انواع سنگآهن:
سنگآهن اغلب به سه شکل سنگآهن دانهبندی شده، کنسانتره و گندله سنگآهن تولید و معامله میشود:
- سنگآهن دانهبندی شده به دو صورت ریزدانه Fine ابعاد 0 تا 10 میلی متر و درشت دانه Lump ابعاد 10 تا 30 میلیمتر معامله میشود. عیار این نوع سنگآهن اغلب بین 57 تا 5/63 درصد
متغیر است ولی معامله تا عیار 42 درصد نیز دیده میشود.
- کنسانتره سنگآهن Concentrate که بسیار ریزدانه است و عیار آن اغلب بین 67 تا 69 درصد است.
- گندله سنگآهن Pellet که عیار آن تغییر چندانی با کنسانتره نداشته ولی با بنتونیت و برخی مواد دیگر بهصورت متخلخل و اغلب کروی تولید میشود تا در فرآیند احیای مستقیم به آهن اسفنجی تبدیل شود.
سنگآهن کانیهای متفاوتی دارد که مهمترین آن هماتیت Fe2O3 با عیار حداکثر 70 درصد سنگآهن و مگنتیت Fe3O4 با عیار حداکثر 72 درصد است. مگنتیت اهمیت و قیمت بیشتری دارد، زیرا در کوره بلند به FeO + Fe2O3 تبدیل میشود. هر چقدر درصد FeO در آنالیز سنگآهن بیشتر باشد قیمت آن نیز بیشتر خواهد خواهد بود. در معاملات اغلب FeO بالای 16 درصد را به عنوان سنگآهن مگنتیتی طلب میکنند. در کوره بلند FeO جدا شده از مگنتیت به عنوان پتانسیلی برای پرعیارسازی سنگآهن با کیفیت پایینتر به حساب میآید، زیرا ترکیبات آهندار را از بین ناخالصیها جدا میکند. با توجه به عیار پایین سنگآهنهای چین، کارخانههای فولاد این کشور اغلب مجبور هستند از سنگآهنهایی با عیار بالاتر و مخصوصا انواع مگنتیتی برای پرعیارسازی و کاهش نسبی هزینهها استفاده کنند. با توجه به این مطلب این نوع سنگآهن همیشه در بازار چین مخاطب خود را خواهد داشت.
اغلب ذخایر ارزشمند سنگآهن برای تجارت بینالملل باید عیار بالاتر از 57 درصد داشته باشند. در شرایط سخت بازار حتی عیار بالای 59 درصد از طرف خریداران در خواست میشود. در گذشته معرف قیمتگذاری سنگآهن در بازار چین برای سنگآهن 5/63درصد با مبدأ هند بود که هماکنون بهدلیل برخی ممنوعیتها برای صادرات سنگآهن هند به عیار 62 درصد با مبدأ استرالیا یا برزیل تبدیل شده است. همیشه سنگآهن یا هر ماده معدنی دیگر اندکی رطوبت دارد که در حملونقل فله دریایی
افزایش مییابد. برای محاسبه قیمت در ابتدا این میزان رطوبت را کسر میکنند یعنی با فرض 3 درصد رطوبت، 3 درصد از وزن سنگآهن را کم میکنند. به عبارت بهتر اگر قیمت 93 دلار برای سنگآهن مخابره میشود منظور سنگآهن با عیار 62 درصد، تحویل در بنادر چین و بدون احتساب رطوبت (خشک -Dry) میباشد.
همان گونه که بالاتر بودن عیار سنگآهن فاکتوری برای افزایش قیمت است برخی عناصر مضر هم فاکتوری برای کاهش قیمت هستند. فسفر، گوگرد، تیتانیوم و این قبیل عناصر را میتوان عناصر مضر برای سنگآهن به شمار آورد. فسفر بالا ویژگی سنگآهن چادرملو (بهصورت آپاتیت یک کانی فسفردار)، گوگرد بالا ویژگی معدن گلگهر و تیتانیوم بالا در برخی معادن کرمان و نزدیک به کهنوج دیده میشود.
مهمترین بازار صادراتی سنگآهن در جهان چین است. این کشور با حجم واردات بسیار بالای خود (نزدیک به 900 میلیون تن در سال) بزرگترین بازار مصرف و قطب تجارت سنگآهن بوده که قیمتگذاری این کالا نیز بر اساس شرایط این حوزه انجام میشود. پس از چین بازارهای کره جنوبی، ژاپن و اروپا دیگر بازارهای مصرف مهم سنگآهن هستند. در آینده منطقه خلیجفارس و کشورهای عربستان، قطر و امارات نیز به این حوزهها اضافه خواهند شد، بنابراین نیاز به برنامهریزی در این زمینه به شدت حس میشود.
عیار سنگآهن بسیار مهم است. چین بزرگترین تولیدکننده سنگآهن در جهان با تولید یک میلیارد و 320 میلیون تن است، ولی بهدلیل عیار بسیار پایین (21 تا 31 درصد) این حجم تولید چندان به چشم نمیآید. به عبارت بهتر حجم بالای تولید سنگآهن با عیار کم آن باعث میشود که محتوای آهن استخراج شده کاهش یابد. در برخی گمانهزنیها این حجم در مقایسه با سایر محمولههای مورد تجارت در جهان برابر با 370 میلیون تن است. به عبارت دیگر چین باز هم به واردات سنگآهن نیاز خواهد داشت.
مهمترین منطقه تولیدکننده سنگآهن در جهان منطقه پیلبارا در غرب استرالیا است که بزرگترین ذخایر سنگآهن جهان را دارد. شرکتهای بزرگ با احداث خط آهن توانستهاند هزینه حمل داخلی سنگآهن را به شدت کاهش دهند (در برخی از مناطق حتی 2 دلار در هر تن). مهمترین پایانه صادراتی سنگآهن و بزرگترین پایانه بارگیری مواد خام در جهان، بندرهدلند در شمال غربی استرالیا و نزدیک به منطقه پیلبار است. صادرات سنگآهن اغلب با کشتیهای بزرگ فلهبر انجام میشود. کشتیهای کوچکتر با ظرفیت بیش از 22 هزار تن و کشتیهای بزرگ معروف به پاناماکس با ظرفیت بیش از 70 هزار تن. در ایران پایانههای بارگیری سنگآهن برای ظرفیتهای بالای 70 هزار تن نداریم.
هر بازاری در جهان و هر قیمتی تابع عرضه و تقاضا است، ولی گاهی برخی عرضهکنندگان آنقدر قدرتمند میشوند که میتوانند برای کل بازار تعیین تکلیف کنند. در بازار جهانی سنگآهن همچنین اتفاقی در حال وقوع است. تقاضای چین به حدی بزرگ است که عرضهکنندگان اصلی میتوانند به بازار جهت دهند. بزرگترین تولیدکنندگان جهانی سنگآهن به ترتیب شرکت واله برزیل به عنوان بزرگترین تولیدکننده در جهان، ریوتینتو بزرگترین تولیدکننده سنگ آهن استرالیا، BHP بیلتون استرالیا به عنوان بزرگترین شرکت معدنکاری جهان، فورتسکیو استرالیا و OZ Mineral استرالیا هستند. این شرکتها که همبستگی بسیار خوبی با یکدیگر دارند بهصورت واقعی بازار جهانی سنگآهن را مدیریت میکنند. به نظر میرسد کاهش قیمتهای فعلی بهدلیل اخراج برخی معادن کوچکتر چینی آن هم در فصل بارانهای موسمی و سختی شرایط استخراج باشد.
مهمترین منطقه تولیدکننده سنگآهن در جهان منطقه پیلبارا در غرب استرالیا است که بزرگترین ذخایر سنگآهن جهان را دارد. شرکتهای بزرگ با احداث خط آهن توانستهاند هزینه حمل داخلی سنگآهن را به شدت کاهش دهند (در برخی از مناطق حتی 2 دلار در هر تن). مهمترین پایانه صادراتی سنگآهن و بزرگترین پایانه بارگیری مواد خام در جهان، بندرهدلند در شمال غربی استرالیا و نزدیک به منطقه پیلبار است. صادرات سنگآهن اغلب با کشتیهای بزرگ فلهبر انجام میشود. کشتیهای کوچکتر با ظرفیت بیش از 22 هزار تن و کشتیهای بزرگ معروف به پاناماکس با ظرفیت بیش از 70 هزار تن. در ایران پایانههای بارگیری سنگآهن برای ظرفیتهای بالای 70 هزار تن نداریم.
هر بازاری در جهان و هر قیمتی تابع عرضه و تقاضا است، ولی گاهی برخی عرضهکنندگان آنقدر قدرتمند میشوند که میتوانند برای کل بازار تعیین تکلیف کنند. در بازار جهانی سنگآهن همچنین اتفاقی در حال وقوع است. تقاضای چین به حدی بزرگ است که عرضهکنندگان اصلی میتوانند به بازار جهت دهند. بزرگترین تولیدکنندگان جهانی سنگآهن به ترتیب شرکت واله برزیل به عنوان بزرگترین تولیدکننده در جهان، ریوتینتو بزرگترین تولیدکننده سنگ آهن استرالیا، BHP بیلتون استرالیا به عنوان بزرگترین شرکت معدنکاری جهان، فورتسکیو استرالیا و OZ Mineral استرالیا هستند. این شرکتها که همبستگی بسیار خوبی با یکدیگر دارند بهصورت واقعی بازار جهانی سنگآهن را مدیریت میکنند. به نظر میرسد کاهش قیمتهای فعلی بهدلیل اخراج برخی معادن کوچکتر چینی آن هم در فصل بارانهای موسمی و سختی شرایط استخراج باشد.