از آنجایی که گسترش صادرات غیرنفتی یکی از سیاست‌های اقتصادی کشور به ویژه دولت یازدهم است با توجه به وجود ظرفیت‌های گسترده در صنایع مواد غذایی کشور، این صنعت می‌تواند نقش پررنگی در اجرایی شدن این سیاست داشته باشد.
هدفگذاری صادرات ۳ میلیارد دلاری در صنایع غذایی
در سال ۹۳ ارزش صادرات مواد غذایی کشور به حدود 2.3 میلیارد دلار رسید اما براساس گفته مدیرکل دفتر صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی وزارت صنعت، معدن و تجارت باید ارزش صادرات مواد غذایی در امسال به ۳ میلیارد دلار برسد و این میزان هدفگذاری برای صادرات در صنعت غذایی کشور است.
مهدی صادقی‌نیارکی با اشاره به صادرات ۵۰ میلیارد دلاری غیرنفتی ایران در پایان سال ۱۳۹۳ گفت: با وجود محدودیت‌های بین‌المللی، کشور توانست با توسعه صادرات غیرنفتی و سرمایه‌گذاری در تولید کالاهایی که ارزش صادراتی دارند به نتایج مطلوبی دست یابد.
وی در تشریح عملکرد بخش صنایع غذایی کشور افزود: سال گذشته 1.4 میلیون تن انواع مواد غذایی به ارزش 2.3 میلیارد دلار صادر شده که این رقم در مقایسه با ارزش و میزان صادرات انواع محصولات صنایع غذایی در سال‌های قبل رشد مناسبی داشته است؛ تا جایی که صادرات مواد غذایی کشور در سال گذشته به لحاظ وزنی نسبت به سال ۹۲ رشد ۱۶ درصدی و به لحاظ ارزشی در همین دوره زمانی رشد ۱۰ درصدی داشته است.
این مقام‌مسئول در ادامه از کالاهای برتر صادراتی بخش صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی در سال ۱۳۹۳ نام برد و تصریح کرد: فرآورده‌های لبنی و بستنی به ارزش تقریبی ۶۴۲ میلیون دلار در رتبه اول، شیرینی و شکلات به ارزش ۵۴۳ میلیون دلار در رتبه دوم و زعفران به ارزش ۲۲۶ میلیون دلار در رتبه سوم محصولات صادراتی قرار دارد.
به گفته صادقی‌نیارکی، رب گوجه‌فرنگی به ارزش تقریبی ۲۰۰ میلیون دلار، آبمیوه و کنسانتره به ارزش تقریبی ۹۰ میلیون دلار، خوراک دام، طیور و آبزیان به ارزش ۶۵ میلیون دلار، ماکارونی به ارزش ۵۷ میلیون دلار و انواع کمپوت و کنسرو غیرگوشتی و کنسرو ماهی به ارزش ۵۲ میلیون دلار نیز جزو محصولاتی هستند که در صدر کالاهای صادراتی بخش صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی قرار دارند.
۷۰ درصد صادرات مواد غذایی به عراق و افغانستان
در همین زمینه ابوالحسن خلیلی، عضو کانون صنایع غذایی ایران درباره وضعیت کنونی صادرات مواد غذایی و راهکارهای گسترش آن گفت: اگر صادرات مواد غذایی در یک دهه گذشته را رصد کنیم، مشخص می‌شود که صادرات این محصولات غذایی فرآوری و بسته‌بندی شده از ۳۰۰ میلیون دلار در سال ۱۳۸۳ به حدود ۲میلیارد دلار رسیده است. اگرچه براساس آمارهای موجود، میزان صادرات این نوع محصولات در طول این سال‌ها رشد داشته اما به نسبت یک دهه فعالیت، آن هم با توجه به ظرفیت‌های موجود در این صنعت، به طورقطع این میزان از رشد مناسب نیست و اگر ۴ میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی خام را نیز به این عدد اضافه کنیم درمجموع حدود ۶ میلیارد دلار صادرات محصولات کشاورزی صنایع غذایی در سال ۹۳ داشته‌ایم.
خلیلی با بیان اینکه حدود ۷۰ کشور مقصد صادراتی محصولات غذایی ایران هستند، اظهار کرد: البته نزدیک به ۶۰ تا ۷۰ درصد صادرات محصولات صنایع غذایی ما به دو کشور عراق و افغانستان انجام می‌شود و همین موضوع نقطه خطر صادرات کشور است چراکه هر اتفاق سیاسی و اجتماعی در این دو کشور بر صادرات ایران تاثیرگذار خواهد بود کمااینکه با ورود داعش به عراق، صادرات مواد غذایی ایران به این کشور نیز تحت تاثیر قرار گرفت.
عضو کانون صنایع غذایی ایران با اشاره به اینکه بیشترین صادرات مواد غذایی مربوط به صنایع لبنی است، خاطرنشان کرد: صادرات صنایع شیرینی و شکلات در رتبه‌های بعدی قرار دارد.
وی با بیان این مطلب که ظرفیت صادرات مواد غذایی با توجه به میزان نصب ماشین‌آلات می‌تواند بسیار بالاتر از میزان فعلی باشد، تاکید کرد: باید از ظرفیت‌هایی که در بخش واحدهای تولیدی و ماشین‌آلات نصب‌شده داریم به‌عنوان راهکاری برای توسعه صنایع مواد غذایی بهره کافی را ببریم.
راهکارهای دولتی و خصوصی گسترش صادرات
خلیلی این راهکار را به دو بخش تعهدات و وظایف دولت و تلاش بخش خصوصی تقسیم‌بندی کرد و گفت: دولت باید به تسهیل روابط دوجانبه با کشورهای هدف صادراتی بپردازد و حمایت از صادرکنندگان در قالب حمایت‌های معنوی و مادی باید باشد.
این فعال اقتصادی ابرازکرد: اعطای تسهیلات ویژه به صادرکنندگان ازجمله تسهیلات ریالی کم‌بهره می‌تواند یکی از راهکارهای حمایت از تولیدکنندگان و فعالان در عرصه صنایع غذایی باشد که متاسفانه سال گذشته بانک مرکزی با اتخاذ یک سیاست ضد صادراتی بهره‌های تسهیلات صادراتی را افزایش داد.
خلیلی با بیان اینکه برپایی نمایشگاه‌های مختلف در کشورهای هدف و پوشش هزینه‌ای دولت می‌تواند یکی دیگر از راهکارهای حمایتی در این صنعت باشد، افزود: رقیب ایران در صنایع غذایی، کشور ترکیه است که تمام این عوامل را با جزییات عملیاتی کرده به گونه‌ای که صادرات محصولات کشاورزی و مواد غذایی ترکیه به ۱۷ میلیارد دلار رسیده و این بدان معناست که ایران یک‌سوم صادرات ترکیه را انجام می‌دهد.
عضو کانون صنایع غذایی ایران با تاکید بر اینکه ترکیه در هدفگذاری یک دهه آینده خود برای سال ۲۰۲۵م، صادرات موادغذایی خود را ۴۰ میلیارد دلار در نظر گرفته است، اظهار کرد: ایران یک رقیب بزرگ در سطح منطقه دارد که باید با اتخاذ راهکارهای درست با آن به رقابت بپردازد.
وی با اشاره به راهکارهای گسترش صادرات در بخش خصوصی نیز تصریح کرد: افزایش کیفیت، کاهش هزینه‌های بنگاهداری، افزایش بهره‌وری، نهادینه شدن فنون روز بازاریابی دنیا در واحدهای صنعتی و توجه به نیازهای مخاطبان در کشورهای هدف ازجمله مواردی است که با رعایت آنها می‌توان از ظرفیت به وجود آمده در کشور بیشترین استفاده را کرد.
سرمایه‌گذاری خارجی، تسریع‌کننده توسعه صادرات
خلیلی با بیان اینکه در کنار حمایت‌های دولت و تلاش بخش خصوصی به طورقطع جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به عنوان عامل تسریع‌کننده صادرات مطرح شود، گفت: با توجه به اتفاقات پیش رو و برداشته شدن تحریم‌ها باید در نظر داشته باشیم که با تدوین چارچوب و تعیین اهداف کشورمی‌توانیم راه را برای حضور سرمایه‌گذاری خارجی در کشور هموار کنیم.
وی افزود: اشتغالزایی و استفاده از نیروهای متخصص داخلی و افزایش صادرات بنگاه‌های بزرگ ازجمله مواردی است که باید در این چارچوب‌ها دیده شود. اگر بتوانیم فضای سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم به‌طور حتم می‌توانیم به یک سایت تولیدکننده منطقه‌ای در برخی از کالا تبدیل شویم.
عضو کانون صنایع غذایی ایران با اشاره به اینکه درحال‌حاضر یکی از موفقیت‌های ترکیه در حوزه صادرات جذب سرمایه‌گذار خارجی بوده است، تصریح کرد: در ترکیه بیش از ۳۰هزار شرکت خارجی ثبت شده که ۴ هزار شرکت مربوط به بخش مواد غذایی هستند و شرکت‌های بین‌المللی، ترکیه را سایت تولید برای بیش از ۵۰ کشور دنیا قرار داده‌اند؛ تا جایی که یکی از نشان(برند)های معروف صنایع غذایی، صادرات به بیش از ۹۰ کشور را از طریق ترکیه تامین می‌کند.
خلیلی خاطرنشان کرد: با توجه به دسترسی ایران به آب‌های آزاد و نوار مرزی گسترده، اگر سیاست‌های کلانی در جذب سرمایه‌گذار خارجی در نظر گرفته شود به طورقطع می‌توانیم صادرات مواد غذایی را افزایش داده و ارزش‌افزوده بیشتری برای کشور به ارمغان آوریم.
بنابراین گزارش، با وجود ظرفیت‌های کلانی که در صنایع مواد غذایی و کشاورزی ایران وجود دارد، دولت می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های تشویقی همچون جوایز صادراتی و اعطای تسهیلات کم‌بهره، تولیدکنندگان را به گسترش صادرات تشویق کند و با گسترش روابط بین‌المللی ضمن ایجاد بازارهای هدف برای تولیدات ایرانی به جذب سرمایه‌گذاری خارجی بپردازد. تولیدکنندگان ایرانی نیز با افزایش بهره‌وری و پیاده‌سازی شیوه‌های به‌روز جهانی در بازاریابی می‌توانند صادرات خود را افزایش دهند.
گفتنی است؛ با جذب سرمایه‌گذار خارجی و فعال کردن تمام ظرفیت‌های موجود، ایران این توانایی را دارد تا در کنار ترکیه بتواند به قطب مواد غذایی منطقه تبدیل شود.
روزنامه گسترش صمت