تهران و مسکو در حالی روز گذشته و در سکوت خبری تفاهم نامه ای را برای فروش نفت ایران به بازارها امضا کرده اند که با گذشت چند ساعت از امضای این تفاهم نامه که ظاهرا هدف اصلی آن بر سر مبادله نفت در برابر کالا است، مسکو بیانیه صادر شده را لغو و اعلام کرده که بیانیه جدیدی را امروز منتشر خواهد کرد.
درحالی که قرارداد نفتی ایران و روسیه که موافقان و مخالفان جدی خود را دارد از ابتدا نیز مبهم بوده و جزییات زیادی از آن منتشر نشده بود، توافق جدید دوکشور که بلافاصله با عقب‌نشینی رسمی مسکو همراه شد نشان می‌دهد بر ابهامات این پرونده افزوده شده است.
این تفاهم نامه که با حضور بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان و الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه در مسکو به امضا رسیده به همکاری‌های تجاری و اقتصادی در تعدادی از بخش‌ها خواهد انجامید و آنطور که در ابتدا اعلام شد دو کشور همکاری نزدیکی در بخشهای احداث و نگهداری تاسیسات تولیدی، توسعه زیرساخت‌های شبکه برق، بخش نفت و گاز و تجارت ماشین‌آلات، تجهیزات، کالاهای مصرفی و محصولات کشاورزی خواهند داشت.
بر اساس اعلام اولیه وزارت انرژی روسیه طبق مفاد این قرارداد پنج ساله، روسیه به ایران در فروش نفت کمک خواهد کرد و دو کشور در صنعت نفت و گاز، احداث نیروگاه‌ها و شبکه برق، عرضه ماشین‌آلات، کالاهای مصرفی و فرآورده‌های کشاورزی همکاری خواهند داشت.
اگر چه ابتدا چنین به نظر رسید که این تفاهم نامه همان قرارداد مبادله نفت در برابر کالا است که زمستان گذشته از سوی رویترز مطرح شد، اما در این تفاهم نامه حجم مبادلات مشخص نشده است .
این در حالی است که پیش تر مذاکره ایران و روسیه درباره قرارداد مبادله نفت دربرابر کالا به ارزش 20 میلیارد دلار انجام شده بود و این در حالی است که حجم روابط اقتصادی ایران و روسیه در سال گذشته از یک میلیارد و 100 هزار دلار فرا‌تر نرفته است و این امر نگرانی مقامات آمریکایی را به همراه داشته است.
آغاز مذاکرات پشت پرده برای فروش نفت
بر این اساس داستان تهاتر نفتی ایران و روسیه از سال ۲۰۱۱ که فروش نفت ایران با چالش‌های جدی روبه‌رو شد، آغاز شد و در شرایطی که ایران در پی راهکارهایی برای دور زدن تحریم‌ها و مقابله با پیامدهای منفی آن بود بیشتر مورد توجه رسانه ها قرار گرفت.
زمستان سال گذشته بود که رویترز از مذاکرات ایران و روسیه به منظور مبادله نفت در برابر کالا خبر داد و اعلام کرد: در صورتی که دو طرف به توافق برسند، مسکو روزانه بالغ بر 500 هزار بشکه از نفت ایران را به‌ازای صادرات کالا و تجهیزات خریداری می‌کند.
بر این اساس زنگنه فروردین‌ماه سال جاری گفته بود که ما اصلا قراردادی تهاتری نداریم و این موضوع را تایید و یا تکذیب نکرد اما در اظهار نظر دیگری در حاشیه نمایشگاه بین‌المللی صنعت نفت، تاکید کرد که همه چیز درباره این قرار داد در حد مذاکره است.
در این زمینه پیش تر سید محسن قمصری، مدیر امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه این موضوع فقط در حد ایده است و هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است، گفته بود که سفر اخیر وزیر نفت به مسکو نیز برای حضور در چهارمین اجلاس بین‌المللی انرژی بوده است و ربطی به این قرارداد نداشته است.
وی همچنین با تاکید بر این که این موضوع همچنان در حد مطالعه و بررسی است، گفته بود که هنوز تصمیمات قطعی در این باره اتخاذ نشده است.
عقب نشینی مسکو چند ساعت پس ار تفاهم
اما در حالی مقامات نفتی کشور همه چیز درباره این قرارداد را در حد مذاکره اعلام کرده بودند که خبر امضای این تفاهم نامه روز گذشته منتشر شد و فقط چند ساعت پس از صدور بیانیه اولیه، آن را رد و اعلام کرد که بیانیه جدیدی را امروز (چهارشنبه) درباره این توافق منتشر می‌کند.
تفاهم نفتی ایران و روسیه در حالی انجام شده که پیشتر یک مقام ارشد آمریکایی با بیان اینکه نگرانی‌های خود را درباره این قرارداد اعلام می‌کنیم و ممکن است این قرارداد شامل تحریم‌های آمریکا باشد، گفته بود که آشکارا و به صورت شفاف نگرانی‌های خود را به هر دو طرف نسبت به انجام این قرارداد یا هر قرارداد دیگری اعلام می‌کنیم.
وی گفته بود که اگر چنین قراردادی انجام شود مغایر با قرارداد موقت انجام شده در اواخر ماه نوامبر میان ایران و 1+5 است و ممکن است باعث اعلام تحریم‌های آمریکایی به تمام افراد دخیل در این قرارداد شود.
همچنین سناتورهای آمریکایی تهدید کرده بودند که اگر ایران و روسیه توافق تهاتر را امضا کنند تحریم‌های ایران که تحت توافق ژنو لغو شده بودند باز خواهند گشت.
البته در واکنش به این نگرانی، مرضیه افخم، سخنگوی وزارت امور خارجه اعلام کرده بود ایران و روسیه ظرفیت‌های بسیاری برای همکاری و توسعه مناسبات اقتصادی و تجاری دارند و حساسیت کشورهای دیگر نسبت به همکاری‌های ایران و روسیه در ابغاد مختلف، غیرمنطقی است.
معاون وزیر خارجه روسیه نیز در واکنش به نگرانی مقامات آمریکایی گفته بود که دلیلی نمی‌بینیم که توسعه روابط اقتصادی خود را با ایران قطع کنیم. ما با این اقدام هیچ یک از تحریم‌های بین‌المللی را لغو نکرده‌ایم.
خبرگزاری ایسنا