روز گذشته در شرایطی خبر فوت پادشاه عربستان و جانشینی سلمان بن عبدالعزیز، ولیعهد 80 ساله این کشور منتشر شد که بازار نفت در ماه‌های اخیر با افت حدود 60 درصدی روبهرو شده و در محدوده 50 دلاری در نوسان است. این در شرایطی است که با روی کار آمدن سلمان، دو سناریو در بازار نفت قابل بررسی است؛ در سناریوی اول، با توجه به اظهارات پیشین پادشاه جدید عربستان که تصمیم اخیر مسوولان نفتی این کشور را مبنی‌بر عدم کاهش سطح تولید منطقی اعلام کرده بود، انتظار می‌رود شاهد تصمیمی متفاوت در حوزه نفتی نباشیم. این در حالی است که به عقیده کارشناسان بازار نفت، در‌صورتی‌که پادشاه جدید دست به اصلاحاتی چه در حوزه مدیریت نفتی و چه در حوزه سیاستی بزند، می‌توان انتظار داشت سناریوی دوم؛ یعنی افزایش قیمت نفت در بازار محقق شود. در این بین اخیرا مسوولان نفتی عربستان از جمله وزیر نفت هرگونه نیاز به کاهش سطح تولید و زمینه‌سازی برای بهبود در قیمت طلای سیاه را برای چندمین بار رد کرده‌اند.
نفت بعداز ملک‌عبدالله
روز جمعه بهای نفت در پی مرگ ملک عبدالله، پادشاه عربستان و تصمیم به تشدید سیاست‌های انقباضی از سوی بانک مرکزی اروپا اندکی افزایش یافت.
روز گذشته، آخرین روز فعالیت بازارهای بین‌المللی در هفته جاری میلادی، بهای نفت تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 14 به وقت تهران) روند صعودی محدودی داشت. نفت برنت با بیش از 70 سنت افزایش نسبت به قبل از آن به کانال 49 دلار رسید و اما نفت خام آمریکا افزایش قیمت کمتری را تجربه کرد و هر بشکه آن با افزایش 40 سنتی در بازار نایمکس به قیمت 46/75 دلار به فروش رسید. در این بین کارشناسان معتقدند با تغییر سکاندار عربستان دو سناریو می تواند روند آتی بازار نفت را نشان دهد؛ در سناریوی اول، با روی کار آمدن سلمان بن عبدالعزیز، پادشاه جدید عربستان، شاهد ایجاد اصلاحات سیاستی و مدیریتی به خصوص در حوزه نفت باشیم که تغییر وزیر نفت عربستان به عنوان یکی از این تغییرات می تواند یکی از پایه های اصلی این سناریو باشد.
برخی کارشناسان با توجه به انتقاداتی که پیش از این در داخل عربستان بر عملکرد علی النعیمی، وزیر نفت این کشور وجود داشته، احتمال می دهند که پادشاه جدید که ریاست شورای نفت این کشور را نیز بر عهده دارد وزیر نفت را تغییر داده و بر همین اساس سیاست‌های نفتی عربستان تغییر کنند که این موجب افزایش قیمت نفت نیز خواهد شد.
در سناریوی مخالف، تداوم روند کنونی در حوزه نفتی عربستان قابل پیش بینی است. این سناریو به خصوص زمانی قوت می گیرد که به سابقه حمایتی سلمان از عملکرد اخیر وزارت نفت عربستان و اقدامات این کشور در اوپک رجوع کنیم. پیشتر، ولیعهد سابق (پادشاه جدید) با تأیید اقدامات النعیمی در خصوص جلوگیری از کاهش سطح تولید عربستان موضع خود را در قبال بازار نفت مشخص کرده است.
حرکت آرام نفت در واکنش به مرگ پادشاه سعودی‌ها
در اولین ساعات بامداد روز جمعه، پس از اعلام خبر مرگ ملک عبدالله، سلمان بن عبدالعزیز، برادر وی، پادشاه عربستان و شاهزاده مقرن بن عبدالعزیز ولیعهد عربستان شدند. به گزارش خبرگزاری رویترز اعلام این خبر موجب افزایش اندک قیمت نفت شد. برخی از کارشناسان معتقدند که با مرگ ملک عبدالله موقعیت علی النعیمی، وزیر نفت عربستان به خطر خواهد افتاد؛ چراکه پادشاه سابق عربستان بزرگ‌ترین حامی علی النعیمی و سیاست‌های وی بوده است. النعیمی به‌عنوان یکی از عوامل مهم افت قیمت نفت در چند ماه اخیر شناخته می‌شود و در صورت برکناری وی ممکن است برخی سیاست‌های نفتی عربستان تغییر کند. این درحالی است که برخی دیگر از کارشناسان نظری مخالف این داشته و اظهار کردند که مرگ پادشاه نمی‌تواند خللی در جایگاه این وزیر کهنه‌کار عربستان ایجاد کند. النعیمی از سال 1995 تا کنون وزیر نفت عربستان بوده است.
افت قیمت نفت با شروع فصل تابستان آغاز شد و از آن زمان تاکنون نفت حدود 60 درصد از ارزش خود را از دست داده است. مهم‌ترین دلیل روند نزولی قیمت نفت در این مدت مازاد عرضه بر تقاضا عنوان می‌شود. در واقع طی دو سه سال اخیر قیمت بالای 100 دلاری نفت موجب شد که توسعه میادین شیل توجیه اقتصادی پیدا کند و آمریکا با استفاده از این فرصت تولید نفت خود را به شکل قابل توجهی افزایش دهد؛ به‌طوری‌که تنها در سال 2014 تولید روزانه نفت این کشور توانست بیش از 1/6 میلیون بشکه افزایش یابد.
افزایش عرضه در این چند سال در حالی رخ داد که وضعیت اقتصادی کشورهای مصرف‌کننده چندان مطلوب نبود. به‌طور مثال ژاپن در سال گذشته میلادی با تورم نزدیک به صفر و رشد اقتصادی منفی روبهرو شد؛ از طرفی رشد اقتصادی چین به کمترین سطح خود طی چند سال اخیر رسید. وضع در اروپا نیز به همین منوال است و همه این عوامل ضعف تقاضا در بازار نفت را رقم زد و در کنار افزایش عرضه موجب مازاد عرضه در بازار شد، به‌طوری‌که در حال حاضر میزان مازاد در بازار را برخی منابع بیش از 2/5 میلیون بشکه در روز برآورد می‌کنند.
در این بین با شروع افت قیمت نفت همه نگاه ها به سمت اوپک و تصمیمات این سازمان مهم نفتی بود که عربستان تمام خوش بینی ها را ناکام گذاشت. اوپک به‌طور سنتی در مواقع کاهش قیمت نفت، با افت سطح تولید خود مازاد عرضه در بازار را کاهش داده و موجب افزایش قیمت می‌شد اما این بار اوپک در نشست اخیر خود برخلاف رویه قبلی خود عمل کرد و سطح تولید را ثابت نگه داشت. بازیگردان اصلی اوپک در این نشست علی النعیمی، وزیر نفت عربستان بود که با همراه کردن نمایندگان کشورهای امارات، کویت و قطر در برابر 8 عضو دیگر اوپک ایستاد و با کاهش سطح تولید مخالفت کرد.
هرچند که گفته می‌شود عربستان با ذخایر ارزی بیش از 700 میلیارد دلار در برابر افت قیمت نفت بیش از دیگر اعضای اوپک تاب مقاومت دارد اما ضرر این کشور از کاهش قیمت نفت سالانه بیش از 120 میلیارد دلار برآورد می‌شود که از زیانی که دیگر کشورهای عضو از افت قیمت‌ها می‌بینند بسیار بیشتر است؛ بر همین اساس پیش از این، سیاست‌های النعیمی در داخل کشور با مخالفت برخی از مقامات مواجه شده بود. حال برخی کارشناسان معتقدند که مرگ ملک عبدالله می‌تواند موقعیت النعیمی را در داخل کشور تهدید کند.
در عین حال برخی دیگر از کارشناسان نظری خلاف این دارند. آنها معتقدند که مرگ پادشاه نمی‌تواند سیاست‌های عربستان را تغییر دهد چراکه این کشور سیاست‌های اقتصادی بلند‌مدتی اتخاذ کرده و این مسائل نمی‌تواند در این سیاست‌ها اختلال ایجاد کند، در واقع عربستان پیش از مرگ ملک عبدالله خود را برای نفت ارزان آماده کرده است. از طرفی این سناریو با وجود گفته‌های پادشاه جدید عربستان تقویت می شود.
سلمان بن عبدالعزیز روز ششم ژانویه یعنی زمانی که ولیعهد عربستان بود، اعلام کرد که سیاست‌های نفتی این کشور در مواجهه با افت قیمت نفت در نتیجه رشد آرام اقتصاد جهانی ادامه خواهد داشت.
به گزارش بلومبرگ، فلورنس اید اوکدن، اقتصاددان موسسه عربیا مانیتور در این راستا به این خبرگزاری گفته است که النعیمی از جایگاه محکمی برخوردار است، چراکه وی مورد احترام است و تا زمانی که کابینه کنونی بر سر کار است، نباید انتظار تغییر النعیمی را داشت. وی اضافه کرد: وجود تنش در بازار نفت امر تازه‌ای نیست و عربستان در گذشته با درایت و تجربه با آنها برخورد کرده است و با تحولات فعلی بازار نفت نیز به همین شکل برخورد خواهیم کرد.
بر اساس گزارش بلومبرگ، از نظر تئوریک، تصمیمات نفتی عربستان توسط شورای عالی نفت به ریاست پادشاه این کشور اتخاذ می‌شود، اما به گفته یکی از تحلیلگران مسائل نفتی، سیمون هندرسون در عمل، این تصمیمات به عهده النعیمی گذاشته شده است. وزیر نفت کارکشته عربستان در حال حاضر در آستانه 80 سالگی قرار دارد و پیش از این از تمایل خود برای بازنشستگی و رسیدگی بیشتر به کارهای دیگر گفته بود.
سیاست‌های جدید بانک مرکزی اروپا
روز چهارشنبه بانک مرکزی اروپا اعلام کرد تصمیم دارد سیاست‌های انبساطی خود را تشدید کند و در این راستا تا 19 ماه هر ماه 60 میلیارد یورو به بازار پول تزریق خواهد کرد، این سیاست می‌تواند به تقویت بازارهای کالایی از جمله نفت منتهی شود و تقاضا برای طلای سیاه را افزایش دهد. اروپا چندی است که در‌گیر رکود شده و اعمال سیاست‌های انبساطی تاکنون نتوانسته در خروج این اتحادیه از رکود کمکی کند. از طرفی پیش از این برخی کارشناسان پیش‌بینی کرده بودند که سیاست افزایش نرخ بهره آمریکا حداکثر تا نیمه اول سال 2015 آغاز خواهد شد و بر همین اساس سیاست‌های انبساطی اروپا در حالی که آمریکا در پی شروع سیاست‌های انقباضی است، ممکن است تاثیری روی بازار نفت نداشته باشد، چراکه موجب تقویت دلار در برابر یورو شده که این افت قیمت نفت را به دنبال خواهد داشت.
اما در حال حاضر با تداوم افت قیمت نفت برخی اهداف فدرال رزرو محقق نشده است و این می‌تواند اعمال سیاست افزایش نرخ بهره و شروع سیاست‌های انقباضی را به تاخیر بیندازد. فدرال رزرو تورم دو درصدی را برای آمریکا هدفگذاری کرده در حالی که تورم این کشور با وجود افت قیمت نفت حدود 1/5 درصد باقی مانده است. از طرفی با کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در شیل یکی از فرصت‌های شغلی آمریکا، میادین نفت شیل، که در چند سال اخیر به کاهش نرخ بیکاری این کشور کمک زیادی کرده بود به خطر افتاده است؛ بر همین اساس بسیاری از کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند که شروع سیاست‌های انقباضی ایالات متحده تا سال 2016 به تعویق خواهد افتاد. بر همین اساس احتمال دارد سیاست جدید اتحادیه اروپا بر بازار نفت تاثیر مثبتی بگذارد.
دنیای اقتصاد