25 اردیبهشت 1384 و جمله‌ای که اسحاق جهانگیری، وزیر اسبق صنایع و معادن بر آخرین پیکان تولیدی گروه صنعتی ایران خودرو نوشت؛ « پیکان ارابه‌یی بود که صنعت خودرو بر دوش آن شکل گرفت و امروز به موزه می‌رود تا نظاره‌گر اعتلای این صنعت باشد».
پیکان رفت تا خودرویی به نام پراید که حدود 12 سال قبل از خداحافظی پیکان، تولیدش در کشور آغاز شده بود، به سرعت جای آن را بگیرد. تولید این خودرو از سال 1372 در شرکت سایپا آغاز شد. اما تا سال 1384 توان رقابت با پیکان را نداشت و اگرچه خودرویی ارزان‌قیمت و کم‌مصرف به حساب می‌آمد و مورد علاقه طبقه متوسط بود اما تا آن زمان همه‌گیر نشده بود چه ایرانی‌ها حاضر به رهایی از خودروی افسانه‌ای خود نبودند. ولی با رفتن پیکان آریایی به موزه، معادلات خیلی زود تغییر کرد. ساپیا تیراژ تولید پراید را بالا برد و تلاش کرد تا از خلاء نبود پیکان در بازار استفاده کند و الحق هم چنین شد و متقاضیان خودرو نیز با سایپا همراه شدند.
اولین پراید کی و کجا طراحی شد؟
از سوی دیگر چون تولید خودروی تندر90 یا همان لگان فرانسوی در ایران خودرو که قرار بود جایگزین پیکان شود، با تأخیر و با قیمتی بالاتر از انتظار همراه شد، نتوانست جای پیکان را در بازار بگیرد و این چنین شد که همه شرایط و معادلات به نفع پراید رقم خورد و این خودروی آمده از کره جنوبی توانست در این 8 سال یکه‌تاز بازار خودروی ایران شود.
با نگاهی به پیشینه پراید می‌بینید که این خودرو در سال 1986 در شرکت مزدا ژاپن با نام مزدا 121 طراحی و تولید آن تا 1993 میلادی ادامه داشت. در آمریکای شمالی هم این خودرو توسط شرکت فورد با نام فورد فستیوا فروش رفت. این مدل همچنین از سال 1987 تا 2000 میلادی در شرکت کیاموتورز کره‌جنوبی تولید می‌شد و در سال 2001 خط تولید آن به سایپا انتقال پیدا کرد.
شرکت سایپا نیز با ایجاد زنجیره‌ای از قطعه‌سازان فنی در گروه سایپا و با حمایت از قطعه‌سازان بخش خصوصی سعی در داخلی کردن ساخت پراید کرد و آن را با نام‌های نسیم (پراید هاچ‌بک)، صبا (پراید سدان یا صندوق‌دار) روانه بازار کرد. در ادامه استقبال بازار از این خودرو و افزایش تقاضا و فروش آن، سایپا در زمستان 1389 با هدف ارتقای سطح کیفی محصولات، تولید بر پایه پلتفرم پراید را متوقف و تولید براساس پلتفرم100X را آغاز کرد و مدل‌های دیگری همچون سایپا 111، سایپا 131، سایپا 132، سایپا 141، سایپا 151 (وانت پراید) و تیبا (مینیاتور سابق) در گروه خودروسازی سایپا (سایپا و پارس خودرو) تولید و به بازار عرضه شد و توانست این شرکت را به لحاظ تیراژ تولید و سودآوری در مقابل رقیب دیرینه‌اش، ایران خودرو، تقویت کند.
فارغ از دو سال اخیر که تولید خودرو در کشور به دلیل مشکلات ابراز شده از سوی خودروسازان با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شد اما همچنان خودروی پراید یا همان سایپا 132، 131 و دیگران بیشترین حجم از سبد محصولات سایپا را به خود اختصاص می‌دهد. بنابر اعلام آمار تولید ماهانه خودرو، تولید انواع سواری در دی‌ماه امسال با افت 3.8 درصدی از 64 هزار و 984 دستگاه به 62 هزار و 508 دستگاه کاهش یافت. در این مدت تولید انواع سواری در ایران خودرو با رشد 6.9 درصدی از 31 هزار و 640 دستگاه به 33 هزار و 837 دستگاه رسیده است. تولید در شرکت سایپا نیز با کاهش 11.6 درصدی از 13 هزار و 402 دستگاه به 11 هزار و 850 دستگاه رسید. اما در سایپا کاشان هم با افزایش 24.8 درصدی از 7044 دستگاه به 8789 دستگاه افزایش یافت. تولید در شرکت پارس خودرو با افت 54 درصدی از 8819 دستگاه به 4059 دستگاه و در گروه بهمن با کاهش 99.3 درصدی از 285 دستگاه به دو دستگاه کاهش یافت.
آمار سالانه تولید سه خودروساز بزرگ کشور در سال 1391 نیز نشان می‌دهد تولید محصولات سواری در این سال در مقایسه با سال 1390 افت 47 درصدی را تجربه کرده است. در این سال ایران خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، 733 هزار و 995 دستگاه محصول سواری تولید کردند و این به معنای افت 649 هزار و 402 دستگاهی آنها در مقایسه با سال 1390 است. مقایسه این شرکت‌ها نشان می‌دهد که ایران خودرو با تولید 372 هزار و 509 دستگاه، افت 4/42 درصدی و سایپا هم با تولید 214 هزار و 643 دستگاه، افت 49 درصدی را تجربه کرده است.
خداحافظی با پراید از سال 94
پارس خودرویی‌ها نیز از تولید 146 هزار و 843 دستگاه و به‌تبع آن، افت 5/53 درصدی این خودروساز حکایت دارد. ناگفته نماند که 3 ماه پیش سعید مدنی، مدیرعامل گروه خودروسازی سایپا بر خروج خودروی پراید از چرخه محصولات این گروه خودروسازی از سال 1394 تأکید کرد. به گفته مدنی قرار است محصولات جدید جایگزین این خودرو شود.
با وجود این کاهش تولید اما با رسیدن قیمت پراید به زانتیا در سال گذشته، این خودرو همچنان یکی از پرسودترین خودروهای تولید گروه خودروسازی سایپا است طوری‌که هم اکنون 24 تیپ از 5 مدل خودروی سایپا 132، سایپا 131، سایپا 111، سایپا 141، تیبا ( مینیاتور سابق) در این شرکت تولید و به بازار عرضه می‌شود.
بر این اساس خودروی سایپا 131 در تیپ‌های EX, SL, SX,ST و LX، خودروی سایپا 141 در تیپ‌های EX, SL, SX,ST و LX، خودروی سایپا 132 در تیپ‌های EX, SL, SX,ST و LX، خودروی سایپا 111 در تیپ‌های EX, SL, SX,ST و LX و خودروی تیبا نیز در تیپ‌های EX, SL, SX و LX تولید و به بازار عرضه می‌شود. گرچه همه این عنوان‌های اختصاری لاتین نشان از تنوع تولید این نوع خودرو دارد اما این موضوع تنها کلاه گشادی است که بر سر مشتریان و متقاضیان این خودروها می رود چراکه در اصل این خودروها هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند و این علامت‌های اختصاری لاتین فقط برای اغوای مصرف‌کننده تعبیه شده و قرار نیست خدمت بیشتر یا آپشن بالاتری را نصیب خریدار خود کند.
با نگاهی به جدول محصولات پراید که در پایگاه اینترنتی گروه خودروسازی سایپا قرار دارد، به روشنی می‌توان دید که براساس توضیحات قرار گرفته در ذیل هر تیپ خودرو و مقایسه آن با تیپ دیگر از همان خودرو، تفاوت‌های کلانی در نوع آپشن دیده نمی‌شود و اگر هم در این راستا دسته‌بندی خاصی صورت گرفته تنها برای نشان دادن این بوده که از این مدل، تیپ‌های متنوعی تولید و به بازار عرضه می‌شود در حالی‌که می‌شد همه آپشن‌ها را روی یک تیپ سوار کرد و از سردرگمی مشتریان و البته گرفتن پول زیادی از آنها خودداری کرد. آیا وقت آن نرسیده که شعور مصرف‌کننده را احترام کنیم و سودآوری به هر قیمتی را پایان بخشیم؟
قیمت برخی مدل‌های پراید در بازار ﴿تومان﴾
خبرگزاری تسنیم