در حالی که تنها 29 روز تا پایان مذاکرات هسته ای باقی مانده است ، به نظر می رسد که جنگ روانی روزهای پایانی آغاز شده است ، مسئله ای که ظاهرا آمریکا با عدم توانایی در اتخاذ یک تصمیم سیاسی مستقل، به دنبال آن است .
در حالی تنها 29 روز تا پایان مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای 1+5 بر اساس تمدید توافقنامه ژنو وقت باقی مانده امروز لندن پذیرای 6 کشور طرف مذاکره ایران است.
نمایندگان آمریکا، فرانسه، انگلیس، آلمان، روسیه و چین امروز در لندن قرار است دور هم جمع شوند و در مورد پرونده هسته ای ایران گفتگو کنند. وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا درباره این مذاکرات تنها به ذکر این جمله اکتفا کرده که دوشنبه هفته جاری برای دیدار با اعضای 1+5 کشور و گفت‌وگو درباره مذاکرات هسته‌ای ایران به لندن پایتخت انگلیس سفرمی کند.
با وجود آنکه درباره این نشست اطلاعات بیشتری از سوی گروه 1+5 اعلام نشده اما روند مذاکرات هسته ای حاکی از آن است که امروز شاید روز سرنوشت سازی در مسیر مذاکرات باشد ، روزی که طرف مقابل باید پشت میز مذاکره داخلی شان اختلافات را کنار بگذارند و به یک تصمیم سیاسی واحد برسند. تصمیمی که احتمالا نتیجه آن در شام کاری کاترین اشتون و جان کری، که پایگاه خبری المانیتور از برگزاری آن در چهارشنبه شب خبر داده است، تا حدی آشکار خواهد شد.
در پی مذاکرات سه جانبه ای که 23 مهر ماه در وین بین ایران و آمریکا و اتحادیه اروپا صورت گرفت ، هر دو طرف حل و فصل مسائل مورد اختلاف را در زمان باقی مانده منوط به یک تصمیم سیاسی دانستند.
وزیر امور خارجه کشورمان در پایان مذاکرات سه جانبه وین در جمع خبرنگاران ایرانی گفت: آنچه که لازم است طرف مذاکره به آن درک کاملی پیدا کند، آن است که تحریم‌ها بی تاثیر بوده است، اما طرف مقابل احساس می‌کند که این تحریم‌ها خیلی ارزش دارد.
با این وجود اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در روزهای گذشته همواره تأکید داشته اند که امکان حصول توافق در این مذاکرات وجود دارد .
مجید تخت روانچی در مصاحبه ای که روز گذشته داشت ، عنوان کرد: "تمرکز ما در حال حاضر بر رسیدن به توافق تا 24 نوامبر است. ما فکر می کنیم که رسیدن به این توافق شدنی است و البته که بحث های بسیار مشکلی در جریان بوده و زمانبر هم است. ایران انعطاف های لازم را در این مذاکرات نشان داده و این طرف مقابل است که باید تصمیم های سختی در این مدت باقی مانده بگیرد. ما امیدوار هستیم که طرف مقابل بتواند در مدت زمان باقی مانده این تصمیم را بگیرد چرا که اگر ما به دنبال رسیدن به توافق و تفاهم پایدار هستیم تصمیم های سختی باید گرفته شود."
البته چنین موضع گیری از سوی طرف مقابل نیز مطرح شده است. مقامات آمریکایی نیز در روزهای پس از وین با وجود آنکه امکان رسیدن به توافق را دور از دسترس ندانسته اند اما حصول آن را نیز منوط به تصمیمات ایران دانسته اند و حتی در روزهای اخیر و با نزدیک شدن به پایان مذاکرات و البته روز جلسه مشترک داخلی در لندن، موضع گیری های تندتری هم داشته اند .
وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا در آخرین اظهارت خود در مرکز مطالعات راهبردی و بین المللی دانشگاه سیراکوس که به نظر می رسد آغاز یک جنگ روانی رسانه ای پیش از پایان مذاکرات بود، هر گونه مسئولیت شکست احتمالی مذاکرات را به عهده ایران دانست و گفت که ایده های پیشنهاد شده از سوی طرف های مذاکره به تهران عادلانه ، قابل اجرا و سازگار با خواست مطرح شده ایران برای داشتن برنامه اتمی و غیر نظامی است .
در پاسخ به همین اظهارات سیدعباس عراقچی، معاون حقوقی و امور بین‌الملل وزیر خارجه ایران گفت: هیات مذاکره کننده ایرانی تاکنون ایده‌ها و پیشنهادات متعددی که دارای قابلیت عملیاتی و اجرایی بوده و هرگونه نگرانی احتمالی از برنامه هسته‌ای ایران را از بین می‌برد ارائه کرده است و چنان‌چه لازم باشد افکار عمومی جهانیان در زمان مقتضی از جزییات این پیشنهادها مطلع خواهند شد و آن گاه همگان قضاوت خواهند کرد که چنان چه فرصت موجود از دست برود کدام طرف مقصر بوده و مسوولیت به‌عهده کیست؛ کما این که حتی مسوولان سیاسی کنونی غربی هم علنا تاسف خود را برای از دست رفتن فرصت‌های مشابه پیشین به دلیل زیاده‌خواهی دولت بوش اعلام کرده‌اند.
این مذاکره کننده ارشد ایرانی خاطرنشان کرد: موضع جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات کاملا مشخص و روشن است؛ از حقوق هسته‌ای کشور قدمی به عقب نخواهیم رفت اما برای شفاف‌سازی و اعتمادسازی آمادگی کامل داریم و این بدان معنی است که هیچ عقب‌گردی در کار نخواهد بود. تمامی قابلیت‌های هسته‌ای ایران حفظ خواهد شد و هیچ تاسیساتی تعطیل یا حتی متوقف نخواهد شد؛ هیچ دستگاهی یا تجهیزاتی از بین نخواهد رفت؛ هیچ خدشه‌ای به تحقیق و توسعه علمی کشور وارد نخواهد شد و از همه مهم‌تر غنی‌سازی صنعتی با قوت و در چارچوب نیازهای کشور محقق خواهد شد و هم‌زمان تمامی تحریم‌ها می‌بایست رفع و بر چیده شوند و جمهوری اسلامی ایران باقی ماندن حتی یک تحریم را در چارچوب توافق جامع هسته‌ای نخواهد پذیرفت.
این موضع گیری ها در روز گذشته اما فضای جدید دیگری را نیز ایجاد کرد و روزنامه لس‌آنجلس تایمز به نقل از مقامات غربی نوشت: با توجه به فرصت کم باقی مانده تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر و اختلافات حل نشده میان ایران و گروه 1+5 قدرت‌های جهانی رایزنی بر سر تمدید دوباره مذاکرات را آغاز کرده‌اند.
این خبر در حالی منتشر شد که حداقل در چند هفته گذشته تنها نقطه مشترک در اظهارات همه طرفین مذاکره، مطرح نبودن تمدید مذاکرات بود و اینکه همه طرف ها در حال حاضر توان خود را بر روی به نتیجه رسیدن تا 24 نوامبر (3 آذر ماه ) متمرکز کرده اند.
به هر حال همین روند طی شده در موضع گیری ها نشان می دهد که جنگ سنگین روانیِ روزهای پایانی مذاکرات آغاز شده است .
در هفته گذشته در روزهای 1و 2 آبان ماه مذاکرات کارشناسی بین طرفین برای بررسی موضوعات مطرح شده در مذاکرات سه جانبه وین برگزار شد و حمید بعیدی نژاد ، رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای نیزدر پایان این مذاکرات تأکید کرد: بحث کارشناسی روی برخی موارد اختلافی خیلی صریح و جدی صورت گرفت و به اذعان همه اعضا، بحث های انجام شده برای اخذ تصمیمات سیاسی مفید بود .
به نظرمی رسد در مذاکرات کارشناسی نیز مباحث به جایی رسیده است که تنها تصمیمات سیاسی راه حل پایانی خواهد بود، تصمیماتی که جلسه امروز لندن می تواند برایشان تعیین کننده باشد .
تلاش اوباما برای استقلال
پیرمحمد ملازهی ، کارشناس مسائل بین الملل در همین باره به خبرگزاری مهر گفت: برداشت های متفاوتی بین ایران و 1+5 وجود دارد. دیدگاه ها کاملا متفاوت است . آمریکایی ها اعلام می کنند که تمام راه ها را رفته اند و نوبت ایران است که تصمیم سخت را بگیرد و ایران هم معتقد است تاجایی که به خط قرمزها نزدیک نشده، تمام راه ها را رفته است و بنابراین در این بخش هر کدام از طرفین حرف خود را می زنند.
او با اشاره به ضرورت حل مسئله پرونده هسته ای ایران با توجه دیدگاه کشورمان مبنی بر دست یابی به تکنولوژی هسته ای، ادامه داد: در این میان طرف مقابل تلاش بر محدود کردن ایران دارد و نکته مهم در مورد آمریکا است که تحت تأثیر اسرائیل قرار دارد که هر نوع امتیاز را مخالف با مصالح خود می داند و به دولت اوباما فشار می آورد تا از توافق جلوگیری کند.
ملازهی بیان کرد: اما با این وجود کشورهای اروپایی تا حد زیادی این واقعیت را می پذیرند که ایران می تواند اصل تکنولوژی هسته ای را داشته باشد و مسئله نحوه ادامه کار است .
او ادامه داد که اوباما تا اینجا نشان داده است که خیلی تحت تأثیر لابی اسرائیل کار نمی کند و برای اتخاذ یک موضع مستقل تلاش می کند. حداکثر تلاش اوباما بر این است که در ایران شرایطی به وجود بیاید که نظارت بین المللی زیاد شود، اما با این وجود نمی توان پیش بینی کرد که آخرین نشست طرفین چه نتیجه ای خواهد داشت، توافق یا تمدید ؟
منافع امریکا حکم می کند توافق حاصل شود
پیروز مجتهدزاده ، کارشناس دیگر بین الملل نیز معتقد است : مسائل سیاسی مربوط به منافع همه کشورهای درگیز در مذاکرات حکم می کند که یک تصمیم سیاسی برای از بین بردن بن بست های موجود گرفته شود .
این کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با مهر ادامه داد: این جمله که باید یک تصمیم سیاسی گرفته شود به این مفهوم است که برخی از مذاکره کنندگان دچار مخمصه سیاسی شدیدی در رابطه با تصمیم گیری نهایی در مذاکرات شده اند . مشکلات ایالات متحده و بن بست های سیاسی آمریکا ناشی از فشارهای فزاینده کنگره و لابی یهودی است .
مجتهدزاده با اشاره به تشدید وضعیت بسیار فجیع در منطقه خاورمیانه در رابطه با داعش، بیان کرد: تصمیمات حیرت انگیز آمریکا نیز ناشی از القائات اسرائیل است . مبارزه با داعش و از سوی دیگر ارسال کمک نظامی این بن بست را تشدید کرده و ما در هفته های اخیر شاهد بودیم مقامات آمریکا نابجا و غیرمتعارف در زمینه پیروزی در مذاکرات ابراز تردید کرده اند و این بسیار تأسف بار است که یک قدرت جهانی اعتبار و ارزش خود را فدای اسرئیل کند .
وی تأکید کرد: : به هر حال علی الاصول منافع ملی ایالات متحده حکم می کند که این توافق حاصل شود و از سوی دیگر نیز اسرائیل تلاش خود را ادامه می دهد. در حقیقت در حال حاضر همه دنیا و حتی متحدین آمریکا در 1+5 در انتظار تصمیم گیری عاقلانه از طرف آمریکا هستند.باید دید آیا آمریکا توانایی اخذ چنین تصمیمی را دارد؟
به هر حال و بر اساس تحلیل های موجود شاید روزهای آینده، بیشتر ایام سرنوشت ساز آمریکا باشد برای تصمیم گیری. اخبار ضد و نقیض از پیشنهادهای گوناگون در مسیر مذاکرات درباره تعداد سانتریفیوژها و تحریم ها و بیان موضوعاتی که در بسیاری از گزارش های خبری رسانه های غربی یا تنها خبرسازی هستند و یا مطرح شدن بخش هایی از یک پیشنهاد یا موضوع مطرح شده در مذاکرات برای ایجاد فضای روانی و این روند، حاکی از آن است که ظاهرا آمریکایی ها در این مسیر چندان هم موفق نبوده اند.
به نظر می رسد عدم توان آمریکا در اتخاذ تصمیم سیاسی با توجه به فشارهای سنگین، عرصه را بر این کشور تنگ کرده و به دنبال ایجاد فضایی در بین افکار عمومی برای رهایی است .
جمهوری اسلامی ایران اما مواضع صریح و روشن را همواره اعلام کرده و همچنان نیز هیچ منبعی در بین تیم مذاکره کننده جزئیاتی را از مذاکرات مطرح نکرده است. اقدامی که شاید نشان می دهد ایران برخلاف آمریکا نیاز به فضاسازی های موجود ندارد.