ظرفیت ها و پتانسیل های بخش معدن و صنایع معدنی در جریان تحریم های ظالمانه بیش از پیش آشکار شد. اگر چه کشور ایران با برخورداری از ذخایر غنی معدنی در ردیف 10 کشور برتر معدنی دنیا قرار دارد اما به دلیل درآمدهای سرشار نفت طی دهه های اخیر این ظرفیت های خدادادی ناشناخته مانده است.
بر اساس بررسی های انجام شده، از کل درآمدهای نفتی طی 100 سال اخیر تنها 23 میلیارد دلار آن صرف سرمایه گذاری در بخش معدن کشور شده و با همین رقم کارخانه های عظیم صنایع معدنی همچون فولاد، آلومینیوم ، مس و ... تاسیس و صدها فرصت های شغلی مستقیم و غیرمستقیم فراوانی را برای جوانان این مرز و بوم فراهم کرده است. طی سال های اخیر و با تشدید تحریم های ظالمانه و بدنبال آن کاهش درآمدهای نفتی ، پتانسیل بزرگ معدنی کشور مورد توجه قرار گرفت به طوری که بسیاری از صاحب نظران و همچنین مسئولان بر این امر صحه گذاشتند که باید مسیر را برای توسعه این بخش هموار کرد.سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران به عنوان بازوی اجرایی وزارت صنعت، معدن و تجارت در بخش معدن و صنایع معدنی با تلاش بسیار رونق دوباره این بخش را از دو سال در برنامه کار خود قرار داد. در آغاز استقرار دولت تدبیر و امید، بسیاری از طرح های بخش معدن و صنایع معدنی یا متوقف و یا نیمه کاره رها شده شده بودد و یا اینکه به علت کمبود منابع مالی ناشی از واگذاری های غیراصولی در ایمیدرو به تاخیرهای طولانی و البته هزینه های مضاعف دچار بودند.
طرح های معدن و صنایع معدنی
سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) طی حدود دو سال گذشته و تقریبا پس از استقرار دولت تدبیر و امید تلاش مضاعفی را برای فعال سازی طرح های بخش معدن و صنایع معدنی آغاز کرد. تا پیش از شروع فعالیت دولت یازدهم طرح های راکد و نیمه تمام زیادی در ایمیدرو وجود داشت که بعضا بین 4 تا 13 سال با تاخیر نسبت به هدف برنامه پیش بینی شده خود مواجه بودند. اما با تلاش مضاعف و پیگیری مدیران و کارکنان ایمیدرو با وجود کمبود منابع، اکنون تمام این طرح ها فعال شده اند که ارزش این طرح ها 24 هزار میلیارد ریال برآورد شده و بیش از 90 درصد منابع مالی لازم از محل مشارکت بخش خصوصی و خارج از سازمان توسعه تامین شده و می شود.ایمیدرو در طی کمتر از دو سال گذشته حدود 30 طرح متوقف شده، راکد و نیمه تمام را که هر یک به دلایل مختلفی به بهره برداری نرسیده بودند، با مشارک گرفتن از بخش خصوصی اکنون فعال کرده و یا به بهره برداری رسانده است.از جمله طرح های فعال شده می توان به 7 طرح فولاد استانی شامل چهارمحال و بختیاری، شادگان، نی ریز، میانه، بافت ، قائنات و سبزوار اشاره کرد که تاکنون بیش از 1100 میلیارد تومان منابع به این طرح ها تزریق شده است . به طور کلی در همکاری بین سازمان و بخش خصوصی همه طرح ها به مشارکت رفت و اکنون بخش خصوصی کشور موتور محرک و پیشران این طرح ها است.تلاش های ایمیدرو برای به ثمر نشستن طرح های هفتگانه فولاد استانی تا آنجا پیش رفت که رییس هیات مدیره و مدیران گروه MCC چین در خرداد ماه امسال با حضور در ایران و برگزاری جلسات فشرده با مدیران ایمیدرو و شرکت های مرتبط وضعیت تک تک 7 طرح فولادی را بررسی و بر لزوم هر چه سریعتر تکمیل طرح های مذکور تاکید کردند. قرار است بخش احیاء سه طرح از طرح های مورد اشاره در سال 94 به بهره برداری برسد و بقیه طرح ها در سال 95 افتتاح شود. از دیگر اقدامات انجام شده طی سال گذشته می توان به بهره برداری از طرح های طلای زرشوران و سیمان یک میلیون تنی سروآسول ونزوئلا اشاره کرد. با افتتاح زرشوران ظرفیت تولید طلای کشور دو برابر یعنی از سه تن به شش تن افزایش یافت و سیمان ونزوئلا به عنوان نمادی از توانمندی فنی و مهندسی کشور معرفی شد.
راهبردهای ایمیدرو
راهبرد تدوین شده ایمیدرو که به منظور راهبری طرح های توسعه ای در دست اجرا ( در مناطق محروم و با فناوری نوین) در راستای سیاست های نظام برای اشتغال پایدار، تکمیل زنجیره ارزش در کشور و دوری از خام فروشی مواد معدنی و رشد حداکثری ارزش افزوده در کشور طراحی شد ، شامل موارد زیر است:
- ایمیدرو نسبت به واگذاری کلیه طرح های در دست اجرا که بخش خصوصی علاقه مند به سرمایه گذاری در آن است، اقدام می کند.- ایمیدرو به جای سرمایه گذاری مستقیم و یا احداث زیرساخت ها و خدمات مورد نیاز، نسبت به خرید تضمینی تولیدات و یا خدمات از بخش خصوصی در قالب قراردادهای بلندمدت اقدام می کند.- با توجه به لزوم تسریع در فعالیتهای اکتشافی و تامین اطلاعات پایه زمین شناسی برای ورود بخش خصوصی، ایمیدرو نسبت به توسعه فعالیتهای اکتشافی خود در پهنه های اکتشافی و همچنین تقویت سرمایه صندوق بیمه فعالیتهای معدنی اقدام می کند.- فعالیت های توانمندسازی ایمیدرو گسترش یافته و ارتباط با دانشگاهها، انجمن ها و موسسات تحقیقاتی شامل مرکز تحقیقات و فراوری مواد معدنی کرج به منظور توسعه آموزش و پژوهشهای کاربردی و افزایش بهره وری، افزایش می یابد.- در راستای پیاده سازی استراتژی های ایمیدرو، طرح های در حال اجرا پس از بررسی در کمیته سرمایه گذاری دسته بندی و مقرر شد ایمیدرو پیگیر جذب تا 90 درصد منابع مالی مورد نیاز طرحها از محل منابع بخش خصوصی باشد. معادل 10 درصد منابع مالی مورد نیاز طرحها، عموما شامل آورده سازمان در مشارکت با بخش خصوصی در مناطق محروم و یا پروژه هایی است که بعضا استراتژیک و در مناطق محروم بوده و یا بخش خصوصی علاقه مند به سرمایه گذاری وجود ندارد. تدوین راهبردهای جدید ایمیدرو و عملیاتی کردن آن و اصلاح ساختار متناسب با راهبرد جدید سازمان از دیگر اقدامات مهم است.
همچنین برنامه های عملیاتی جدید ایمیدرو با تلاش یک گروه خبره کارشناسی بر اساس راهبردهای جدید تدوین شد که برخی اهداف کلان سازمان در برنامه ها به شرح زیر است:
-رشد اشتغال 120 هزار نفر مستقیم و غیرمستقیم-رشد سالانه صادرات از 7.5 به 23 میلیارد دار در سال 1397 به بعد-توسعه 10 برابری اکتشاف و ذخایر معدنی کشور به عنوان نقطه شروع زنجیره های ارزش-افزایش تولید ناخالص داخلی تا سقف 40 میلیارد دلار با اجرای برنامه های سازمان-توازن زنجیره ارزش معدن و صنایع معدنی و صادرات فولاد به میزان سالانه 5 میلیارد دلار از سال 1396 -ارتقاء جایگاه تولید در بخش معدن و صنایع معدنی شامل 9 پله ارتقای تولید فولاد خام (سهم 2 درصد تولید جهانی)، 3 پله در سنگ آهن ( 2 درصد جهانی)، 12 پله در مس (2.5 درصد جهانی) و 8 پله آلومینیوم (1.8 درصد جهانی)-افزایش تنوع محصولات (مولیبدن، منیزیم، پتاس، عناصر نادر و ...)-وجود فناوری های بومی متناسب با نیاز کشور( پرعیارسازی مواد معدنی کم عیار، سیستم های موبایل فراوری و ...)
انتظار می رود با پایان تحریم های ظالمانه و گشایش فضای روابط بین المللی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران بتواند گام های بلندتری در زمینه طرح های توسعه ای خود و ارتقاء بخش معدن و صنایع معدنی کشور بردارد.
سال 94 ؛ تحولات جهانی و تاثیر بر بخش معدن و صنایع معدنی
برنامه های سال 94 بخش معدن و صنایع معدنی مبتنی بر تحولات جهانی پیش بینی شده است. مهمترین تحولات بین المللی که بر روی بخش معدن و صنایع معدنی اثر گذار خواهد بود به شرح زیر است:
*به نتیجه رسیدن مذاکرات و لغو تحریم های بین المللی که می تواند دریچه ورود سرمایه گذاران خارجی و تامین کنندگان مالی بین المللی برای طرح های کلیدی بخش معدن و صنایع معدنی باشد و به توسعه صادرات این بخش کمک کند.
*افت قیت مواد معدنی و صنایع معدنی بخصوص در زنجیره فولاد که به عنوان یک تهدید جدی مطرح است. به عنوان نمونه قیمت سنگ آهن در سال 2014 با افت 47 درصد و طی سه ماه نخست 2015 با افت 30 درصد مواجه شده است. پیش بینی مراجع بین المللی حرکت قیمت این محصول به 40 دلار به ازای هر تن است.
*رشد بهره وری معادن و صنایع معدنی در جهان و به تبع آن افزایش رقابت پذیری آنها به عنوان یک تهدید جدی برای بخش معدن ایران است که باید در این خصوص یک برنامه مشخص و جامع به اجرا گذاشته شود.
سیاست های ایمیدرو در سال 94
الف) توسعه سرمایه گذاری و اجرای طرح ها با توجه به احتمال لغو تحریم ها
-ایجاد بستر لازم به منظور جذب سرمایه خارجی در طرح های اکتشافی ، معدن و صنایع معدنی -تدوین بسته های سرمایه گذاری بزرگ مقیاس و مشوق های لازم برای ارائه به سرمایه گذاران داخلی و خارجی و بازاریابی فعال به منظور ترغیب سرمایه گذاران خارجی در سرمایه گذاری در ایران
– تقویت برند و اعتبار ایمیدرو به منظور فراهم کردن جذب مشارکت خارجی در بخش معدن و صنایع معدنی -برون سپاری و خرید خدمات به جای سرمایه گذاری مستقیم توسط ایمیدرو
ب) ارتقای بهره وری و تقویت زنجیره ارزش ( با توجه به افت قیمت های جهانی محصولات معدن و صنایع معدنی)
-همسوسازی راهبردهای واحدهای تابعه و سازمان و واگذاری وظایف اجرایی سازمان به واحدهای تابعه -تقویت صندوق بیمه سرمایه گذاری فعالیت های معدنی برای پوشش ریسک فعالیت های معدنی در کل زنجیره از اکتشاف تا صنایع معدنی– کنترل و بهینه سازی هزینه ها به منظور حفظ و کاهش قیمت تمام شده محصولات و خدمات-تلاش برای رفع موانع صادراتی-ارتقای بهره وری و کیفیت و تنوع محصولات و بهبود سیستم های مدیریتی -توسعه متوازن و افزایش ارزش افزوده محصولات تولیدی و جلوگیری از خام فروشی مواد معدنی
ج) توسعه تجارت
- بازاریابی و توسعه صادرات محصولات و خدمات فنی و مهندسی-استفاده از مکانیزم بورس در تعیین قیمت مواد و حرکت به سمت فروش در قالب قراردادهای بلندمدت- حذف واسطه ها و ارتباط با مشتری نهایی صادراتی با توجه به لغو تحریم ها در آینده- حمایت از صنایع داخلی و تولیدات ملی
روزنامه دنیای اقتصاد