صنعت پتروشیمی در سراسر دنیا به‌عنوان یک بازار مهم و استراتژیک تلقی می‌شود که به دلیل قرابت بالای خود با بازار نفت و در نهایت همگام شدن با افت و خیزهای آن، همواره سرمایه‌گذاران و فعالان خود را با چالش‌هایی مواجه ساخته است.
نویسنده:
منیره نظامیوند
در صنعت پتروشیمی از آغاز تاکنون، همچون هر بازار دیگری، تمام کشورها و قطب‌های فعال در این زمینه در تلاش برای بهبود کمیت و کیفیت محصولات خود بوده و نیز ایجاد ارزش افزوده را در اولویت برنامه‌های راهبردی خود قرار داده‌اند. در شرایط کنونی تمام بازارهای فعال در دهکده جهانی، همسو و دوشادوش هم گام بر‌می‌دارند و هرگونه نوسان در فاکتورهای موازی و نیز تغییر در روند بازار در یک حوزه اقتصادی بر کل بازارهای جهانی تاثیر چشمگیری خواهد داشت.
بر‌اساس گزارش‌ها و اطلاعات موجود؛ در ایران نیز اولین گام‌ها برای ایجاد و راه‌اندازی صنعت پتروشیمی از حدود سال 1338 شمسی برداشته شد و تا امروز فراز‌و‌نشیب‌های بسیاری را پیمود تا در جایگاه امروزی خود قرار گرفت که در بازارهای جهانی به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم این صنعت به‌شمار رود. روند توسعه صنعت پتروشیمی ایران طی سال‌های اخیر به گونه‌‌ای بوده که شاهد رشد روزافزون و قابل توجه میزان ظرفیت تولید برخی از محصولات پتروشیمی آن هستیم. در این میان، در پی رشد سریع این صنعت مهم در ایران، میزان صادرات محصولات پتروشیمی بیش از پیش با افزایش همراه بوده است. حجم صادرات پلیمرها در ایران میزان بالایی از آمار کل صادرات جهانی را به خود اختصاص داده است و در این بین، بالاترین سهم صادرات به متانول و اوره اختصاص می‌یابد که حدود نیمی از کل سبد صادراتی پتروشیمی کشور را از آن خود کرده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از 60 درصد از محصولات پلیمری در حال حاضر به‌صورت خام صادر می‌شود که در نتیجه ایران را به‌عنوان یک فروشنده مواد خام پتروشیمی در جهان معرفی کرده است.
به گزارش «دنیای اقتصاد» به نقل از رویترز؛ در روزهای اخیر و با اوج‌گیری نسبی بهای نفت پس از یک دوره رکود میان مدت، شاهد رشد محسوس در بازارهای نزدیک با آن از جمله پتروشیمی بوده‌ایم. در پی ریزش قیمت نفت در بازارهای جهانی، برخی کشورهای مصرف‌کننده آن، از جمله هند و آمریکا بیشترین سود را از این رخداد بردند، تا جایی که حتی شاهد افزایش مقطعی نرخ رشد اقتصادی در آنها نیز بودیم.
اما در طرف مقابل کشورهایی همچون روسیه و عربستان که صادرکننده نفت هستند، صدمات بسیاری را از این افت‌های پی‌در‌پی متحمل شدند و درصدد تلاش برای تدوین سازوکارها و برنامه‌های راهبردی جدید با هدف ساماندهی بازار داخلی و جهانی نفت برآمدند.
جدیدترین گزارشی که از نتیجه پژوهش بخش انرژی مجله بیزینس مانیتور اینترنشنال (BMI) در مورد صنعت پتروشیمی ایران به چاپ رسیده، به خوش‌بینی به این صنعت در کشور ما اشاره دارد.
گزارش جدید BMI؛ که تحت عنوان «گزارش پتروشیمی سه ماهه دوم 2015 ایران» منتشر شده، به این موضوع اشاره دارد که کاهش تحریم‌های همه‌جانبه تحمیل شده بر ایران، اثر مثبت بسزایی بر صنعت پتروشیمی ایران خواهد گذاشت که در نهایت امیدها را برای رشد بهتر و در نهایت افزایش میزان تولید محصولات پتروشیمی آن داشته که به بهبود روند بازارهای جهانی این صنعت نیز کمک شایان توجهی خواهد کرد.
با این حال بازارهای ضعیف خارجی مورد هدف برای صادرات، کاهش فاصله هزینه‌ها بین نفتا و اتان و نیز محدودیت‌های موجود بر سر راه تامین خوراک داخلی تا حدودی زمینه‌ساز تضعیف اهداف دولت در زمینه صنعت پتروشیمی در سال 2015 میلادی خواهد شد.
همچنین در این گزارش آمده است اگرچه ایران در ماه ژانویه سال جاری میلادی صادرات محصولات پلیمری خود را به اتحادیه اروپا آغاز کرده، اما سقوط بهای نفت خام و اثر آن بر قیمت نفتا، تا حد زیادی صنعت پتروشیمی کشور را تضعیف کرده است. انتظار می‌رود ایران در ایام پیش رو برای رشد تولید و میزان صادرات پلیمری خود در سال 2015 برنامه‌ها و طرح‌های نوینی را تهیه و نسبت به اتخاذ تصمیمات جدیدی اقدام کند.
به گزارش «دنیای اقتصاد»؛ در ادامه می‌خوانیم که دلیل اصلی برهم خوردن برنامه‌های دولت ایران برای پیشبرد اهداف عالیه خود در زمینه صنعت پتروشیمی ناشی از اثرات سوء و زیان‌آور تحریم‌های طولانی مدت و همه‌جانبه بوده که موجب عقب‌نشینی بسیاری از سرمایه‌گذاران و فعالان و نیز باعث بروز رکود قابل توجه اقتصادی داخلی شده است. بدیهی است هرگونه از سرگیری تحریم‌ها علیه ایران، اثرات منفی شدیدتری را بر این صنعت در ابعاد جهانی وارد خواهد آورد. در حال حاضر در کنار فاکتورهای مهم همچون افت چشمگیر و میان‌مدت بهای نفت، قیمت نرخ خوراک و هزینه‌های تولید محصولات پتروشیمی از جمله عوامل منفی و موانع این صنعت در ایران به شمار می‌رود که موجب کاهش جذابیت و افت بازار این محصول شده است؛ مگر اینکه تولیدکنندگان داخلی بتوانند هزینه‌های کامل تولید خود را به مصرف‌کنندگان در بازارهای صادراتی منتقل کنند.
بر‌اساس این گزارش، پیش‌بینی شده است که با از سرگیری صادرات شاهد افزایش سهم ایران در میزان خروجی تولید محصولات پتروشیمی خاورمیانه در سال 2015 میلادی باشیم، اگرچه هنوز هم راه بسیاری تا رسیدن به هدف 41 درصدی آن از سهم بازار منطقه‌ای تا سال 2020 باقی مانده است.
از سوی دیگر شاهد افزایش روزافزون تعداد تولیدکنندگان محصولات پلیمری مخصوصا پلی‌الفین‌ها در جهان به‌طور عام و در منطقه خلیج‌فارس به‌طور خاص هستیم که خود زمینه‌ساز شرایط رقابتی برای بازار ایران بوده و همچنین چالش‌هایی را ایجاد خواهد کرد. در حالت کلی چنانچه رشد بهای نفت به همین منوال پیش رود و در نتیجه منجر به افزایش قیمت محصولات پتروشیمی شود، نهایتا می‌توان به روزهای خوشی که در انتظار پلیمرها خواهد بود، امیدوار بود.
روزنامه دنیای اقتصاد