داستان تولید شیر در ایران اما از سوی دیگر فراز و فرود فراوان به خود دیده است؛ از صف‌های شیر یارانه‌یی جلوی درب مغازه‌ها و سوپرمارکت‌ها تا آزاد شدن قیمت آن در پی اجرایی شدن قانون هدفمندسازی یارانه‌ها و استفاده غیرقانونی از پالم در شیرها و کاهش شدید مصرف آن. درنهایت امروز به‌جایی رسیده‌ایم که ایران در قعر فهرست کشورهایی که مصرف شیر کمی دارند، سقوط کرده است. در این بحبوحه مسوولان رده بالای دولتی با افشای تخلفات بهداشتی، مردم را از مصرف شیر نهی می‌کنند و از سویی زیرمجموعه‌های آنها، در نشست‌ها و همایش‌های مختلف مردم را به مصرف بیشتر شیر ترغیب می‌کنند. مشکل مردم هم در این میان نه سردرگمی در خرید یا عدم خرید شیر، بلکه در انتخاب شیر پرپالم یا کم‌پالم است. برخی هم که از اساس عطای شیر پاستوریزه را به لقایش بخشیدند و به شیرهای سنتی و فله روی آورده‌اند. سازمان غذا و دارو که از نهادهای رازدار متخلفان پالم است، در آخرین اقدام خود، همایش کشوری سلامت شیر را برگزار کرد تا تاکید چندباره بر سلامت شیر موجود در بازار کند.
در عمده طبقه‌بندی‌های اعلام‌شده از سوی نهادهای داخلی و خارجی، ایران همواره در زمره کشورهایی با پایین‌ترین میزان سرانه مصرف شیر قرار گرفته است. بنابر آمارهای گوناگون اعلام‌شده، سرانه مصرف این ماده مهم در کشور، در حدود 70کیلوگرم در سال است. این رقم نه‌تنها با ارقام سرانه مصرف شیر در کشورهای اروپایی بسیار فاصله دارد بلکه حتی نصف میانگین جهانی 160کیلوگرمی است. از کشورهایی که معمولا در صدر این فهرست‌ها قرار می‌گیرند می‌توان به فنلاند، سوئد، نروژ و فرانسه اشاره کرد. به‌گفته حسین رستگار، مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع وزارت بهداشت، سرانه مصرف شیر در کشوری مثل نروژ، تقریبا 500کیلوگرم است. چیزی در حدود 7برابر سرانه مصرف ایرانیان. هرچند وی به تفاوت نظارت بر سلامت این محصول مهم در این دو کشور اشاره‌یی نکرد.
دومین همایش کشوری سلامت شیر از تولید تا مصرف، که متولی آن دانشگاه علوم پزشکی ایران است، در سالن همایش‌های رازی برج میلاد تهران برگزار شد. به گفته مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع کنترل غذا و داروی وزارت بهداشت، مصرف محصولات لبنی یکی از شاخص‌های توسعه‌یافتگی در جهان محسوب می‌شود و بالاتر بودن مصرف شیر در کشورها، نشان‌دهنده جایگاه بالاتر آنها در توسعه‌یافتگی نیز هست. به‌گفته حسین رستگار، در بریتانیا، دولت با این استدلال که در آینده از بودجه‌های درمانی خود خواهد کاست، بودجه سالانه 50میلیون پوندی برای تامین تغذیه شیر مدارس در نظر گرفته است. رستگار قیمت بالای شیر در کشور را یکی از عوامل اصلی کاهش مصرف آن می‌داند: در بسیاری از کشورهای جهان سعی می‌شود برای مصرف بیشتر شیر یارانه در نظر گرفته شود، حتی در بعضی از کشورها مثل نیوزیلند یا استرالیا، قیمت شیر به‌دلیل پرداخت یارانه‌های بسیار بالا، از قیمت آب هم ارزان‌تر است.
درخواست بازگشت یارانه
مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع وزارت بهداشت، دو هدف عمده هم برای همایش برشمرد. به اعتقاد رستگار، دولت باید مجددا برای مصرف محصولات لبنی در کشور یارانه در نظر بگیرد. به گفته وی: «هزینه کردن برای افزایش مصرف شیر درواقع نوعی سرمایه‌گذاری است و دولت باید با یارانه از تولید و مصرف بیشتر محصولات لبنی در کشور حمایت کند چرا که افزایش مصرف این محصولات در کشور، باعث می‌شود که در آینده، برای درمان بسیاری از بیماری‌ها، به صرف هزینه کمتری نیاز باشد. امروز نشان داده شده که مصرف شیر نه‌تنها برای جلوگیری از پوکی استخوان و بهبود اختلالات خواب، بلکه برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های قلبی-ریوی، درمان سنگ‌کلیه و نقرس هم مفید است.» هدف دیگر همایش به اعتقاد رستگار ترغیب دولت و رسانه‌ها به در نظر گرفتن نقش تبلیغات در افزایش تقاضا برای مصرف محصولات لبنی در کشور است.
آلودگی‌هایی جز پالم
حسین رستگار اما از وظیه اصلی سازمان متبوعش در بازار محصولات لبنی هم سخن گفت. به گفته وی بحث کنترل کیفیت در مورد محصولات لبنی بسیار حایز اهمیت است و باتوجه به دلزدگی مردم از لبنیات که به‌دلیل حاشیه‌های ماجرای پالم رخ داده بود، اهمیت دوچندان هم می‌یابد. او مثال‌هایی زد از کیفیت پایین محصولات لبنی که توسط سازمان غذا و دارو بررسی شده است. به گفته وی: «در مورد تولید پنیر، با بررسی مولکولی پنیر یکی از تولید‌کننده‌ها متوجه شدیم که آنها دو شیر مختلف، یعنی شیر گاو و شیر گوسفند را باهم مخلوط کرده و برای تولید پنیر از آن استفاده کرده‌اند. این مسلما مصداق تقلب است. یا مثلا در موردی دیگر، چنانکه بین مردم هم مطرح است، آب در شیر می‌ریختند تا حجیم‌تر به نظر برسد یا گاهی اوقات نه فقط آب، بلکه مواد حجم‌دهنده هم اضافه کرده‌اند. یا در مورد روغن پالم، به‌دلیل ارزانی این روغن، استفاده از آن در بعضی محصولات رواج داشت. ما استفاده از هرگونه روغن گیاهی در محصولات لبنی را تقلب محسوب می‌کنیم.» رستگار به وجود آلودگی در شیر هم اشاره کرد. به اعتقاد وی مایکوتوکسین‌ها و فلزات سنگین از‌جمله مهم‌ترین آلودگی‌ها و ناخالصی‌هایی هستند که در شیر وجود دارند. وی مهم‌ترین منبع آلودگی در شیر را غذا و علوفه‌جات مصرفی دام دانست و گفت این مسوولیت وزارت جهادکشاورزی است که به این مساله رسیدگی کند. «نان خشک کپک‌زده‌یی که گاهی به دام‌ها داده می‌شود تاثیر خودش را روی شیر هم می‌گذارد.»
سیستان و هرمزگان؛ محروم‌ترین‌ها
فرزاد شیدفر، دبیر علمی همایش هم دیگر سخنران مراسم بود. به گفته وی برخلاف تصورات موجود، مصرف شیر در روستاهای کشور کمتر از مصرف آن در شهرهاست. به گفته شیدفر «از هر 10نفر ایرانی تنها 4نفر لبنیات و شیر را به‌حد کافی و به‌اندازه نیاز روزانه دریافت می‌کنند و بقیه یا کمتر از حد مورد نیاز دریافت می‌کنند یا هیچ.» شیدفر آماری نیز از میزان سرانه مصرف لبنیات در کشور ارایه داد که براساس آن میانگین سرانه مصرف روزانه شیر در کشور 139گرم است. این شاخص در استان چهارمحال و بختیاری بالاترین میزان در کشور، یعنی عدد 220گرم در روز و در استان سیستان و بلوچستان کمترین میزان در کشور، یعنی 82گرم را نشان می‌دهد.
روزنامه تعادل