معادن سنگ‌آهن ایران در چند سال گذشته بحران‌های بسیاری را پشت سر گذاشته که بزرگترین بحران را در سال‌های اخیر در ادامه رکود در بازار فولاد تجربه کرد. کاهش قیمت جهانی سنگ‌آهن و فروش مواد خام تنها به چین سبب شد تا صادرکنندگان ناچار به فروش محصولات خود با نرخی پایین‌تر از قیمت جهانی شوند. به گفته کارشناسان و فعالان این حوزه یکی از دلایل تک‌محوری بودن بازار صادراتی ایران تحریم‌های بین‌المللی بوده که با رفع آنها می‌توان شاهد گسترش بازار جهانی سنگ‌آهن ایران بود.
حال باید دید برداشته شدن دیوار تحریمها چه تاثیری بر وضعیت معادن سنگ‌آهن ما خواهد گذاشت.
تولید گندله و کنسانتره
راه‌های بسیاری برای رونق معادن سنگ‌آهن وجود دارد که یکی از آنها ورود فعالان این بخش به چرخه فرآوری سنگ‌آهن همچون گندله و کنسانتره است. برای تحقق اهداف چشم انداز ۱۴۰۴ برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد به سنگ‌آهن کافی نیاز داریم و در صورتی که مواد خام از داخل تامین شود موجب کاهش قیمت تمام شده محصول نهایی نیز خواهد شد.
عباسعلی ایروانی، مدیرکل نظارت بر امور معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت درباره آثار لغو تحریمها در حوزه فعالیت‌های معدنی همچون معادن سنگ‌آهن در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین نتایج برداشته شدن تحریمها، آسان شدن ورود سرمایه‌گذاران خارجی، فناوری و نیروهای متخصص به بخش معدن ایران است که می‌تواند نقش تاثیرگذاری روی معدن و معدنکاری ایفا کند. از طرفی صنایع پایین‌دستی توسعه پیدا کرده و با تامین مواد اولیه شاهد گسترش صنایع معدنی و دیگر صنایع وابسته به آنها خواهیم بود.
وی همچنین درباره وضعیتی که معادن سنگ‌آهن کشور بعد از تحریمها می‌توانند پیدا کنند، گفت: یکی از چالش‌های معادن سنگ‌آهن ایران در سال‌های گذشته این بود که کشور چین تنها خریدار سنگ‌آهن ایران به شمار می‌آمد که بعد از مدتی تقاضای این کشور با کاهش روبه‌رو شد و در ادامه تصمیم گرفت تا نیاز خود را از دیگر کشورهای دارنده این کانی همچون برزیل و استرالیا تامین کند. این تغییر سیاست چین تاثیر مخربی بر وضعیت معادن ایران بر جای گذاشت. از طرفی با کاهش قیمت سنگ‌آهن، صادرات این محصول دیگر برای برخی معدنکاران دیگر صرفه اقتصادی نداشت. حال با توجه به برداشته شدن تحریمها می‌توان بازارهای صادراتی را گسترش داد.
بهبود شرایط داخلی
ایروانی به یکی از راهکارهایی که باعث رونق معادن سنگ‌آهن شود، اشاره کرد و گفت: هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در چشم‌انداز ۱۴۰۴ است و برای رسیدن به آن باید مواد اولیه مورد نیاز از منابع داخلی تامین شود. یعنی با فرآوری و تولید محصولات مورد نیاز از کنسانتره تا آهن اسفنجی از طریق منابع موجود در کشور علاوه بر تسریع در روند تولید و قیمت تمام شده پایین بیاید. وی در ادامه بیان کرد: معادن سنگ‌آهن ایران برای اینکه بتوانند وضعیت فعلی خود را بهبود داده و تولیدات را گسترش دهند باید وارد چرخه فرآوری سنگ‌آهن و تولید محصولاتی همچون کنسانتره، گندله و آهن‌اسفنجی شوند. گفتنی است که دولت نیز از ورود سنگ‌آهنی‌ها به بخش فرآوری سنگ‌آهن استقبال کرده و از آنها برای رسیدن به اهداف خود حمایت خواهد کرد.
تزریق منابع مالی به معادن سنگ‌آهن
مهرداد اکبریان، عضو انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ایران نیز درباره تاثیر حاصل از برداشته شدن تحریمها روی معادن سنگ‌آهن کشور به صمت گفت: رشد و توسعه بخش معدن به‌ویژه سنگ‌آهن به دلیل برخی نقص‌ها و مشکلات است. نخستین مشکل، نقدینگی معادن برای اجرای فعالیت‌های اکتشافی و استخراجی است. میزان تسهیلاتی که بخش معدن از بانک‌های داخلی دریافت می‌کند با بخش کشاورزی، صنعت و مسکن قابل مقایسه نیست و دلیل این موضوع پر ریسک بودن پروژه‌های معدنی و همچنین بلندمدت بودن زمان بازگشت سرمایه است. وی ادامه داد: در واقع نوع تسهیلات داخلی برای بخش معدن مفید نبوده و برای تامین سرمایه نیازمند حضور شرکت‌های بزرگ معدنی خارجی است که هم پول و نقدینگی دائم در اختیار فعالان قرار می‌دهند و در کنار آن دانش و فناوری روز را به معادن ایران وارد کرده و باعث کاهش قیمت تمام شده محصول می‌شوند. گفتنی است یکی از امتیازات حاصل از برداشته شدن تحریمها ورود شرکت‌های بزرگ معدنی در ایران است و علاوه بر تزریق منابع مالی به بخش معدن، امکان استفاده از فناوری و دانش روز برای معدنکاران به‌ویژه سنگ‌آهنی‌ها فراهم خواهد شد.
اکبریان ادامه داد: یکی دیگر از مباحث مهم در حوزه معدن مربوط به تجارت و بازرگانی این حوزه است. سنگ‌آهن در سال‌های گذشته به شکل تک قطبی با کشور چین مراودات تجاری داشت. اتکای تک محوری به چین برای فعالان سنگ‌آهنی کشور سختی‌های بسیاری داشت تا جایی که متن قراردادها و قیمت فروش از سوی خریدار دیکته شده و بیشتر قراردادها شبیه یکدیگر و با یک متن واحد تنظیم می‌شدند. وی ادامه داد: یکی دیگر از مسائلی که در زمان تحریمها وجود داشت فروش سنگ‌آهن ایران با قیمتی کمتر از ۵ تا ۶ دلار از قیمت جهانی بود، این در حالی بود که سنگ‌های مشابه آن با نرخ جهانی به فرش می‌رسید. در واقع کوتاه بودن دست صادرکنندگان ایرانی از دیگر بازارهای جهانی و محدود شدن به بازار چین یکی از دلایل فروش محصول با قیمتی پایین‌تر از نرخ جهانی بود که در نتیجه آن پیشرفت و توسعه در حوزه سنگ‌آهن ایران به قهقرا رفت.
گسترش بازار صادراتی بعد از توافقات هسته‌ای
اکبریان بر این باور است که با لغو تحریمها می‌توان بازار صادراتی سنگ‌آهن ایران را گسترش داد تا کشورهای اروپایی و همچنین کشورهای حاشیه خلیج‌فارس به جرگه کشورهای خریدار سنگ‌آهن ایران بپیوندند.
موضوع دیگری که وجود آن در بخش معدن کشور گریزناپذیر است بحث فرآوری مواد معدنی است. هم‌اکنون نظام جدیدی در معدنداری جهان در حال رخ دادن است که بر اساس آن تمامی معادن سعی دارند تا قیمت تمام شده ماده معدنی تولید شده خود را به شدت کاهش دهند چرا که برخی از قیمت‌های مواد معدنی نسبت به سال‌های گذشته به نصف رسیده است. در این میان کشورهایی که از ذخایر معدنی فراوانی برخوردار نیستند قدرت رقابت با کشورهای بزرگ معدنی را هم ندارند. بنابراین تنها یک راهکار وجود دارد و آن استفاده از تکنیک‌ها و فناوری‌های جدید در معادن برای کاهش قیمت تمام شده ماده معدنی است که این موضوع با ورود سرمایه‌گذاران و شرکت‌های بزرگ معدنی به ایران اجرایی خواهد شد.
اکبریان گفت: البته منابع ارزی آزادشده به عنوان یکی از راه‌های تامین سرمایه مورد نیاز بخش معدن می‌تواند به فعالان معدنی ایران کمک کند. شاید زمان آن رسیده که بخشی از این منابع به تامین زیرساخت‌ها در بخش‌های مختلف و از جمله بخش معدن که سال‌های بسیاری است مغفول مانده اختصاص داده شود، بدین وسیله می‌توان با تزریق بخشی از این سرمایه‌ها برای تامین زیرساخت به رشد و توسعه معدن کمک کردوی ادامه داد: اکتشافات اولیه در بخش معدن یکی از مواردی است که باید سرمایه‌گذاری روی آن انجام شود. معدن همواره به عنوان یک نعمت بزرگ برای هر کشوری به شمار می‌آید و آینده توسعه هر کشوری مدیون معدنداری است.
روزنامه گسترش صمت