بورس کالای ایران اعلام کرده است که به زودی قرارداد آتی کنجاله سویا را در این بورس راه‌اندازی می‌کند؛ خبری که در بخش اقتصاد کشاورزی کشور حائز اهمیت زیادی است.
نویسنده:
بابک سینایی
بخشی از این اهمیت به دلیل نقش و جایگاه کنجاله سویا در اقتصاد کشاورزی کشور یعنی تامین پروتئین دام و طیور و بخش دیگر به دلیل نوسانات این محصول کشاورزی است.
کنجاله سویا تا سال 1375، تقریبا جایگاهی در سبد محصولات کشاورزی مورد نیاز کشور نداشت. اما از این سال به بعد کنجاله سویا کم کم جای خود را به‌عنوان یکی از محصولات ضروری کشاورزی در کشور باز کرد و این روند تا جایی پیش‌رفته است که امروز تصور بازار محصولات کشاورزی ایران بدون وجود کنجاله سویا تقریبا محال است و اگر برای مدت یک هفته عرضه این کالا به بازار با اخلال مواجه شود، بازار گوشت و مواد پروتئینی کشور به شدت تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. هم‌اکنون سالانه نزدیک به 5/2 میلیون تن کنجاله سویا در کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد که اکثر قریب به اتفاق آن در بخش خوراک طیور و دام به کار گرفته می‌شود.کنجاله سویا یکی از مهم‌ترین منابع تغذیه طیور و دام و منبع اصلی تامین پروتئین مورد نیاز طیور و در نتیجه از مهم‌ترین نهاده‌های تولید گوشت در ایران و بسیاری از کشورهای جهان است. این محصول که از دانه سویا استحصال می‌شود، در کنار ذرت، بخش عمده خوراک طیور را در کشور تشکیل می‌دهد. اهمیت کنجاله سویا در بازار محصولات کشاورزی ایران به حدی است که در تابستان سال 91 اختلال چند روزه در ورود و توزیع این کالا در کشور منجر به وقوع اتفاقات مهمی شد. در عین حال با وجود اهمیت بسیار زیاد کنجاله سویا در تامین خوراک طیور و دام کشور، وابستگی نزدیک به 100 درصدی ایران به واردات کنجاله و دانه سویا نقطه ضعف بزرگی در این زمینه به شمار می‌رود.وابستگی روزافزون صنعت دام و به ویژه طیور کشور به کنجاله سویا و ذرت، منجر شده است تا هرگونه نوسان قیمت این محصولات از نگاه فعالان بازار آن به دقت و حساسیت پیگیری شود. این نوسانات در برخی مقاطع، دغدغه‌ها و نگرانی‌های جدی درخصوص وضعیت تامین کنجاله سویا و قیمت‌های آتی آن به‌وجود آورده است. البته این مهم فقط منوط به ایران نبوده است؛ بلکه اهمیت و جایگاه سویا و کنجاله سویا در بخش کشاورزی کشورهای جهان به گونه‌ای است که برای پوشش ریسک و پیش‌بینی نوسانات قیمت آن، این محصول را در بورس‌های کالایی مورد دادوستد قرار می‌دهند.سویا و کنجاله سویا هر دو از کالاهای مهم بورسی در دنیا به شمار می‌روند و این دو محصول از دارایی‌های پایه قراردادهای آتی و اختیار معامله در بسیاری از بورس‌های بزرگ دنیا هستند. بر این اساس قیمت سویا و کنجاله آن نیز عموما بر‌اساس معاملات انجام گرفته در بورس‌ها کشف و از سوی مراکز مهم اعلام می‌شود.با این حال علاوه بر بورس‌ها، کنجاله سویا در بازارهای نقدی و خارج از بورس نیز مورد معامله قرار می‌گیرد که البته مبنای تعیین قیمت آن در بازارهای خارج از بورس، قیمت‌هایی است که در بورس‌هایی همچون بورس شیکاگو کشف شده است.
از میان بورس‌های بزرگ دنیا، بورس‌های شیکاگو، دالیان چین، بورس غلات توکیو، بورس بین قاره‌ای (ICE) و ای‌سی‌‌ای (ACE) هند، امکان معاملات آتی کنجاله سویا را فراهم کرده‌اند و معاملات قراردادهای آتی سویا با مشخصاتی که توسط هر کدام از بورس‌ها تعریف شده است، روزانه توسط فعالان بازار و معامله‌گران انجام می‌شود.
بورس کالای ایران نیز می‌تواند با استفاده از ابزار قراردادهای آتی نقش زیادی در رفع دغدغه و نگرانی فعالان بازار محصولات استراتژیک کشاورزی از جمله کنجاله سویا داشته باشد. ویژگی مهم قراردادهای آتی در پوشش ریسک قیمت کالاها می‌تواند یکی از دغدغه‌های مهم فعالان بازار کنجاله سویا اعم از عرضه‌کنندگان و متقاضیان را تا حد زیادی مرتفع کند.
از این رو، بورس کالای ایران با هدف پوشش ریسک قیمت معاملات کنجاله سویا در ایران و به تبع آن دادن امکان برنامه‌ریزی و مدیریت بلندمدت عرضه و تقاضا به فعالان این بازار و همچنین دولت، گامی مهمی را در توسعه اقتصاد کشاورزی کشور برداشته است. توسعه معاملات محصولات کشاورزی مبتنی بر ابزارهای نوین مالی همچون قراردادهای آتی کمکی مناسب به فعالان بازار کشاورزی از جمله کنجاله سویا است و زمینه رشد حجم معاملات کشاورزی را در این بورس ایجاد خواهد کرد.
روزنامه دنیای اقتصاد