در زبان و فرهنگ فارسی، واژه قهوه به شکل عمومی برای اشاره به اصطلاحات متفاوتی نظیر نوشیدنی قهوه (Coffee beverage)، دانه قهوه (Coffee bean) و یا گونه گیاه قهوه (Coffea) بکار می‌رود. در تعریف کلی قهوه نوشیدنی است با طعم و عطر متمایز که از فرآوری دانه‌های بوداده شده ی درخت قهوه همراه با آب تهیه می‌شود. این نوشیدنی که معمولا به صورت گرم تهیه می‌شود نتیجه فرایندی به نام دم‌کردن (Brewing) است که در آن دانه‌های بوداده شده قهوه خصوصیات خود نظیر طعم و عطر را همراه قسمتی از مواد تشکیل دهنده خود به صورت محلول و غیر محلول به آبی که از آنها عبور می‌کند منتقل می‌کنند. در این فرایند معمولا از دانه‌های آسیاب شده و آب داغ (نه‌جوش) استفاده می‌شود و محصول نهایی از فیلتری برای جدا سازی قهوه باقی‌مانده (تفاله) عبور می‌کند.
قهوه عربی شده ی واژه"کفا" یا کافا است که در اصل نام منطقه و شهری در جنوب غربی اتیوپی است که گیاه قهوه در ابتدا در آنجا یافت شده است.در ضمن مردم آن منطقه به این گیاه بون می گویند.
به احتمال زیاد قهوه اولین بار در کشور اتیوپی تولید شد. البته برخی کشور یمن را منشا تولید قهوه می‌دانند. این دانه اولین بار در قرن ۱۳، در جهان عرب شهرت یافت.
گیاه قهوه
دانه قهوه محصول میوه درختی همیشه سبز به نام Coffea است. گیاه کافِا(Coffea) از گونه گیاهان گلدار از خانواده روناسیان (Rubiaceae) است که در نواحی گرمسیری رشد می‌کند. بلندی آن بین ۳ تا ۱۰ متر است و ۳ تا ۵ سال پس از کاشته شدن محصول می‌دهد. شکوفه‌های سفید رنگ و خوشبوی قهوه بسیار به گل یاس شباهت دارند. میوه‌های قهوه تخم‌مرغی شکل‌اند و به صورت خوشه آویزان می‌شوند. هر درخت قهوه حدود ۲۰۰۰ میوه می‌دهد. بین ۶ تا ۹ ماه زمان لازم است تا میوه قهوه از رنگ سبز به زرد و بعد قرمز یا بنفش بدل شود و کاملاً برسد. برگ‌های درخت قهوه به رنگ سبز تیره و براق هستند و ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر طول و ۶ سانتیمتر پهنا دارند. گیاه قهوه معمولا سه تا چهار سال پس از کاشته شدن شروع به تولید گل می‌نماید و از این گلها، میوه‌ی گیاه قهوه نمایان می‌شود که معمولا به عنوان گیلاس‌های قهوه(Coffee berries) شناخته می‌شوند، اولین برداشت مفید از این گیاه ،پنج سال پس از کشت امکان‌پذیر می‌باشد.
انواع قهوه
مرغوب‌ترین قهوه که طعم و بویی منحصربه‌فرد دارد از بوته‌ای به نام Arabica به دست می‌آید که قدیمی‌ترین نوع قهوه‌است و در ارتفاع ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ متر بالاتر از سطح دریا رشد می‌کند. حدود ۷۵ ٪ از کل قهوه‌ای که در جهان کشت می‌شود Arabica است. قدیمی‌ترین نوع قهوه Arabica موکا و جاوه هستند که امروزه نامی شناخته‌شده محسوب می‌شوند. نوع دیگری از قهوه Robusta نام دارد که در بلندی ۲۵۰۰ پایی رشد می‌کند و بیشتر از Arabica تحمل سرما را دارد. میزان کافئین Robusta دو برابر Arabica است، اگرچه بو و طعم آن در رده پایین‌تری قرار دارد و ارزان‌تر است. Robusta حدود ۲۵ ٪ از کشت قهوه جهان را تشکیل می‌دهد. نوع مرغوب آن هم برای تهیه اسپرسو به کار می‌رود. نوع دیگری از قهوه که در آفریقای غربی می‌روید Liberica نام دارد که درصد بسیار اندکی از دانه‌های قهوه از این نوع هستند.
کشورهای تولید کننده قهوه
دانه قهوه در بیش از ۷۰ کشور دنیا کشت می‌شود. این کشورها که در نواحی استوایی زمین پراکنده‌اند در مناطق آمریکای لاتین، آسیای جنوب شرقی، آسیای جنوبی و آفریقا قرار دارند. امروزه بزرگترین کشورهای تولید کننده قهوه عبارتند از: پورتو ریکو، برزیل، کلمبیا، ویتنام، اندونزی، مکزیک و هند. البته در هفتاد کشور دیگر هم قهوه تولید می‌شود، ولی میزان تولید آن کشورها کمتر است. بزرگترین وارد کنندکان قهوه، ایالات متحده آمریکا، آلمان، ژاپن، فرانسه، ایتالیا و اسپانیا می‌باشند. بیشترین میزان مصرف سرانه قهوه در کشورهای فنلاند (۱۱ کیلوگرم)، دانمارک (۹٫۷ کیلو گرم)، نروژ (۹٫۵ کیلوگرم)، سوئد (۸٫۶ کیلوگرم) و استرالیا (۷٫۸ کیلوگرم) مشاهده شده‌است. ایالات متحده آمریکا با اینکه بزرگترین وارد کننده قهوه‌است، اما مصرف سرانه آن تنها ۴٫۱ کیلوگرم می‌باشد.
خواص قهوه
۱- به دلیل خاصیت نشاط بخشی قهوه، ضد افسردگی است.
۲- نوشیدن یک فنجان قهوه در بسیاری از مواقع سردرد را برطرف می‌کند.
۳- قهوه به دلیل داشتن ماده‌ای به نام تانن از پوسیدگی دندان جلوگیری می‌کند.
۴- تحقیقات ۹ ساله دانشمندان ژاپنی نشان می‌دهد مصرف منظم قهوه به دلیل دارا بودن اسید کلروژونیک، خطر ابتلا به سرطان کبد را تا ۴۹ درصد و مصرف نامنظم قهوه می‌تواند خطر ابتلا به سرطان کبد را تا ۲۹ درصد کاهش دهد.
۵- محققان هلندی به این نتیجه رسیدند که نوشیدن یک فنجان قهوه در طی روز خطر ابتلا به دیابت را کاهش می‌دهد. زیرا ترکیبات موجود در قهوه از جمله منیزیم و پتاسیم به سوخت و ساز قند در بدن کمک می‌کند.
۷- طبق آخرین تحقیقات دانشمندان،مصرف مکرر قهوه در طول ماه،با کاهش خطر ابتلا به بیماری کلانژیت (بیماری کبد) همراه است.