بداظهاری واردکنندگان پارچه‌های لوکس به دلیل یکسان نبودن تعرفه واردات پارچه‌های گرانقیمت با پارچه چادر مشکی عمده مشکلی است که به گفته فعالان این بخش بر رشد واردات قاچاق پارچه از مبادی رسمی دامن زده؛ در حال حاضر تعرفه 10 درصدی برای پارچه چادر مشکی مد نظر قرار گرفته در حالی که تعرفه پارچه‌های گران قیمت 32درصد پیش‌بینی شده است.
نوسانات نرخ ارز و عدم امکان پیش‌بینی صحیح از وضعیت اقتصادی آینده، دخالت دولت در قیمت‌گذاری کالاها، مستهلک بودن ماشین‌آلات و عدم نوسازی مناسب آن، عدم شفافیت لازم در فعالیت‌های اقتصادی، عدم امکان تامین مواد اولیه با کیفیت مطلوب و قیمت مناسب، بالا بودن قیمت تمام شده محصولات، عدم توان جذب سرمایه‌گذار و سرمایه‌گذاری خارجی و عدم عضویت در سازمان تجارت جهانی (WTO) از دیگر مشکلات این بخش است.
حال مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحلیلی با بررسی وضعیت تولید و واردات پارچه (پارچه چادر مشکی) در ایران به عنوان یکی از زیرشاخه‌های صنعت نساجی، راهکارهای برون رفت از چالش‌های موجود در این بخش را بررسی کرده است.
براساس آمار اعلام شده، ایران با بالاترین سرانه مصرف پارچه چادر مشکی یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان این محصول در جهان است با این حال تنها سه کارخانه تولید چادر مشکی در کشور فعالند و تولیدکنندگان داخلی در شرایط کنونی تنها یک درصد از نیاز مصرفی کشور را تامین می‌کنند و بقیه نیاز داخلی به چادر مشکی از کشورهای کره جنوبی، ژاپن، تایوان و اندونزی و اخیرا نیز از کشور هند به صورت رسمی و قاچاق تامین می‌شود. آمارها بیانگر آن است که طی سال‌های 1385 تا 1392 به طور میانگین 63 میلیون مترمربع پارچه چادر مشکی از مبادی رسمی وارد کشور شده که با احتساب حجم واردات غیرقانونی نزدیک به 100 درصد نیاز بازار مصرف داخلی، از خارج تامین شده است. سهم ناچیز بخش داخلی در تامین پارچه چادر مشکی در حالی است که به گفته فعالان این بخش در صورت رفع مشکلات امکان افزایش تولید پارچه چادر مشکی در کشور وجود دارد.
تعرفه 10 درصدی برای چادر مشکی
تعرفه پایین چادر مشکی در مقایسه با سایر پارچه‌ها یکی دیگر از دلایلی است که فعالان این بخش معتقدند موجب شده تا انگیزه‌ای برای تولید این نوع پارچه در کشور به وجود نیاید. براساس گزارش منتشر شده تعرفه پارچه چادر مشکی در کشور 10 درصد پیش‌بینی شده، این در حالی است که تعرفه سایر پارچه‌ها (پارچه‌های گرانقیمت) 32درصدی است. به گفته فعالان این بخش پایین بودن تعرفه پارچه چادر مشکی موجب شده تا بخشی از پارچه‌های گران قیمت که از تعرفه بالاتری برخوردار است در قالب پارچه چادر مشکی و با تعرفه 10 درصد وارد کشور می‌شود که در این بین به دلیل محدودیت در نظارت دقیق و نیز غیرقابل بازرسی بودن کلیه کالاها و اجناس داخل کانتینرها این پارچه‌های گران قیمت با عنوان پارچه‌های چادر مشکی و با تعرفه 10 درصد (یعنی 22 درصد کمتر از تعرفه قانونی) وارد کشور می‌شود. به گفته فعالان تولیدی در این صنعت در نظر گرفتن تعرفه 10 درصدی برای چادر مشکی موجب شده تا منافع اقتصادی کاهش تعرفه گمرکی پارچه چادر مشکی در سال‌های اخیر عمدتا نصیب واردکنندگان شود. از سوی دیگر، به دلیل بداظهاری صورت گرفته در واردات درآمدهای دولت از محل عوارض ورودی نیز کاهش پیدا کند و در نهایت انگیزه سرمایه‌گذاری تولید پارچه چادر مشکی در داخل نیز از بین برود.
چالش‌های تولید
با توجه به ظرفیتی که برای تولید پارچه چادر مشکی در کشور وجود دارد، در حال حاضر سهم کوچکی از نیاز مصرفی کشور توسط کارخانه‌های داخلی تامین می‌شود و عمده مصرف داخلی از طریق واردات رسمی و قاچاق تامین می‌شود.
در خصوص عدم تولید در مقیاس بالا توسط کارخانه‌های تولیدی داخلی و عدم انگیزه سرمایه‌گذاران داخلی برای سرمایه گذاری در این بخش دلایل عمده ای وجود دارد که صنعت نساجی در زمینه تولید چادر مشکی گریبانگیر آن است. عدم استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و به روز، عدم انگیزه سرمایه‌گذاری و استقبال سرمایه‌گذاران برای تولید پارچه چادر مشکی، تفاوت کیفیت و تنوع طرح‌های پارچه‌های تولید داخل نسبت به پارچه‌های وارداتی، عدم استقبال مصرف‌کنندگان از محصولات تولید داخلی و ... را می‌توان از جمله چالش‌های این صنعت دانست.
عدم ساماندهی واحدهای تولیدی در بین زنجیره تولید پارچه چادر مشکی از مرحله تولید ماده اولیه تا محصول نهایی مهم‌ترین معضل صنعت نساجی در تولید پارچه مشکی در کشور است که این معضل و برطرف نشدن آن مشکلات ثانویه بسیاری را برای این بخش به همراه داشته است.
عدم ساماندهی و برنامه‌ریزی برای هماهنگی و فعال کردن زنجیره تولید را می‌توان یکی دیگر از مشکلات این صنعت دانست. به عبارت دیگر فرآیند تولید پارچه چادر مشکی از مرحله تولید مواد اولیه تا محصول نهایی دارای زنجیره‌ای است که اتصال و فعالیت حلقه ای این زنجیره نیاز به ساماندهی و برنامه‌ریزی دارد. در این خصوص می‌توان به کشورهای کره‌جنوبی، ژاپن، چین و تایوان اشاره کرد. در کشورهای کره‌جنوبی، چین و ژاپن کل فرآیند تولید محصول نهایی پارچه چادر مشکی به صورت یکجا در یک واحد تولیدی گنجانده نشده است و هریک از حلقه‌های این زنجیره تولید (مرحله تولید چیپس گرانول، مرحله تولید فیلامنت، مرحله بافت، مرحله رنگرزی، و چاپ، مرحله تکمیل نهایی محصول) در یک واحد تولیدی به طور مجزا و با سفارش تولید شده و به واحد تولیدی در حلقه بعدی زنجیره تحویل می‌شود.
اما متاسفانه در کشور ما برنامه‌ریزی دقیقی برای تولید پارچه چادر مشکی صورت نگرفته و رویکرد این است که کل حلقه‌های این زنجیره در یک واحد تولیدی توسط سرمایه‌گذار ایجاد و راه‌اندازی شود که این موضوع مشکلات عمده‌‌ای از جمله میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز بالا و ریسک آن برای سرمایه‌گذاران، پیچیدگی مدیریت چند واحد تولیدی این زنجیره به صورت یکجا، کاهش کارآیی و بهره‌وری در زنجیره تولید به صورت یکجا، کاهش کارآیی و بهره‌وری در زنجیره تولید به صورت متمرکز در یک واحد، افزایش ریسک سرمایه‌گذاری با نوسان عرضه و تقاضای بازار قیمت ارز و سایر مسائل اقتصادی در واحدهای تولیدی دارای زنجیره متمرکز را برای سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان این صنعت به وجود آورده است.
راهکارهای عبور از چالش
در گزارش منتشر شده 6 راهکار در بسته حمایتی دولت از کارخانه‌های تولید پارچه‌های چادر مشکی در نظر گرفته شده که در این خصوص می‌توان به همسان‌سازی حقوق ورودی کلیه پارچه‌های وارداتی معادل 32 درصد ( به عبارت دیگر افزایش حقوق ورودی پارچه چادر مشکی از 10 درصد به 32 درصد) از طریق ابطال مصوبه 26 مهرماه سال 85 هیات وزیران؛ اعطای تسهیلات ریالی ارزان‌قیمت با نرخ بهره ترجیحی منحصرا با هدف توسعه کارخانه‌های موجود فعال یا تامین سرمایه در گردش در گام اول و طرح‌های جدید سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی واقعی در گام دوم؛ اولویت قرار دادن این واحدها و طرح‌ها در اخذ تسهیلات ارزی صندوق توسعه ملی به منظور نوسازی و خرید ماشین‌الات در قالب یک برنامه زمانبندی شده همراه به اعطای مشوق‌های دیگر و بیمه نوسانات غیرمتعارف نرخ ارز توسط دولت (صدور مجوزهای جدید تاسیس باید محدود و متناسب با مصرف داخل باشد به گونه‌ای که سقف مجوزهای صادر شده باید مشخص و تضمین شده باشد و مجوزهای صادره در برگیرنده کل زنجیره ارزش و درراستای تکمیل آن باشد)؛ کاهش تدریجی و زمانبندی شده واردات پارچه چادر مشکی همزمان با افزایش میزان تولید آن (به عبارت دیگر ایجاد محدودیت مقداری مقطعی متناسب با میزان مصرف و تولید داخل)؛ ممنوعیت واردات پارچه از مناطق آزاد و مبادی غیررسمی و نظارت دقیق بر آن؛ بالا بردن هزینه‌های ورود پارچه چادر مشکی به صورت چمدانی توسط مسافران خارجی و زیارتی( این امر باید در قالب سیاست و با روش‌های محدودیت مقداری و با وضع عوارض بدون اعمال ممنوعیت صورت گیرد و اتخاذ تمهیدات لازم برای کاهش قاچاق پارچه چادر مشکی به داخل کشور اشاره کرد.
روزنامه دنیای اقتصاد