صنعت نساجی ایران تا چه حد با تغییرات جهانی این صنعت همگام است؟
نیاز به پوشاک همانند نیازهای اولیه انسان‌ها یکی از ارکان اساسی زندگی بشر به‌شمار می‌رود که در اقتصاد بازار نیز نقش حیاتی را ایفا می‌کند به‌گونه‌یی که در تعیین و نشان دادن رفتار عقلانی اقتصادی مشهود است. در هر کشوری گردش مالی پوشاک آن‌قدر زیاد است که باعث می‌شود افراد بسیاری در رشته‌های مربوط به این صنف موثر، فعال باشند. فقط در تهران حدود 20هزار واحد فروش پوشاک، تحت پوشش اتحادیه مربوطه و حداقل 10اتحادیه بزرگ در راستای فروش و تولید وسایل و لوازم پوششی فعالیت داشته و صدها هزار واحد صنفی تولیدی، خدماتی و توزیعی در عرصه پوشاک در سراسر کشور فعال هستند که همه اینها نشان می‌دهد صنعت پوشاک به‌معنای عام در کشور ما دارای اهمیتی بسیار است و باید در این حوزه با تدبیر عمل کرد؛ زیرا پوشاک در سبد اصلی خانوار جای‌‌دارد. تولید و توزیع در کشورهای دیگر بنا بر حمایت از واحدهای اثرگذار بر سبد خانوار است؛ زیرا بر هزینه‌های زندگی مردم تاثیر مستقیم دارد.
عبور از مرز 2تریلیون دلار
مطالعات مختلف و روند در حال ظهور نشان می‌دهد که در آینده، سیاست‌ها و وضعیت بخش نساجی و پوشاک همانند وضعیت کنونی آن نخواهد بود. تغییرات همه‌جانبه با سرعت باورنکردنی اتفاق خواهد افتاد؛ لذا صاحب‌نظران به پیش‌بینی روندهای پیشروی ابعاد مختلف این موضوع در سطح جهانی برای سال2025 میلادی پرداخته‌اند. در گزارشی که از سوی دفتر مطالعات آماری و راهبردی انجمن صنایع نساجی ایران منتشر شده، چشم‌انداز صنعت پوشاک در سال2025 میلادی در کشورهای آسیایی مورد بررسی قرار گرفته است.
براساس این گزارش، تحولات صنعت نساجی و پوشاک در پنج بخش عمده طبقه‌بندی شده است. نخستین و مهم‌ترین روند پیش‌بینی‌شده، این است که بازار مصرف پوشاک در جهان در سال2025 میلادی از مرز 2تریلیون دلار خواهد گذشت، در‌حالی‌که ارزش فعلی آن 1/1تریلیون دلار است و این به آن معناست که تقریبا یک‌تریلیون دلار به ارزش کنونی این بازار افزوده می‌شود که نقش مهمی در ایجاد کسب‌وکار در این صنعت بازی می‌کند. پیش‌بینی‌ها حاکی است که سهم اصلی از این بازار مربوط به چین، هند، برزیل و روسیه باشد که رشد مصرف سرانه پوشاک در این کشورها نیز نسبت به سایر کشورها بالاتر خواهد بود.
در مقابل، در پیش‌بینی دوم نرخ رشد مصرف سرانه پوشاک در کشورهای امریکایی و اروپایی پایین‌تر خواهد بود. در‌حال‌حاضر کشورهای امریکایی و اروپایی بزرگ‌ترین بازار مصرف را دارند، اما در سال2025 میلادی این روند تغییر خواهد کرد. دیگر روند پیش‌بینی‌شده نشان می‌دهد حجم ترکیب بازارهای هند و چین نسبت به بازارهای اروپا و امریکا بیشتر باشد.
براساس پیش‌بینی سوم در چین تقاضای داخلی به‌شدت افزایش یافته و از صادرات سبقت خواهد گرفت، در‌حالی‌که عرضه محصولات به‌دلیل افزایش هزینه‌های تولید و کاهش رشد ارزش افزوده، با سرعت پایینی رشد خواهد کرد. این امر باعث خواهد شد که سهم 40درصدی کنونی چین از تجارت جهانی به 35درصد نزول پیدا کند. در‌حال‌حاضر، آسیا بزرگ‌ترین تولیدکننده و عرضه‌کننده محصولات نساجی و پوشاک در جهان به‌شمار می‌رود. اکنون این منطقه در آستانه ورود به مرحله جدیدی از مصرف داخلی محصولات نساجی و پوشاک است. روند چهارم پیش‌بینی تجارت داخلی آسیاست که در سال2025 میلادی به دوبرابر مقدار حاضر معادل با 350میلیارد دلار خواهد رسید.
درنهایت پیش‌بینی روند پنجم این است که زنجیره ارزش تولید جهانی باعث جذب سرمایه‌گذاری برای تولید پوشاک در سال2025 میلادی مازاد بر تقاضای حال حاضر است که طبق پیش‌بینی، معادل با یک‌تریلیون دلار خواهد بود.
75درصد بازار جهان در دست چند کشور
در‌حال‌حاضر 1/1تریلیون دلار مربوط به بازار پوشاک تخمین زده می‌شود. 75درصد از این بازار مربوط به اتحادیه اروپا، امریکا، چین و ژاپن است. بالا بودن مصرف پوشاک در این کشورها باتوجه به اینکه تنها یک‌سوم از جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، بر بالا بودن مصرف سرانه پوشاک در این کشورها دلالت دارد. بازارهای بزرگ بعدی به‌ترتیب برزیل، هند، روسیه، کانادا و استرالیاست. سایر کشورهای جهان که 44درصد از جمعیت کل جهان را در خود جای داده‌اند، تنها در 7درصد این بازار شریک هستند.
آسیا به بزرگ‌ترین تولیدکننده و عرضه‌کننده محصولات صنایع نساجی و پوشاک برای کشورهای پیشرفته و در‌حال‌توسعه جهان تبدیل شده و انتقال تولید به این بخش از جهان از سال‌های بسیار دور تاکنون ادامه یافته است. این منطقه در آستانه ورود به فازی قرار دارد که در آن مصرف منسوجات و پوشاک به حجم بسیار بالایی تبدیل می‌شود. در دهه گذشته حجم تجارت محصولات نساجی و پوشاک بین کشورهای آسیایی در حد قابل‌توجهی افزایش یافت. در سال2000 میلادی در حدود 20درصد از صادرات جهانی این محصولات به تجارت بین کشورهای آسیایی اختصاص داشت، در‌حالی‌که در سال2011 میلادی این مقدار به 27درصد رسید. در‌حال‌حاضر حجم تجارت مذکور به 180میلیارد دلار رسیده که نشان‌دهنده رشد قابل‌توجهی در دهه گذشته است.
با این حال، این حجم از تجارت بیشتر توسط تعداد انگشت‌شماری از کشورهای شرق و جنوب آسیا صورت می‌گیرد. چین (همراه با هنگ‌کنگ) در این تجارت نقش غالب را داشته و سهم 65درصدی از صادرات مذکور را به خود اختصاص داده است. همچنین چین حجم قابل‌توجهی از کالاها را از سایر کشورهای آسیایی وارد می‌کند. سایر تامین‌کنندگان بزرگ این منطقه شامل هند، کره‌جنوبی و ژاپن است که سهم آنها از صادرات منسوجات و پوشاک بین کشورهای آسیایی به‌ترتیب برابر با 7،5 و 4درصد است.
براساس پیش‌بینی‌ها چهار کشور از بزرگ‌ترین تاجران آسیا؛ یعنی چین، هند، کره‌جنوبی و ژاپن شرایط تجارت بین کشورهای آسیایی را در سال2025 میلادی مشخص می‌کنند. روند رو‌به‌رشد کشورهای آسیایی در توسعه صنایع نساجی و پوشاک در حالی است که گردش مالی این صنعت در ایران 9 تا 10میلیارد دلار در سال است. صنعت نساجی و پوشاک در رده صنایعی قرار دارد که مزایای بسیار آن ازجمله قدرت اشتغال‌زایی بالا، ارزآوری، تولید ثروت ملی، نیاز به سرمایه‌گذاری کمتر نسبت به سایر صنایع و... موجب شده تا بسیاری از کشورها درصدد توسعه این صنعت برآیند.
افزایش تجارت منسوجات آسیا
کل تجارت منسوجات و پوشاک بین کشورهای آسیایی از 180میلیارد دلار در سال2011 میلادی به 350میلیارد دلار در سال2025 میلادی خواهد رسید. چین بزرگ‌ترین صادرکننده باقی خواهد ماند، اما به‌دلیل افزایش هزینه تولید، همچنین تغییر تمرکز روی تامین نیاز بازار داخلی خود، سایر کشورهای صادرکننده همچون هند این فرصت را خواهند یافت که سهم خود را در بازار صادرات به آسیا افزایش دهند.
هزینه مصرف‌کننده در بخش‌های مختلف زندگی و وضعیت اقتصادی کشورش رابطه مستقیم دارند. در کشورهای کمتر توسعه‌یافته بیشترین هزینه مربوط به غذا، سپس پوشاک و پس از آن تامین مسکن است. در کشورهای توسعه‌یافته افزایش درآمد افراد که ناشی از رشد اقتصادی آنهاست، باعث افزایش در مصرف سرانه پوشاک نمی‌شود، بلکه منجر به افزوده‌شدن موارد هزینه جدید مانند هزینه سفر در مجموع هزینه‌های افراد می‌شود. مقدار واقعی هزینه‌یی که فرد صرف پوشاک خود می‌کند، پایین نخواهد آمد، اما رشد آن نسبت به افزایش درآمد کند خواهد بود. این رفتار مصرف ممکن است در ابتدا باعث افزایش سریع قیمت پوشاک نسبت به رشد اقتصادی کشور شود. در کشورهای توسعه‌یافته مصرف سرانه پوشاک کاهش می‌یابد، در‌حالی‌که افزایش قیمت پوشاک به رشد خود ادامه می‌دهد. با این وجود پیش‌بینی می‌شود در سال2025 میلادی رشد مصرف سرانه پوشاک در کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین سریع‌تر از رشد اقتصادی این کشورها باشد، در‌حالی‌که در کشورهای توسعه‌یافته کندتر یا هماهنگ با رشد اقتصادی آنها خواهد بود. حتی انتظار دوبرابر شدن حجم بازار پوشاک دو کشور چین و هند در سال2025 میلادی نیز می‌رود.
اما سوال اینجاست که ما در برابر رشد سرسام‌آور بازار نساجی و پوشاک چه کرده‌ایم؟ اقتصاد کشورمان چه برنامه مدونی برای این اقتصاد پویای جهانی و غول اقتصادی چین دارد؟ جواب مسوولان به این سوالات می‌تواند چراغ راه آینده فعالان اقتصادی کشور باشد.
روزنامه تعادل