رشد سهم ایران در بازار پلیمر جهاننفت، گاز و پتروشیمی پلیمر و پلاستیک 

به گزارش موسسه IHSکه به بررسی دوره‌ای متغیرهای مهم کشورهای مختلف می‌پردازد، میزان صادرات دو محصول اتیلن و پلی‌اتیلن کشورمان که در سال 2011 به 2 میلیون متریک تن رسیده بود با تحریم‌های غرب به یک میلیون و 800 هزار متریک تن کاهش یافت. این بررسی نشان می‌دهد با آغاز به کار دولت جدید و رفع برخی مشکلات در صادرات محصولات مهم در حوزه انرژی و پتروشیمی میزان صادرات این محصولات در سال جاری به حدود 3 میلیون متریک تن و تا پایان سال 2017 به حدود 5/3 میلیون متریک تن خواهد رسید. با این حال با تفکیک این محصولات آنچه مشخص است تحریم‌ها تاثیر چندانی بر صادرات پلی‌اتیلن نداشته، اما میزان صادرات اتیلن به شدت کاهش یافته است، البته برنامه‌های دولت برای کاهش صادرات مواد اولیه را نیز باید در این موضوع دخیل دانست.
ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین‌ کشورهای صادرکننده متانول و اتیلن در سال‌های اخیر متاثر از تحریم‌های مختلف از بیمه کشتی‌های صادراتی گرفته تا نقل و انتقال پول و تحریم پتروشیمی با چالش‌های عدیده‌ای دست به گریبان شده است. این موضوعات سهم صادراتی کشور را در خلال سال‌های اخیر کاهش داده است، اما پیش‌بینی‌ها حکایت از تغییر جهت صادرات از مواد اولیه به سمت محصولاتی با ارزش افزوده بیشتر دارد، به طوری‌که تا سال 2017 انتظار می‌رود سهم صادراتی اتیلن کاهش و پلی‌اتیلن با افزایش صادرات مواجه شود که در این امر سیاست‌های دولت در باب صادرات محصولات تکمیلی دخالت بالایی خواهد داشت.
دولت و مجلس در این رابطه اقدامات فراوانی را به‌خصوص در باب افزایش قیمت خوراک عملیاتی کرده‌اند تا به این ترتیب ارزش افزوده در بخش پایین دستی و زنجیره‌های ایجاد ارزش را تقویت کنند، با این حال شرایط نیز بار دیگر برای تقویت صادرات در حال مهیا شدن است. به‌عنوان نمونه با توسعه روابط سیاسی بین ایران و غرب دو راهکار برای افزایش تولید به خصوص در زنجیره ارزش وجود دارد؛ نخست توسعه سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف پتروشیمی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های تولیدی موجود در این بخش است. در حال حاضر اولا ظرفیت‌های خالی تولید در این بخش در مجتمع‌های فعال بالا است که تامین سرمایه قادر به افزایش سطح تولید و صادرات بیشتر است و ثانیا طرح‌های توسعه صنعت پتروشیمی قادر به ایجاد ظرفیت‌های جدید و ارتقای حضور کشورمان در بازارهای صادراتی است.
راهکار دوم، توسعه حضور سرمایه‌های خارجی در بخش تولید گاز به خصوص در پارس‌جنوبی است که خوراک مورد نیاز را برای مجتمع‌های پتروشیمی فراهم ‌کند و این امر سطوح تولید را در این بخش بهبود خواهد بخشید.
با این حال بررسی‌ها نشان می‌دهند صادرات پلیمرها و متانول در بازارهای جهانی در مقایسه با گذشته کاهش چشمگیری داشته است، با این حال این میزان ریزش در مورد کشور ما بیش از متوسط جهانی آن رقم خورده، به طوری‌که میزان افت صادرات این محصولات به 30 درصد نسبت به نقطه پیک آن یعنی سال 2010 رسیده است.
این مساله در عین حال توازن قیمتی برای این محصولات را نیز به هم زده است، به طوری‌که با کمبود شدید این محصولات در بخش‌های آسیایی و در عین حال قیمت‌های پایین تر در مناطقی از آمریکا، چین و برخی کشورهای نوظهور دیگر مانند هند که واردکنندگان اصلی متانول و اتیلن از ایران هستند، حال باید محصولات مورد نیاز خود را با قیمت‌های بالاتر تهیه کنند. به عبارت دیگر، تحریم‌های پتروشیمی ایران و کاهش صادرات این محصولات بیش از هر کشور دیگر به شرکای اصلی کشورمان همچون چین ضربه زده است. کارشناسان جهانی معتقدند واردات این محصولات از ایران به مراتب به‌صرفه‌تر از سایر نقاط است.
در این بین اما موضوع دیگر تلاش دولت برای افزایش میزان تولید تا 100 میلیون تن در سال است که می‌تواند ظرفیت‌های صادراتی را افزایش داده و قیمت را در بازارهای منطقه‌ای دوباره کاهش دهد. این مساله بازاریابی محصولات را در بخش‌های آسیایی تسهیل خواهد کرد و انتظار می‌رود این امر با کمک شرکت‌های بزرگ حتی از کشورهایی نظیر چین در آسیا و شرکت‌های اروپایی تسریع شود. در این بین رشد اقتصادی کشور که در خلال سال‌های اخیر تا منفی 6 درصد کاهش را تجربه کرده است یکی دیگر از عوامل کاهش شدید تولید در بخش‌های مهم از جمله پتروشیمی محسوب می‌شود. کارشناسان معتقدند رشد اقتصادی می‌تواند در سال جاری مثبت شده و تا سال آینده به حدود 2 درصد برسد، در نتیجه محرک دیگر افزایش تولید و بالطبع صادرات محصولات پتروشیمی نیز رشد اقتصادی کشور است؛ مخصوصا آنکه تقاضای جهانی برای انرژی و پتروشیمی در جهان روند رو به رشدی را تجربه می‌کند.
با این حال موانع بزرگی در مسیر حرکت پتروشیمی کشور نیز قابل ذکر است. خبر جدیدی که اخیرا «دنیای اقتصاد» منتشر کرد حکایت از ائتلاف عربستان و آمریکا برای افزایش تولید محصولات پتروشیمی به خصوص پلیمرها دارد؛ این در حالی است که قرار است خوراک تولیدات جدید از محل گازهای شیل تامین شود که انقلابی در تولید این محصولات محسوب می‌شود. منطقه خلیج فارس ١١ درصد از بازار جهانی ٦٠٠ میلیارد دلاری پتروشیمی را در اختیار دارد.
در این بین شرکت سابیک عربستان با آمریکا در حال تعریف طرح‌های جدید پتروشیمی است که می‌تواند موقعیت ایران را به خطر بیندازد؛ به خصوص آنکه بررسی‌ها نشان داده تولید محصولات پتروشیمی از گاز شیل تا سال 2017 بزرگ‌ترین تهدید برای تولیدکنندگان محصولات پلیمری است. آمریکا اخیرا بیش از 15 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در تولید اتیلن را عملیاتی کرده است. در 7 ماه گذشته در حدود 8 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در بخش پتروشیمی و شیمیایی از دیگر برنامه‌های عملیاتی شده این کشور است. از طرف دیگر با اتحاد ریاض-واشنگتن، عربستان نیز به جمع تولیدکنندگان پتروشیمی با خوراک شیل گاز می‌پیوندد. میزان ذخایر گاز نامتعارف عربستان بیش از 600 تریلیون فوت مکعب ارزیابی می‌شود. قطر نیز برنامه‌های توسعه پتروشیمی را در دستور کار خود قرار داده و در نظر دارد صادرات محصولات پتروشیمی خود را تا هفت سال آینده به ٢٣ میلیون تن در سال افزایش دهد. بر این اساس به نظر می‌رسد راه درازی برای توسعه پتروشیمی کشور در پیش باشد،راهی که باید از ابعاد سیاسی، اقتصادی- مالی و قدرت و مدیریت بازاریابی فراوانی برخوردار باشد.

دنیای اقتصاد