هیات 60 نفره تجاری آلمان در ایران، شاید یکی از مهم‌ترین میهمانان تهران بعد از لغو تحریم‌ها به ایران باشند. سفر 3 روزه این هیات، برنامه‌های فشرده‌ای را در خود گنجانده است: از دیدار با اعضای کابینه دولت یازدهم از جمله وزیران نیرو، نفت، اقتصاد و دارایی تا ملاقات با شخص رئیس‌جمهور در تهران. علاوه بر اینها، همراه با این هیات تجاری١0 شرکت از بزرگ‌ترین شرکت‌های آلمانی به همراه تعداد زیادی از شرکت‌های کوچک به تهران آمده‌اند. مذاکرات روز گذشته، پشت درهای بسته آغاز شد و پایان یافت اما وزرای هر دو کشور در جلسه مشترک اتاق بازرگانی ایران با هیات عالی‌رتبه بخش خصوصی و دولتی آلمان از محورهای مذاکره و همچنین نتیجه آن در جمع خبرنگاران سخن گفتند.
هر چند پیش از این علی ماجدی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در برلین با بیان اینکه مهم‌ترین محور مذاکرات هیات آلمانی در تهران نحوه دریافت تکنولوژی از شرکت‌های بزرگ آلمانی و همچنین از سرگیری صادرات محصولات پتروشیمی، شیمیایی و پلیمری ایران به آلمان است، گفته بود: « شرکت‌های آلمانی همچنین قرار است در بخش بالادستی پروژه‌های نفت ایران فعال شوند.»، اما وزیر نیرو، روز گذشته گفت: «با رفع موانع در زمینه هسته‌ای، جمهوری اسلامی ایران و آلمان در زمینه آب، برق، انتقال نوآوری و فناوری و کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه انرژی با یکدیگر همکاری خواهند کرد. در این نشست مقرر شد در زمینه توسعه ظرفیت نیروگاهی در ایران، بهره‌وری از منابع آب و انتقال فناوری، به شکل سرمایه‌گذاری مستقیم یا به شکل سهم صد درصد متعلق به شرکت‌های آلمانی یا مشارکت با شرکت‌های ایرانی همکاری کنیم. در مذاکرات تهران باید مسیرهای جدیدی برای بهبود روابط اقتصادی و سیاسی ایران و آلمان بازگشایی شود. با رفع موانع پیش‌رو باید سطح روابط اقتصادی و سیاسی ایران و آلمان به شرایط طلایی گذشته بازگردد.»
خبرهای خوش زنگنه؛ تولید نفت افزایش می‌یابد؟
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت دولت یازدهم با خبرهای خوشی از مذاکرات پشت درهای بسته آمد. «سد تحریم‌ها در حال فرو ریختن است.» زنگنه در حالی که سخنان خودش را با این جمله امیدبخش آغاز کرد، در ادامه گفت: « ظرفیت تولید نفت ایران در آینده‌ای نزدیک به 4 میلیون و ٧00 هزار بشکه در روز خواهد رسید. ایران دارای نخستین ذخایر هیدروکربوری جهان است، تولید گاز در ایران ظرف سه سال آینده به بیش از ١000 میلیون متر مکعب در روز می‌رسد؛ همچنین قرار است تولید نفت نیز در آینده‌ای نزدیک به 4 میلیون و ٧00 هزار بشکه در روز برسد. امیدواریم شرکت‌های آلمانی پس از رونمایی قراردادهای جدید نفتی در پروژه‌های صنعت نفت حضور پیدا کنند.» به گفته وی سرمایه‌گذاری در بخش پتروشیمی، پالایش، ذخیره‌سازی، بهینه‌سازی مصرف انرژی، توسعه انرژی‌های نو و... طرح‌های متعددی هستند که با شرکت‌های آلمانی برای انجام آن مشارکت خواهیم داشت. زنگنه همچنین تاکید کرد: «ما نه تنها برای شرکت‌های بزرگ آلمانی برنامه داریم بلکه روی شرکت‌های کوچک و متوسط آنها نیز برای انجام پروژه‌هایی در ایران حساب ویژه‌ای باز کرده‌ایم، به‌طوری که در زمینه پیمانکاری و شرکت‌های EPC به مصلحت شرکت‌های آلمانی است که شرکت‌شان را در ایران ثبت کنند یا در کنار شرکت‌های ایرانی حضور پیدا کنند.»
او افزود: «شرکت‌های آلمانی در زمینه ساخت تجهیزات و ماشین‌آلات فقط به بازار ایران توجه نکنند بلکه آنها می‌توانند از ظرفیت ایران برای پوشش تمام منطقه استفاده کنند.» در همین حال، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت گفته است: «صادرات گاز به آلمان یک برنامه بلندمدت است که باید مقرون به صرفه باشد. با قیمت‌های فعلی نفت و گاز، صادرات گاز به آلمان پروژه‌ای مقرون به صرفه نیست، مگر آنکه شرایط عوض شود و صادرات گاز به اروپا به صورت LNG انجام شود.» اما زنگنه دیروز حرف‌های دیگری هم برای خبرنگاران داشت، از جمله در پاسخ به این سوال که آیا در جریان این دیدار درباره صادرات نفت به آلمان نیز مذاکراتی انجام شده است، گفت: «ما هیچگاه صادرات مستقیم نفت به کشور نداشته‌ایم، بلکه این امر از طریق واسطه انجام می‌شده است. ضمن اینکه دغدغه‌ای برای صادرات نفت نداریم.» وزیر نفت اجرای نخستین برنامه‌هایی را که در دستور کار دو کشور است منوط به «حل شدن مسائل بانکی، بیمه‌ای و صادراتی آلمان» دانست.
آلمان، دوست دوران ناخوشی
آلمانی‌ها بزرگ‌ترین صادرکننده دنیا هستند، تا جایی که زمان تحریم ایران، چیزی نزدیک به دو میلیارد و 150 میلیون یورو کالا به ایران صادر کرده‌اند. روابط رسمی ایران و آلمان به 142 سال پیش بازمی‌گردد و در این سال‌ها دو کشور سعی داشتند بازار مصرف طرف مقابل را حفظ کنند. اتفاق عجیب ولی در زمان ریاست‌جمهوری حسن روحانی افتاد. با انتخاب روحانی به عنوان رئیس دولت یازدهم ایران، وزارت امور خارجه آلمان همراه با وزارتخانه‌های امور خارجه اغلب کشورهای اروپایی، ضمن تبریک، ابراز امیدواری کرد روابط این کشور با ایران بهبود یابد. همچنین آنگلا مرکل، صدراعظم وقت آلمان طی نامه‌ای تنفیذ حسن روحانی به عنوان رئیس‌جمهور جدید ایران را تبریک گفت.
بیژن نامدار زنگنه روز گذشته درباره روابط ایران و آلمان گفت: «روابط اقتصادی، بازرگانی و فرهنگی دو کشور ریشه طولانی دارد و هیچ تخاصمی نبوده است. آلمان شریک مورد اعتمادی برای کشور ماست که امیدواریم سطح روابط به آنچه مورد انتظار است ارتقا یابد. کشور ما دارای نخستین ذخایر گاز و چهارمین ذخیره نفت دنیا را داراست و در مجموع نخستین کشور صاحب ذخایر هیدروکربنی متعلق به ایران است.»همچنین روابط تکنولوژی ایران و آلمان هم نزدیک به 80 سال قدمت دارد و لازم به ذکر است که کشور آلمان در زمره 4 کشور صنعتی دنیا قرار دارد و بخش قابل توجهی از درآمد خود را صرف تحقیقات، پیشرفت و نوآوری می‌کند. در جریان سفر هیات آلمانی به تهران، دریافت تکنولوژی از آلمان و صادرات محصولات پتروشیمی ایران به این کشور مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
کدام شرکت‌های آلمانی در ایران هستند؟
لینده، زیمنس، مرسدس دایملر، باسف، فولکس واگن، جی‌ای زد (GIZ) تنها نام چند شرکتی است که همراه با هیات بلندپایه آلمانی، وارد ایران شده‌اند. حسین اسماعیلی مدیرکل اروپا، آمریکا و همسایگان دریای خزر وزارت نفت در رابطه با این شرکت‌ها گفته بود: «توانمندی این شرکت‌ها در زمینه تکنولوژی و تامین تجهیزات بسیار بالاست. قطعا عقد قرارداد و شروع مذاکره نیازمند زمان است اما این سفر می‌تواند شروع خوبی برای آغاز همکاری‌ها و عقد قرارداد باشد.» آن‌طور که به نظر می‌رسد فولکس واگون و دایملر، دو شرکت معروف خودروسازی آلمان، سعی دارند بازارهای خودش را در ایران احیا کند، هر چند دایملر به یک پایگاه خبری آمریکایی اعلام کرد: درحال‌حاضر مبادلات محدودی در ایران دارد. ب‌ام و هم صراحتا گفت: سرگرم بررسی اوضاع در ایران است و ممکن است در بلندمدت وارد بازار این کشور شود.
مبادلات تجاری تا 10 میلیارد یورو؟
محمد لاهوتی، عضو کمیسیون صنایع اتاق تهران، حضور هیات آلمانی در ایران را مثبت ارزیابی کرده و گفته است: «سطح هیات آلمانی که وارد ایران شده‌اند بسیار بالاست، چنین سطح عالی از روابط بدون شک می‌تواند در اقتصاد ایران و البته آلمان تاثیرات مثبت زیادی در پی داشته باشد. آلمان می‌تواند از آن دست کشورهای اروپایی باشد که مراودات تجاری بالایی با ایران برقرار کند. عدد 7 میلیارد یورو که درباره حجم مبادلات ایران و آلمان بیان کرده‌اند کاملا در دسترس است و می‌توان به افزایش مبادلات تجاری ایران و آلمان به 7میلیارد یورو در سال2016 بسیار امیدوار بود. این درحالی است که من در خبرها هم تا افزایش رقم به 10میلیارد دلار را شنیده‌ام و به نظرم اگر توافقات تجاری خوب پیش برود این رقم کاملا در دسترس است. آلمان، کشوری است که هم در صنایع خودروسازی و هم در پتروشیمی می‌تواند کمک‌های شایانی کند. با نگاهی به خطوط تولیدی کشور متوجه خواهیم شد که اکثر ماشین‌آلات شرکت‌های ما که در حال فرسوده شدن هستند آلمانی‌اند و برای ورود ماشین‌ها با تکنولوژی به‌روز‌تر می‌توان به ارزش مراودات بیشتر با آلمان پی برد و اینجاست که باید گفت که آلمان قطعا یکی از شرکای مهم ما در آینده خواهد بود.»
هیات آلمانی، سرمایه‌گذار نیست
مجیدرضا حریری، عضو کمیسیون واردات اتاق بازرگانی در این باره به «آرمان» می‌گوید: «ورود هیات‌های خارجی به ایران، چه هیات آلمانی و چه ایتالیایی در دهه هفتاد، یعنی بین 15 تا 20 سال گذشته، تا اندازه‌ای مرسوم بود. کشور آلمان جزو شریک‌های تجاری ما بود اما حالا نزدیک به بیش از 6سال است که هیچ شرکت اروپایی در ایران کار نکرده است و براساس تحریم‌ها در بازار نبودند و شانس حضور هم نداشتند. انگیزه‌ای که باعث ورود این شرکت‌ها به بازار می‌شود، رونق بخشیدن به وضعیت موجود بعد از 6 سال است و در عین حال می‌خواهند شرایط را بسنجند. علی‌القاعده شرکت‌هایی که در دوران تحریم از بازار ایران به دلایل سیاسی دور شده بودند، می‌خواهند شرایط را ارزیابی کنند و ببینند چگونه می‌توانند در بازار ایران حضور داشته باشند. ترکیب عمده شرکت‌هایی که در این مدت آمده‌اند و همین هیات 60 نفره، شرکت‌هایی است که فروشنده عمده کالا به ایران بودند، اعم از صنایع یا ماشین‌آلات و همچنین ماشین‌ساز.
این شرکت‌ها می‌خواهند ورود مجدد خود را ارزیابی کنند. تصور کوتاه‌مدت ما از این شرکت‌ها نباید این باشد که آنها می‌خواهند در ایران سرمایه‌گذاری کنند. نخستین شرکت‌هایی که برای سرمایه‌گذاری وارد ایران می‌شوند، براساس اقتصاد ایران، سرمایه‌گذارانی هستند که در بخش‌های نفت، گاز یا تکنولوژی وارد ایران می‌شوند که هنوز هم وارد نشده‌اند. اما ترکیبی که وارد ایران شده است، عمدتا فروشنده کالا است نه سرمایه‌گذار. اما آن را مثبت ارزیابی می‌کنم. یکی از دلایل عمده این است که باعث افزایش گستره صادرات کشورمان به خارج از کشور می‌شود. این خوب است که ما بتوانیم بازار خرید و فروش کالاهایمان را گسترده کنیم. بعد از نفت و گاز، حوزه‌های آب، برق و دیگر زیرساخت‌ها، می‌توانند جزو نخستین حوزه‌های سرمایه‌گذاری خارجی‌ها در ایران باشد.
مهم‌ترین مساله‌ای که ایران در حال حاضر به آن نیاز دارد، دستیابی به تکنولوژی است، هم در صنایع نیروگاهی و هم در صنایع آب، چه در زمینه دستگاه‌های پرمصرف چه در زمینه مدیریت. شرکت‌های آلمانی در حوزه آب و برق بسیار می‌توانند ما را کمک کنند، شرکت‌هایی مثل شرکت زیمنس که در حال حاضر هم در ایران حضور دارد. ما به دلیل تحریم‌های سیاسی سال‌هاست از عدم حضور آن رنج می‌بردیم. حتی شرکت زیمنس از کارخانه‌هایی که در چین داشت حق نداشت برای ما جنسی بفرستد. امیدواریم با این وضعی که پیش خواهد آمد، اوضاع بهتر شود. موضوع مهم در مساله آب و برق این است که شرکت‌های تجاری مهمی که می‌توانند ما را در این زمینه کمک کنند، شرکت‌های آلمانی مثل زیمنس بوده و در دنیا هم برند هستند.
در حوزه آب و نیز تکنولوژی و مدیریت و جلوگیری از تلفات، شرکت‌های آلمانی زیادی هستند که می‌توانند با انتقال تکنولوژی وضعیت کم‌آبی را به‌شدت کنترل کنند. در حالت کلی، در 4، 5 سال گذشته بیش از 70 درصد تجارت فرامرزی ما، محدود به 6، 7 کشور آسیایی بوده است و به نفعمان است که شرکای خارجی‌مان متنوع باشد. تنوع شرکای خارجی به ما حق انتخاب و قدرت چانه‌زنی بالا می‌بخشد.» حالا آن‌طور که در خبرها آمده است، زمان برگزاری پنجمین اجلاس مشترک ایران و آلمان، اواخر تابستان یا اوایل پاییز امسال خواهد بود. آیا سوغات آلمان برای ایران پساتحریم، تکنولوژی آلمانی خواهد بود؟ آیا مناسبات تجاری ایران و آلمان گسترش می‌یابد؟ آیا شرکت‌های معروف آلمانی، در ایران شعبه خواهند داشت؟همه اینها سوالاتی است که به زودی باید پاسخ داده شوند.
آرمان امروز