تربیت کردهایم.»
ادامه تحریمها بازی کردن در زمین آمریکا بود
معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به سوالی درخصوص محو تدریجی عوامل دستیابی به فناوری هستهای در طول دوران تعلیق غنیسازی عنوان کرد: «توانایی اصلی، دانش ما است که قابلاخذ نیست، تاسیسات نیز همه برپا است. ساختار برنامه هستهای ما بر اساس توافق ژنو به طور کامل حفظ شده است. هیچ چیزی نه برچیده میشود، نه قرار است برچیده شود. اکنون که ما به هدف خود رسیدهایم، از این به بعد ادامه دادن، دیگر هزینه است. اگر اجازه دهیم که بیش از این تحریم و هزینه به جمهوری اسلامی تحمیل گردد، درحقیقت در زمین آمریکا بازی کردهایم.»
رسانههای داخلی صحبتهای غربیها را بیشتر قبول دارند
در ادامه این گفتوگو معاون وزیر امور خارجه، ضمن گلایه از برخی رسانههای داخلی که صحبتهای غربیها را بیشتر از صحبتهای داخل قبول دارند، توضیح داد: 2 متن در مذاکرات به دست آمد: یکی برنامه اقدام مشترک که منتشر شده و دیگری نحوه اجرای این برنامه که به صورت non paper است و چیزی در حد یک صورتجلسه شفاهی است که رسمیت ندارد. عراقچی تصریح کرد: «اگر این صورتجلسه را وزارت خارجه منتشر کند، از نظر حقوقی آن را ارتقا و به نوعی به آن رسمیت داده است، ولی آن را برای همه مراجع ذیربط از جمله رئیس محترم مجلس فرستادهایم و نمایندگان محترم میتوانند مطالعه کنند.»
او ادامه داد: تنها چیزی که در زمان خود محرمانه نگه داشته شد، روند مذاکرات تا قبل از حصول به توافق ژنو بود؛ زیرا مذاکرهای که جدی باشد، محرمانه است و مذاکرهای که مباحثش در رسانهها باشد، نمایش و ادای مذاکره است. عضو تیم مذاکرهکننده یادآور شد: «پس از اینکه در ژنو دوم، فرانسه آن بازی را درآورد (حال یا سناریو بود یا واقعی، که بحث خود را دارد) و مذاکره شکست خورد، پایگاه صهیونیستی دبکا مواردی را به اسم روند مذاکره منتشر کرد که در ایران برخی صحبت آنها را قبول کرده و حتی اعتراض کردند که چرا صهیونیستها محرمند و ایرانیها نامحرم! از من هرجا سوال کردند پاسخ دادم آنقدر که پایگاه صهیونیستی دبکا را قبول دارید، کمی هم مرا قبول داشته باشید!»
او ادامه داد: «روشن بود که صهیونیستها میخواستند فضای کشور ما را در روند مذاکرات تیره و مبهم کنند. البته مشخص بود یک فرد عادی این مطالب را ننوشته بود، بلکه کسی بوده که میتوانسته حدس بزند که مفاد مذاکره چه میتوانسته باشد؛ بنابراین مطالبش ظاهری فریبنده داشت. من میگویم که اینها عمروعاصهای زمانهاند، طبیعی است که باید این حیلهها را بزنند، ولی ما نباید باور کنیم.» در ادامه معاون وزیر امور خارجه درخصوص نحوه متوقف شدن تحریمها توضیح داد: در گام اول تحریمها از آنچه هستند بیشتر نمیشوند و همچنین تعدادی از تحریمهای قبلی معلق میشوند.
معاون امور حقوقی و بینالمللی وزارت خارجه تاکید کرد در مقابل ایران هم در برنامه خود از اینکه هست جلوتر نمیرود. او افزود: «البته هیچ چیز متوقف نمیشود، بلکه گسترش کمّی بیشتری نمییابد.» به گفته عراقچی، سوخت 20 درصد تنها به درد رآکتور تحقیقاتی تهران میخورد که برای چندین سال آینده سوخت برای آن تولید و ذخیره شده است.
گامهای طرف مقابل در برابر تعلیق غنیسازی 20 درصد
همچنین با توجه به برخی انتقادها که مطرح است مبنی بر اینکه گامهای دو طرف یکسان نیست و بعضا ایران امتیازهای بیشتری داده است عضو تیم مذاکرهکننده هستهای به تبیین گامهای طرف مقابل در برابر عقبنشینی ایران از غنیسازی ۲۰ درصد پرداخت که شامل موارد زیر است:
۱ـ قانون کاهش ۲۰ درصد فروش نفت در هر ۶ماه متوقف میشود.
۲ـ تعلیق تحریمهای مالی و بازگشت 2/4 میلیارد سرمایه ایران به بانک مرکزی در هشت قسط.
۳ـ کانال بانکی جهت ورود مواد غذایی و دارویی و پزشکی بدون سقف (واردات ما سالانه ۱۸ میلیارد دلار است)
۴ـ تعلیق تحریمهای پتروشیمی که صادرات پتروشیمی ایران اکنون سالانه هشت میلیارد دلار است و تا ۲۰ میلیارد دلار این ظرفیت میتواند افزایش یابد.
۵ـ تعلیق تحریم صادرات و واردات طلا و فلزات گرانبها.
۶ـ تحریم صادرات خودرو برداشته میشود.
۷ـ قطعات یدکی هواپیما شامل تامین و تعمیر در داخل خاک ایران انجام میشود و توسط غرب به آنها مدرک داده میشود که قبلا این کار در خارج انجام میشد.
8- افزایش 10 برابری سطح تبادلات تجاری با اروپا بدون نیاز به مجوز.
همچنین عراقچی درباره روند کار توضیح داد: «آنها گفتند ما مبلغ 2 /4 میلیارد را در ۶ نوبت میدهیم، ما هم گفتیم در مقابل اکسید کردن و رقیقسازی را در ۶ نوبت انجام میدهیم که نهایتا به فرمول فعلی منجر گردید که هدف آن تنها حفظ تعادل در تعهدات و اقدامات طرفین است.»
به بیان مذاکرهکننده ارشد هستهای اکنون در ساختار تحریمها شکاف اساسی وارد شده؛ درحالیکه به اساس برنامه هستهای ایران هیچ خللی وارد نشده است. او در این باره توضیح داد: «زیرا ما در کمتر از یک ساعت میتوانیم به وضع قبلی برگردیم، زیرا دانش، ابزار، دانشمندان، امکانات تولید ۲۰ درصد و... همچنان وجود دارد. فقط چند اتصال دستگاهها را قطع کردهایم که در کمتر از یک ساعت دوباره راهاندازی میشود.» عباس عراقچی در ادامه این گفتوگو با اشاره به بازی برد-برد در مذاکرات ایران و 1+5 یادآور شد که منظور ایران از بازی برد- برد این است که ایران در گام نهایی، غنیسازی را داشته باشد، تحریمها رفع شده باشد و آنها در مورد تولید بمب نگرانی نداشته باشند.
تحریمهای هستهای را برگردانند مذاکرات شکست میخورد
در عین حال با توجه به بهانهجوییهای غرب و مطرح کردن مباحثی همچون حقوق بشر که هیچ ربطی به مساله هستهای ندارد، اما بعضا از جانب آنها مطرح میشود، عراقچی توضیح داد از آنجا که شاید حدود ۹۰ درصد تحریمها مربوط به بحث هستهای است؛ به خصوص تحریمهای اصلی؛ بنابراین موضوع بحث ایران در مذاکرات نیز فقط بحث هستهای بود. عراقچی تاکید کرد: «آنها میتوانند به بهانه حقوق بشر تحریمهای دیگری وضع کنند، ولی اگر بهانهجویی باشد و بخواهند همان تحریمهای هستهای را به بهانه حقوق بشر یا هر بهانه دیگری برگردانند، این به معنای به هم زدن بازی است و طبعا توافقنامه ژنو و مذاکرات شکست خواهد خورد.»
نباید بحث هستهای را در سطح دولت پایین آورد
معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به سوالی درخصوص عدم همخوانی مذاکرات با برنامههای دولت و ساختار آن اظهار کرد: مذاکره و توافق ژنو یک موضوع ملی است و نباید به این کار از زاویه دولتی نگاه کرد. او تاکید کرد: «نباید بحث هستهای را در سطح دولت پایین بیاوریم، هستهای یک موضوع ملی، فراجناحی و فرادولتی است. تصمیمگیری درخصوص آن هم در سطح ملی گرفته میشود. بحث هستهای را بهعنوان یک کار دولتی نگاه نکنید؛ هستهای همچنان باید یک مساله ملی باشد، اگر اینگونه نباشد بدون وفاق ملی، مذاکرات نهایی به مقصود نخواهد رسید.»
گام نهایی توافقنامه بیش از یکسال نباید طول بکشد
معاون وزیر امور خارجه درخصوص گام نهایی یادآور شد گام نهایی مذاکرات یک ماه دیگر شروع میشود و طبق توافق ژنو بیشتر از یکسال نباید طول بکشد. او ادامه داد: «راهحل جامع یا گام نهایی یک دوره اجرایی دارد که یکی از کارهای سخت ما همین تعیین طول دوره اجرا خواهد بود. کار سخت دیگر ما در گام نهایی موضوع اراک است. ما دنبال حفظ آب سنگین اراک بهعنوان یک دستاورد ملی هستیم.»
تدبیر نهایی اقتصاد مقاومتی است
عراقچی ضمن اشاره به راهحل نهایی تاکید کرد راهحل یا تدبیر نهایی همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودند اقتصاد مقاومتی است؛ او گفت: «ما باید به جایی برسیم که تحریمها اصولا نتواند در اقتصاد ما اثر کند؛ اما اگر دیپلماسی هم میتواند تحریمها را بردارد باید از فرصتها استفاده کند.» معاون وزیر امور خارجه درخصوص دعوای آمریکا و اسرائیل درباره توافقنامه بیان کرد که آمریکا اعلام کرده خط قرمز ما تولید بمب است نه توانایی، اما رژیم صهیونیستی میگوید خط قرمز توانایی ایران برای دستیابی به بمب است. عراقچی افزود: «نتانیاهو هفته پیش اعلام کرد که ایران همچنان توانایی دستیابی به بمب را دارد و توافقنامه ژنو فقط ۶ هفته فاصله ایران با بمب را زیاد کرده است! اینها همه تبلیغات برای جلوگیری از توافق نهایی است. رژیم صهیونیستی میفهمد که خروج ایران از بحران هستهای با دست پر؛ یعنی ادامه غنیسازی، به معنی اقتدار منطقهای و حتی بینالمللی ایران است و نمیخواهد این اتفاق بیفتد.»
اوباما میخواهد توافق با ایران را بهعنوان میراث خود باقی بگذارد
پس از توافقنامه ژنو موضعگیریهای متفاوتی را در ایالاتمتحده نسبت به این مساله شاهد بودیم؛ برخی مخالف توافق با ایران و گروهی نیز موافق هستند؛ همچنین عدهای هم هستند که مواضع متناقضی در این باره دارند. عراقچی درخصوص انگیزههای آمریکا در مذاکرات هستهای تاکید کرد که در این کشور دیدگاههای متفاوتی نسبت به مساله ایران وجود دارد. یک دیدگاه معتقد است اوباما به دنبال توافق با ایران است تا بتواند آن را بهعنوان دستاورد یا میراث خود در تاریخ آمریکا بر جای بگذارد. مذاکرهکننده ارشد هستهای توضیح داد: «او میخواهد در بحث سیاست خارجی ادعا کند که توانسته است جلوی بمب اتمی ایران را بدون قبول ریسک جنگ بگیرد. عدهای دیگر میگویند آمریکا ظرفیت تنش و جنگ بیشتر از این را ندارد؛ بنابراین با اطلاع از هزینههای سنگین تهدید نظامی، به دنبال یک راهحل سیاسی هستند. گروه سوم، نظر بالاتری دارند و آن اینکه ایران در آینده قدرت برتر خاورمیانه است و آمریکا بدون تعامل با این قدرت نمیتواند به ثبات منطقه امیدوار باشد، به خصوص که گروههای تکفیری هم در حال رشد هستند». معاون وزیر امور خارجه ادامه داد: «من فکر میکنم هر کدام از این تحلیلها تا حدی درست هستند و تا حدی هم قابلانتقاد، ولی به هر حال ما در هر شرایطی نباید بگذاریم آنها ما را بهعنوان یک تهدید امنیتی به جهان معرفی کنند و باید بهانههای ناموجهی را که به وسیله آنها علیه ما اجماعسازی کرده و تحریم برقرار میکنند از آمریکا بگیریم.»
روزنامه دنیای اقتصاد