به گزارش ارانیکو و به نقل از شانا صنعت پتروشیمی از جمله صنایع مادر و اشتغالزاست که محصولات آن در کشورهای صنعتی به عنوان تغذیه کننده اصلی صنایعی که محصولات نهایی را به دست مصرف کنندگان می رسانند مورد استفاده قرار می گیرد.
تنوع محصولات پتروشیمی می تواند حلقه های مفقوده صنایع بیشماری را تکمیل کند و بدون شک توسعه صنایع وابسته این صنعت نیز می تواند در تامین کالاهای مصرفی و برطرف کردن نیازهای صنایع داخلی کشور نقشی سزاوار ایفا کند.
صنعت پتروشیمی در ایران از سال ١٣٤٣ هجری شمسی، یعنی ٥٠ سال پیش فعالیت خود را با واحد کوچک تولیدی کود شیمیایی شیراز آغاز کرد و ایران در حال حاضر دومین تولید کننده و صادر کننده فرآورده های پتروشیمی در خاورمیانه است.
سهم تولید محصولات پتروشیمی ایران در سال ٢٠١٢ از کل محصولات پتروشیمی تولید شده در جهان ٢,٣١ درصد و سهم عربستان ٤.٦ درصد گزارش شده است.
برابر آمار منتشره توسط شرکت مدیریت برنامه ریزی و توسعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، در سال ٢٠١٢ کل محصولات تولیدی پتروشیمیایی در جهان حدود یک میلیارد و ٥٠٦ میلیون و ١١٨ هزار تن بوده که نسبت به سال ٢٠١٠ حدود ٤٤,٠٦ درصد افزایش نشان می دهد. در طی این دوره، رشد تولید محصولات شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران نیز ٤٥.٩ درصد گزارش شده است.
به طور کلی وضع تولید فرآورده های پتروشیمی در سال ٢٠١٢ نشان می دهد آسیا با ٥٣ درصد، اروپا با ١٧,١ درصد و آمریکای شمالی با ١٣.٤ درصد در رده های اول تا سوم تولید محصولات پتروشیمی جهان قرار گرفته اند و در مجموع بیش از ٨٣.٥ درصد از کل تولیدات پتروشیمی جهان را به خود اختصاص داده اند.
آمریکای مرکزی و جنوبی با سهم ٤ درصدی، آفریقا با سهم ١,٨ درصدی و اقیانوسیه با سهم ٠.٤ درصدی در رده های بعدی تولید محصولات پتروشیمی جهان در سال ٢٠١٢ قرار دارند.
از مجموع تولیدات محصولات پتروشیمی در جهان در سال ٢٠١٢، تولید محصولات شیمیایی با سهم ٥٢,١ درصدی در مقایسه با تولید بخشهای پلیمری با سهم ٢٢.٥ درصد و کودهای شیمیایی با سهم ٢٥.٤ درصد، بیشترین مقدار را به خود اختصاص داده اند.
ترکیب تولید محصولات پتروشیمیایی ایران در سال ٢٠١٢ نیز در بخش محصولات شیمیایی ٥٨ درصد، در بخش محصولات پلیمری ١٨,٤ درصد و در بخش کودهای شیمیایی ٢٣.٦ درصد گزارش شده است.
برابر ترازنامه هیدروکربوری وزارت نفت ایران، تا پایان سال ١٣٩١ تعداد ٤٣ مجتمع پتروشیمی فعال با ظرفیت نصب شده ٥٦,٨ میلیون تن در زنجیره تولید قرار گرفته و میزان کل محصولات تولیدی آن ٣٩.٨ میلیون تن گزارش شده است.
وضع و سهم تجارت، موقعیت و جایگاه جهانی و خاورمیانه صنایع پتروشیمی ایران نشان می دهد سهم ایران در سال ١٣٩١ از ظرفیت تولید خاورمیانه و جهان نسبت به سال ١٣٨٩ کاهش یافته که از جمله دلایل آن می توان به محدودیتهایی کشورهای غربی اشاره کرد.
درصد استفاده از ظرفیت بالقوه تولیدات مجتمعهای تحت پوشش شرکت صنایع پتروشیمی و شرکتهای واگذار شده از ٧٦ درصد در سال ١٣٩٠ به ٧٠ درصد در سال ١٣٩١ کاهش یافته است.
آمارهای منتشره نشان می دهد، مجموع کل تولید مجتمعهای موجود واگذار شده به بخش خصوصی و شرکتهای صنایع پایین دستی پتروشیمی بخش خصوصی در سال ١٣٩١ نسبت به سال قبل با کاهش ٢,٩٣ میلیون تنی روبروست. این در حالی است که ظرفیت بالقوه کل تولیدات محصولات پتروشیمی در سال ١٣٩١ حدود ٥٦.٨ میلیون تن در سال بوده است.
از مجموع تولیدات محصولات پتروشیمی ایران در سال ١٣٩١ حدود ٢٩,٠٣ میلیون تن به فروش رفته که ١٣.٢٧ میلیون تن آن به فروش داخلی (با ١١.٦٣ درصد رشد نسبت به سال قبل) و ١٥.٧٦ میلیون تن به صادرات (با ١٣.٦٣ درصد کاهش نسبت به سال قبل) اختصاص یافته است.
مجموع ارزش فروش داخلی محصولات پتروشیمی ایران در سال ١٣٩١ نسبت به سال قبل آن با افزایش ٦ هزار و ٣٥١ میلیارد تومانی به ١٧ هزار و ٤٧٧ میلیارد تومان افزایش یافته است. در طی همین دوره صادرات محصولات پتروشیمی با افت ٢ میلیارد و ٦٠١ میلیون دلاری به ١٢ میلیارد و ٦١ میلیون دلار کاهش پیدا کرده است.
بر اساس اظهارات مسئولان پتروشیمی، مهمترین عوامل در استفاده نکردن از ظرفیت خالی مجتمعها را می توان به افزایش مصارف بین واحدی یا میان مجتمعی و همچنین نارسایی کیفیت ساخت تجهیزات، نارسایی دانش فنی کسب شده، تولید بنزین و نفت گاز و تحویل آن به شرکت ملی پالایش و پخش، کمبود خوراک و دیگر عوامل مانند نارساییهای آموزشی نسبت داد.
محمد حسن پیوندی، معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در مصاحبه ای با شبکه خبری بلومبرگ در ٦ شهریورماه ١٣٩٣ می‌گوید: تحریمهای ضدایرانی هنوز باعث ایجاد موانعی در فروش محصولات پتروشیمی ایران می‌شوند و این در حالی است که به‌موجب توافقنامه موقت ژنو قرار است محدودیتهای ناظر بر فروش این محصولات، در حین ادامه مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ به حال تعلیق درآیند.
پیوندی، بااعلام این خبر می‌گوید: انتقال وجوه ناشی از فروش این محصولات و فراهم آوردن پوشش بیمه‌ای برای صادرات آنها کماکان بزرگترین مانع پیش روی تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی در ایران به شمار می‌رود.
به گفته وی: «برای صادرات محصولات پتروشیمی موانعی وجود دارد، اما این موانع به مسائل مربوط به بیمه ارتباط دارند. اوضاع بهتر شده است. تولیدات و صادرات محصولات ما ظرف سه تا چهار ماه گذشته بین ٤ تا ٦ درصد افزایش داشته است».
معاون مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران با ارائه توضیحاتی بیشتر در این مورد می‌افزاید: «ما به‌دلیل مدیریت صنعتی و شرایط اقتصادی بهتر و تورم پایین‌تر شاهد افزایش تولیدات شیمیایی ایران از ٤٠,٦ میلیون تن و افزایش صادرات آن از ١٣ میلیون تن در سال تقویمی درنظر گرفته شده تا مارس ٢٠١٤ بوده‌ایم».
وزارت خزانه داری آمریکا در خردادماه ١٣٩٢ طی بیانیه ای هشت شرکت پتروشیمی بندرامام، پتروشیمی بوعلی سینا، پتروشیمی مبین، پتروشیمی نوری، پتروشیمی پارس، پتروشیمی شهیدتندگویان، پتروشیمی شازند و پتروشیمی تبریز را در فهرست شرکتهای تحریمی قرار داده بود.