چشم‌انداز غذایی جهان

در این گزارش جهانی که هر سال دوبار منتشر می‌شود و روند‌های جهانی محصولات مختلف غذایی را در نقاط مختلف جهان مورد بررسی و پیش‌بینی قرار می‌دهد، پیش‌بینی شده است که تولید غلات کشورمان در سال جاری میلادی به 19.8 میلیون تن خواهد رسید. این در شرایطی است که فائو برآورد کرده  که این رقم در سال 2014، بالغ بر 19.1 میلیون تن بوده است. میانگین تولید غلات ایران در سال‌های 2011 تا 2013 نیز رقم 19.8 میلیون تن را نشان می‌دهد.

بر این اساس میزان واردات غلات ایران از 15.0 میلیون تن در سال 2014 میلادی به 14.7 میلیون تن کاهش خواهد یافت. صادرات غلات ایران نیز همچون سال گذشته در رقم 0.5میلیون تن ثابت خواهد ماند.

در بخش گندم، تولید ایران در سال 2014 بالغ بر 13.0 میلیون تن برآورد شده است. فائو پیش‌بینی کرده است که تولید گندم ایران در سال جاری میلادی 3.8 درصدافزایش یابد و به 13.5 میلیون تن برسد. میانگین تولید این محصول در سال‌های 2011 تا 2013 بالغ بر 13.8 میلیون تن اعلام شده است.

بر این اساس واردات گندم ایران در سال 2014 میلادی 6.3 میلیون تن برآورد شده است. فائو پیش‌بینی کرده است که واردات گندم ایران در سال جاری کاهش خواهد یافت و به 6.0 میلیون تن خواهد رسید. صادرات این محصول برابر با سال گذشته و در سطح 0.5 میلیون تن باقی خواهد ماند.

در بخش غلات دانه درشت، تولید ایران از رقم 4.5 میلیون تن در سال 2014 به رقم 4.7 میلیون تن خواهد رسید. میزان واردات ما نیز در این بخش بدون تغییر و در سطح 7.1 میلیون تن باقی خواهد ماند.
فائو پیش‌بینی کرده است که ایران در بخش ذرت نیز افزایش تولید خواهد داشت  و بر این اساس تولید ذرت کشورمان از 1.3 میلیون تن در سال 2014 به 1.4 میلیون تن در سال 2015 خواهد رسید. اما واردات ذرت کشورمان بدون تغییر در سطح 5.4 میلیون تن باقی خواهد ماند.

تولید جو در کشورمان بدون تغییر در سطح 3.2 میلیون تن و واردات این محصول هم بدون تغییر در سطح 1.7 میلیون تن خواهد بود.

تولید برنج ایران در سال 2015، بالغ بر 1.7 میلیون تن پیش‌بینی شده است و این رقم برای سال 2014، 1.6 میلیون تن برآورد شده است. میانگین تولید برنج کشورمان در سال‌های 2011 تا 2013 نیز 1.6 میلیون تن بوده است. در بخش واردات برنج افزایش پیش‌بینی شده است و از 1.4 میلیون تن در سال 2014 به 1.6 میلیون تن در سال 2015 خواهد رسید.

فائو همچنین پیش‌بینی کرده است که تولید محصولات روغنی در ایران بدون تغییر نسبت به سال گذشته در سطح 0.7 میلیون تن باقی می‌ماند. واردات ما اما از 0.4 میلیون تن در سال گذشته به 0.5 میلیون تن در سال جاری افزایش خواهد یافت.

بر‌اساس گزارش جدید فائو، مجموع واردات روغن مایع و جامد ایران از 1.4  میلیون تن در سال گذشته به 1.6 میلیون تن در سال جاری افزایش خواهد یافت و صادرات ما نیز از 0.1 میلیون تن در سال گذشته به 0.2 میلیون تن خواهد رسید. در بخش گوشت، فائو تولید دو میلیون و 595 هزارتن را برای سال 2014 و تولید دو میلیون و 694 هزار تن را برای سال 2015 برآورد کرده است که بر این اساس تولید گوشت کشورمان افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر واردات گوشت ایران نیز از رقم 142 هزار تن در سال 2014 به رقم 157 هزار تن در سال 2015 خواهد رسید. صادرات گوشت کشورمان نیز از 75 هزار تن در سال 2014 به 93 هزار تن در سال 2015 افزایش خواهد یافت.

فائو پیش‌بینی کرده است که تولید گوشت گاو ایران از 253 هزار تن در سال 2014 به 254 هزار تن در سال 2015 افزایش خواهد یافت. بر این اساس، واردات گوشت گاو از127 هزار تن در سال 2014 به 140 هزار تن در سال 2015 افزایش می‌یابد و صادرات این محصول از 4 هزار تن در سال 2014 به 3 هزار تن در سال 2015 کاهش خواهد یافت.

ایران در بخش تولید گوشت گوسفندی نیز شاهد افزایش خواهد بود. فائو برآورد کرده تولید گوشت گوسفند ایران در سال 2014 بالغ بر 280 هزار تن بوده است که این رقم در سال 2015 به 291 هزار تن خواهد رسید. بر این اساس، واردات این محصول از 2 هزار تن در سال 2014 به 7 هزار تن در سال 2015 افزایش خواهد یافت.

در گزارش چشم‌انداز غذای فائو برآورد شده است که تولید گوشت مرغ و ماکیان ایران در سال 2014 بالغ بر دو میلیون و 45 هزار تن بوده است و این رقم در سال جاری میلادی به دو میلیون و 132 هزار تن افزایش خواهد یافت. واردات ما در این بخش از رقم 10 هزار تن در سال 2014 به 7 هزار تن در سال 2015 کاهش خواهد یافت و صادرات ما از 68 هزار تن در سال 2014 به 88 هزار تن در سال 2015 افزایش خواهد یافت.

فائو همچنین پیش‌بینی کرده است که تولید شیر و محصولات لبنی ایران از 7 میلیون و 700 هزار تن در سال 2014 به 7 میلیون و 800 هزار تن در سال 2015 افزایش یابد. واردات ایران در این بخش نیز از 470 هزار تن در سال 2014 به 501 هزار تن در سال 2015 خواهد رسید؛ اما صادرات شیر و محصولات لبنی ما از 551 هزار تن در سال 2014 به 571 هزار تن در سال 2015 افزایش خواهد یافت.

جهان

فائو در گزارش خود در باره جهان آورده است: عرضه فراوان و افزایش ارزش دلار قیمت بین‌المللی مواد غذایی را تحت فشار کاهشی قرار می‌دهد. بعید است چشم انداز فصل آینده تفاوت چندانی با وضعیت فعلی داشته باشد، اما تغییرات ارزش پول و بهبود در زمینه اقتصاد کلان در سال 2016- 2015 بر بازارها تاثیرگذار خواهد بود. پیش‌بینی می‌شود هزینه واردات غذا در سال 2015 به کمترین سطح طی پنج سال گذشته برسد.

گندم

به‌رغم پیش‌بینی کاهش تولید گندم در سال جاری، فراوانی عرضه این محصول در دوره 2015-2016 ادامه خواهد داشت. پس از دو سال پیاپی ثبت رکورد تولید غلات، ذخایر گندم جهان در سطح بسیار بالایی قرار دارد. این مساله به همراه رشد کمتر تقاضا برای گندم خوراک دام موجب ثبات بازار در فصل زراعی جدید خواهد شد.

غلات دانه درشت

پیش‌بینی می‌شود تولید غلات دانه درشت در سال 2015 کمتر از سطح سال گذشته خواهد بود. احتمالا کل ذخایر غلات دانه درشت برای تامین مصرف در دوره 2016-2015 دچار کاهش خواهد شد. با توجه به ذخایر بالایی که هم اکنون وجود دارد، در فصل زراعی جدید بازار غلات دانه درشت با عرضه مناسب رو‌به‌رو خواهد بود.

برنج

یک دوره طولانی کاهش بین‌المللی قیمت برنج، دولت‌ها به ویژه دولت‌های کشورهای صادرکننده را وادار کرد سیاست‌های حمایتی کمتری را در زمینه تولید برنج درپیش گیرند، این موضع موجب کندی رشد تولید جهانی در سال 2015 خواهد شد و تجارت جهانی برنج در سال جاری را نزدیک به سطح رکورد حفظ خواهد کرد.

دانه‌های روغنی

به دلیل رکورد بالای تولید دانه‌های سویا، عوامل موثر بر بازار روغن و بلغور در دوره سال‌های 15/ 2014 تسهیل خواهد شد. علاوه بر پیش‌بینی رشد اندک تقاضا، انتظار می‌رود میزان ذخایر به شدت افزایش یابد. درنتیجه، قیمت دانه‌های روغنی، روغن و بلغور روندی نزولی در پیش خواهد گرفت.

شکر

پیش‌بینی می‌شود در دوره 2015-2014 تولید جهانی شکر افزایش خواهد داشت و برای پنجمین سال متوالی از مصرف جهانی پیشی خواهد گرفت. این مساله موجب افزایش اندک میزان ذخایر شکر جهان خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود تجارت بین‌المللی شکر نسبت به فصل گذشته نسبتا بدون تغییر بماند.

گوشت

پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی گوشت عمدتا به دلیل رشد تولید گوشت خوک و مرغ، در سال 2015،معادل 1.3 درصد افزایش خواهد یافت، اما رشد تجارت گوشت در سال 2015 به 1.7 درصد کند خواهد شد. شاخص قیمت گوشت فائو برای چهار ماه نخست 2015، بسیار کمتر از همین دوره در سال 2014 بوده و این کاهش همه انواع گوشت را شامل شده است.

لبنیات

قیمت بین‌المللی محصولات لبنی طی چهار ماه نخست سال 2015 ثابت بوده است. منابع فراوان صادراتی و نبود اطمینان درباره تقاضای وارداتی قیمت‌ها را در سطح نسبتا پایین حفظ کرده است. تولید شیر در بسیاری از کشورها به‌طور مستمر افزایش می‌یابد.

آبزیان

آبزی‌پروری همچنان موتور اصلی رشد تامین ماهی جهان است. افزایش تقاضا در ایالات‌متحده و اتحادیه اروپا تجارت بین‌المللی ماهی در سال 2015 را تقویت خواهد کرد.

قیمت گندم

قیمت گندم از آغاز سال 2015 رو به کاهش بوده است. عرضه فراوان جهانی به‌ویژه در کشورهای عمده صادرکننده، موجب شده است از آغاز سال 2015 قیمت بین‌المللی گندم روندی کاهشی داشته باشد. درحقیقت، فراوانی تولید غلات طی سال‌های 2013 و 2014 موجب شد ذخایر جهانی به بیش از سطح میانگین افزایش یابد و درنتیجه قیمت گندم از آغاز فصل زراعی 2015-2014 رو به کاهش گذاشته و در مارس 2015 به کمترین سطح از سال 2010 رسیده است. همزمان رشد در دیگر بازارها، به ویژه بازار ذرت و سویا نیز موجب شد به‌رغم اعمال محدودیت‌های صادراتی از طرف روسیه، قیمت گندم همچنان پایین بماند. این اقدام روسیه باید باعث افزایش قیمت‌های جهانی می‌شد، اما اینگونه نشد.

به گزارش فائوپنج‌تولیدکننده بزرگ گندم جهان اتحادیه اروپا، چین، هند، ایالات‌متحده و فدراسیون روسیه هستند. فائو برآورد می‌کند اتحادیه اروپا در سال 2014 بیش از 156 میلیون تن گندم تولید کرده و پیش‌بینی می‌شود این اتحادیه در سال 2015، 148.5 میلیون تن گندم تولید خواهد کرد که نسبت به سال گذشته با کاهش 4.9 درصدی رو‌به‌رو خواهد شد. چین با برآورد تولید 126.2 میلیون تن گندم در سال 2014 در جایگاه بعدی قرار دارد. پیش‌بینی می‌شود تولید گندم این کشور در سال 2015 رشد خواهد کرد و به 126.5 میلیون تن خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود هند در سال جاری 92.0 میلیون تن گندم تولید خواهد کرد که نسبت به برآورد تولید 95.8 میلیون تنی در سال 2014 با کاهش 4 درصدی تولید رو‌به‌رو خواهد شد. براساس برآورد فائو ایالات‌متحده در سال 2014، 55.1 میلیون تن گندم تولید کرده است و پیش‌بینی می‌شود تولید گندم این کشور در سال جاری با رشد 1.6 درصدی رو‌به‌رو خواهد شد و به 56.0 میلیون تن خواهد رسید. فائو پیش‌بینی می‌کند تولید گندم فدراسیون روسیه در سال جاری کاهش 9.5 درصدی را تجربه خواهد کرد. بر اساس برآورد فائو روسیه در سال 2014، 59.7 میلیون تن گندم تولید کرده است. این سازمان همچنین برآورد کرده است ایران در سال 2014، 13.0 میلیون تن گندم تولید کرده است.  فائو پیش‌بینی می‌کند مصرف جهانی گندم در دوره 2016-2015 به 489 میلیون تن خواهد رسید که نسبت به فصل زراعی جاری 0.9 درصد افزایش نشان می‌دهد. همچون سال‌های گذشته، تقریبا 60 درصد از کل این میزان توسط کشورهای آسیایی، 17 درصد توسط کشورهای اروپایی و 11 درصد توسط کشورهای آفریقایی مصرف خواهد شد. در منطقه آسیا، پیش‌بینی می‌شود مصرف گندم در چین88.5 میلیون تن خواهد بود که سطح سرانه مصرف حدود 63 کیلو گرم خواهد بود. گرچه مصرف گندم در چین به‌طور مطلق افزایش خواهد داشت، اما طی یک دهه گذشته در مبنای سرانه بیش از 5 کیلو گرم کاهش داشته است، زیرا رژیم غذایی مردم به سمت مصرف محصولات غذایی دارای ارزش افزوده بیشتر تغییر کرده است. پیش‌بینی می‌شود مصرف گندم در دوره 2016-2015 در هند در حدود 77 میلیون تن باشد و میانگین ملی مصرف سرانه در حدود 60 کیلو‌گرم باقی خواهد ماند.

فائو در مورد تولید برنج پیش‌بینی می‌کند بخش عمده رشد تولید جهانی این محصول در سال 2015 مربوط به آسیا خواهد بود و پیش‌بینی می‌شود 452.8 میلیون تن برنج از این منطقه برداشت خواهد شد که نسبت به سال 2014، 1.2 درصد افزایش خواهد داشت و رکورد جدیدی ثبت خواهد شد. 5 تولید‌کننده اصلی برنج جهان چین، هند، اندونزی، بنگلادش و ویتنام هستند. براساس برآورد فائو چین در سال 2014، 141.4 میلیون تن برنج تولید کرده و این میزان در سال 2015 به 141.8 میلیون تن خواهد رسید. برآورد فائو نشان می‌دهد تولید برنج هند در سال 2014، 103.0 میلیون تن بوده و پیش‌بینی می‌شود تولید این محصول در سال جاری به 105.5 میلیون تن خواهد رسید. اندونزی در سال 2014، 44.6  میلیون تن برنج تولید کرده و تولید این کشور در سال جاری به 46.0 میلیون تن خواهد رسید. پیش‌بینی می‌شود بنگلادش در سال جاری 34.5 میلیون تن برنج تولید خواهد کرد. برآورد می‌شود این کشور در سال 2014، 34.8 میلیون تن برنج تولید کرده باشد. ویتنام در سال 2014، 30.0 میلیون تن برنج تولید کرده  است و پیش‌بینی می‌شود در سال 2015، 29.9 میلیون تن برنج تولید خواهد کرد. 

شکر

بر‌اساس اعلام فائو، ذخیره انبوه شکر (هم در کشورهای صادرکننده و هم در کشورهای وارد‌کننده) منجر به کاهش قیمت‌های بین‌المللی شده است.
براساس برآورد قیمت روزانه سازمان بین‌المللی شکر، قیمت شکر خام از آغاز سال 2015 تاکنون کاهش یافته است؛ وضعیتی که روند قیمتی آغاز شده از سال 2011 بازار را تایید می‌کند. این کاهش به دلیل افزایش ظرفیت تولید جهانی طی 4 سال گذشته بوده که منجر به افزایش موجودی شکر تا سطوح نزدیک به رکورد این محصول شده است. قیمت شکر در ابتدای سال 15.34 سنت آمریکا در هر پوند بوده است، اما در فوریه و مجددا در ماه مارس کاهش یافت؛ در این ماه پایین ترین سطح قیمتی ثبت شده قبلی (13 سنت در فوریه 2009) را پشت سر گذاشت.

متعاقبا، از ژانویه تا فوریه 2015، قیمت‌ها به‌طور میانگین 26 درصد نسبت به دوره‌های مشابه 2014 کمتر بوده‌اند. با انتشار گزارش‌هایی حاکی از افزایش تولید شکر در هند، اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا به همراه کاهش تقاضای پیش‌بینی شده چین، پیش‌بینی می‌شود قیمت‌های بین‌المللی در سال جاری همچنان تحت فشار باشند.

با اینکه برآورد می‌شود تولید ماه مارس برزیل و تایلند کاهش یافته است، این وضعیت به قدری شدید نیست که بتواند روند کاهشی قیمت را معکوس کند.پیش‌بینی‌ها از کمبود تولید در فصل جدید 2016-2015 هنوز نتوانسته موجب افزایش قیمت شود. از طرفی ضعیف شدن ریال برزیل در مقابل دلار آمریکا (که میزان آن از اوت 2014 تاکنون بیش از 30 درصد بوده) موجب افزایش صادرات شکر برزیل شده است. در حقیقت، در حالی که قیمت‌های شکر بین اوت 2014 تا ژانویه 2015 تا 8 درصد کاهش یافته است (به دلار آمریکا)، محاسبه براساس رئال برزیل 7 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

گوشت و فرآورده‌های گوشتی

شاخص قیمت گوشت فائو طی چهار ماه ابتدای 2015 کاهش یافته و از 183 واحد در ژانویه به 178 واحد در آوریل رسیده است. کاهش قیمت در تمامی گروه‌های گوشتی رخ داده است.

رشد محدود تولید؛ تجارت خاموش

پیش‌بینی می‌شود تولید جهانی گوشت با رشدی مختصر در سال 2015 به 318.7 میلیون تن برسد. این رقم 1.3 درصد یا 4 میلیون تن بیش از تولید 2014 است. انتظار می‌رود بیشترین افزایش‌ها در چین، اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده و برزیل اتفاق بیفتد. با این حال، انتظار افزایش قابل توجه تولید گوشت گاو و گوسفند وجود ندارد.

همچنین انتظار می‌رود در سال 2015، تجارت جهانی گوشت هم با رشد ملایم 1.7 درصدی به 32.2 میلیون تن برسد؛ کاهشی قابل توجه نسبت به رشد 3.1 درصدی سال قبل. در این میان، روندهای تجارت هم نشانگر واگرایی هستند. در حالی که رشد تقاضا برای گوشت گاو و ماکیان پیش‌بینی می‌شود، انتظار می‌رود تقاضای گوشت گوسفندی کاهش داشته باشد. گوشت ماکیان هم طبق انتظارات، محصول گوشتی اولیه جهان باقی خواهد ماند و پس از آن گوشت گوسفندی بیشترین تقاضا را خواهد داشت.

 شیر و محصولات لبنی

قیمت‌های بین‌المللی لبنیات، سال را با سطوح پایین قیمتی آغاز کردند و باوجود برخی تغییرات مثبت در فوریه و مارس، در آوریل باز هم سقوط کرد. دلیل آن هم، افزایش همزمان عرضه مورد انتظار و کاهش تقاضای مورد انتظار بوده است. پیش‌بینی می‌شود عرضه تا حدی افزایش داشته باشد اما ابهام در وضعیت واردات چین و ممنوعیت‌های تجاری اعمال شده توسط فدراسیون روسیه باعث شده تقاضا تا حدی تعدیل شود.

شاخص قیمت لبنیات فائو در ماه آوریل در سطح 172 واحد ایستاد که اندکی کمتر از سطح آن در ابتدای سال است. قیمت تمامی محصولات لبنی آورده شده در این شاخص به طرز قابل ملاحظه‌ای پایین‌تر از سال پیش است. در مقایسه با آوریل 2014، قیمت برای تمام محصولات لبنی اصلی کاهش یافته است. پودر شیر کم چرب با 43 درصد کاهش به 2414 دلار در هر تن، پودر شیر کامل با 39 درصد کاهش به 2780 دلار در هر تن، پنیر چدار با 28 درصد کاهش به 3525 دلار در هر تن و کره با 23 درصد کاهش به 3408 دلار رسیده است.

ماهی و محصولات شیلات

صنعت جهانی غذای دریایی در سال 2014 قیمت‌های بالای خود را برای بسیاری از گونه‌های مهم حفظ کرده بود. ادامه یک روند عمده در رشد تولید و مصرف هم از دیگر ویژگی‌های این صنعت در سال 2014 بود. آمار نشان می‌دهد گرایش جهانی در سال 2014 به سمت مصرف ماهی‌های پرورشی بیشتر و ماهی‌های دریایی کمتر بوده است. این روند در سال 2015 هم ادامه یافت و برای اولین بار، مصرف ماهی‌های پرورشی از ماهی‌های دریایی بیشتر شد.

براساس برآوردها، تولید کلی ماهی در سال 2014 تنها یک درصد رشد داشته و به 164.3 میلیون تن رسیده است. این میزان افزایش ناشی از افزایش تولید 5 درصدی کشت آبی و رسیدن آن به 74.3 میلیون تن بوده که البته با کاهش 2 درصدی در ماهی‌های دریایی تعدیل شده است. در این سال تولید ماهی‌های دریایی به 90 میلیون تن رسید. با این حال انتظار می‌رود در سال جدید تولید ماهی‌های دریایی به دلیل پدیده آب‌وهوایی ال نینو احیا شود و به 90.6 میلیون تن برسد. تولید ماهی‌های پرورشی هم انتظار می‌رود با 5 درصد رشد به 78 میلیون تن برسد. در مجموع تولید جهانی کل مورد انتظار 168.6 میلیون تن است که 2.6 درصد از سال پیش بیشتر است. افزایش شدید تقاضا در آسیای شرقی به همراه افزایش قیمت محصولات دریایی سبب می‌شود انتظار داشته باشیم ارزش صادرات جهانی ماهی با 5.4 درصد رشد به 143.9  میلیارد دلار برسد.چشم‌انداز کلی هم برای تجارت غذاهای دریایی در سال 2015 مثبت است؛ هر چند پیش‌بینی می‌شود قیمت برخی از گونه‌ها تا حدی تعدیل شود. به‌عنوان مثال، افزایش تولید میگو منجر به فشار کاهشی بر قیمت آن می‌شود. قیمت سالمون هم انتظار می‌رود به دلیل حفظ روند افزایشی تولید نروژ کاهش پیدا کند.

روزنامه دنیای اقتصاد